50 jaar immigratie De historische wortels van de Turkse en Marokkaanse aanwezigheid in België Dr. Jozefien De Bock, curator project migratie STAM – Stadsmuseum Gent

2014 als ‘Jaar van de Migratie’ bilaterale akkoorden mbt de aanwerving van ‘gastarbeiders’ -17 februari 1964: Marokko -16 juli 1964: Turkije herdenkingen -weinig historische context -ondanks veel onderzoek

na WO II: nood aan mijnarbeiders 1946:bilateraal verdrag met Italië 1956: Marcinelle 1956: verdrag Spanje 1957: verdrag Griekenland

MAAR nog steeds onvoldoende arbeiders DUS begin jaren 1960: andere landen Turkije / Marokko bureaus van Fédéchar nog vóór de akkoorden 1964: bilaterale akkoorden MAAR: precaire economische situatie id mijnen, verminderde rekrutering

Midden jaren 1960: boomende economie in andere sectoren (textiel, bouw, metaal, automobiel, chemie, etc.) Turkse en Marokkaanse migratiestromen naar het noorden van het land (Brussel, A’pen, Gent)

ondertekening van de bilaterale akkoorden als non-event (Frennet-De Keyser 2004) weinigen via gerekruteerde contingenten velen op eigen houtje “toeristen-migranten” – overheid laat begaan

“Kettingmigratie” spontaan maar ook gestimuleerd door werkgevers Ontstaan “getransplanteerde gemeenschappen” (Surkyn 1995) bijv. Emirdağ in Gent en Brussel; Nador in Antwerpen

Sterk toenemende bevolking: Nationaliteit 1961 1970 2010 Turks 320 20,312 39,551 Marokkaans 461 39,294 81,943

“secundaire arbeidsmarkt” = slechte werkomstandigheden, laag loon, onzekere toekomst hele sectoren specifieke jobs tekort Belgische arbeiders > nood buitenlandse arbeiders toch: meestal Belgische collega’s!

sterke vraag + slechte omstandigheden/lonen/status > hoge (horizontale) arbeidsmobiliteit arbeiders binden: -huisvesting en andere voordelen -landen van herkomst (Khoojinian 2007) -gezinshereniging 1965: terugbetaling reiskosten gezin > stabilisering van de arbeiders!

MAAR 1967: eerste tekenen van vertraagde groei > reactie van de overheid: -opnieuw strenge regelgeving uit 1936 -“Vreemdelingenpolitie” controle- en uitwijzingsacties (itt protest van de werkgevers!) > groeiende groep “illegale immigranten”

Arbeidsmigranten m/v: ook Turkse en Marokkaanse vrouwen secundaire arbeidsmarkt, ‘vrouwelijke’ sectoren -arbeidsmigrant of gezinsmigrant 1970 – 1977: 25% is vrouw! vaak onvolledige carrières ~ genderpatroon

weinig werkloosheid geen optimale situatie, maar de meerderheid had het economisch goed MAAR huisvesting: -héél slechte behuizing! -deels bewuste keuze -vooral discriminatie > °verenigingen voor betere huisvesting

andere vlakken: moeilijke situatie -Onderwijs -Gezondheid -Taal Met blijvende gevolgen, tot vandaag! Heel weinig overheidsinitiatieven; enkel de provinciale onthaalcentra Vooral privé-initiatieven

1973: oliecrisis > 1974: economische crisis, stijgende werkloosheid Moeilijk terug werk te vinden -sectoren in crisis -profiel -discriminatie! Negatieve toon – Onopgeloste problemen

Belang van een historische terugblik voor de situatie van de Turkse en Marokkaanse gemeenschap vandaag voor de huidige situatie en toekomst van de nieuwe arbeidsmigranten