De Oudheid Grieken en Romeinen in de context van de wereldgeschiedenis Hoorcollege propedeuse 2014-2015 semester I blok I F.G. Naerebout www.oudegeschiedenis.info

Tentamen Datum, tijd en locatie: Maandag 20-10, 9:00-11:00 uur, USC NB: KLOKKE 9:00 uur Stof: De Oudheid, pp.23-140, 165-206 plus de begleidende colleges (géén leerstof: pp.141-161, 207-227, en de werkcollege-opdrachten) Meenemen: collegekaart en persoonlijk ID (paspoort etc); pen Aard van het tentamen: gesloten vragen (50% van het totaal; multiple choice + varianten) EN open vragen (50% van het totaal; essayvragen). Voor de gesloten vragen: zie de Digitale Zelftoets

examenlocatie NB: meer dan 30 minuten te laat: geen toegang

5de-4de eeuw

Athene

Volksvergadering (apella) Sparta koningen Raad van Dertig eforen raad (gerousia) Volksvergadering (apella) damos

rex Rome

nobiles patriciërs (patricii) Populus Romanus plebejers (plebs) plebejers (plebs) Standenstrijd (jaartallen omstreden) Concilium plebis en tribuni plebis 494, 449, 287 secessiones 450 : rechtscodificatie: Wet van de 12 Tafelen 445 : opheffing huwelijksverbod 420 : plebejers toegelaten tot ambt van quaestor 400 : plebejers toegelaten tot ambt van militair tribuun 367 : plebejers toegelaten tot ambt van consul 287 : erkenning van plebiscita (Lex hortensia)

Enkele sociaal historische thema’s 1. vrijen en onvrijen Burger Slaaf Vrij  Onvrij Metoik/Perioik Heloot Slavernij is op veel plaatsen aanwezig, maar dat wil NIET zeggen dat iedereen in de Oudheid slavenbezitter is 2. vrijlating Slaven kunnen hun vrijheid geschonken krijgen of zichzelf vrijkopen/vrijgekocht worden Griekse wereld  Rome In de Griekse wereld gebeurt dat incidenteel, in Rome is vrijlaten van slaven bij testament gebruikelijk. Een vrijgelaten slaaf in de Griekse wereld heeft de status van vreemdeling en niet van burger; een Romeinse vrijgelatene verwerft met de vrijheid ook het Romeinse burgerrecht

3. vrouwen De vrouwelijke helft van de mensen van de Oudheid is juridisch vrijwel altijd in een ongunstige positie ten opzichte van mannen en kan NOOIT en NERGENS deelnemen aan het politieke leven (in de zin van actief stemrecht). Typerend is de kwestie van de handelings(on)bekwaamheid van de vrouw: een vrouw heeft een kurios, een mannelijke voogd, nodig. Maar de antieke wereld wijkt wat dit betreft niet af van de meeste samenlevingen in verleden (en heden!). Bijvoorbeeld: de gehuwde Nederlandse vrouw verwierf handelingsbekwaamheid door de wet Van Oven van 1956 (!) Sparta  Athene ? Spartaanse vrouwen werden geacht een uitzonderlijke mate van vrijheid te genieten; we moeten dat met een korreltje zout nemen: men wil, al in de Oudheid zelf, het verschil tussen Sparta en Athene zo krachtig mogelijk aanzetten. Maar ook Spartaanse vrouwen hadden geen enkele beslissingsmacht. 4. burgerschap/-recht Zie hierboven bij vrijlating van slaven. Het burgerrecht in een polis is kostbaar (een heuse burgergemeenschap) en wordt slechts zeer mondjesmaat uitgedeeld (vergelijk ook de burgerrechtswetgeving van 451/450 te Athene); het Romeinse burgerrecht is weinig waard en de Romeinse staat deelt het relatief kwistig uit