Beroerte en Zelfmanagement; onmogelijke opgave of kansrijke realiteit? Janneke de Man-van Ginkel RN PhD Assistant Professor Verplegingswetenschap, Epidemioloog

Inhoud Zelfmanagement; achtergrond en definitie Zelfmanagement en beroerte; kan dat samen? Zelfmanagement na beroerte; maar wat moet ik nu eigenlijk doen?

Zelfmanagement; achtergrond en definitie

Zelfmanagement is hot !

Waar hebben we het eigenlijk over? Wat is ‘zelfmanagement’? Maar… Waar hebben we het eigenlijk over? Wat is ‘zelfmanagement’?

Hoeymans et al. RIVM Nationaal Kompas 2008

What’s in a name… beleid zelfzorg shared-care paternalisme De chronische epidemie komt eraan, we hebben meer zelfmanagement nodig om de kosten te beheersen beleid zelfzorg shared-care paternalisme

Definitie zelfmanagement als vaardigheid “Self-management refers to the individual’s ability to manage the symptoms, treatment, physical and psychosocial consequences and life style changes inherent in living with a chronic condition. Efficacious self-management encompasses the ability to monitor one’s condition and to effect the cognitive, behavioural and emotional responses necessary to maintain a satisfactory quality of life.” Action-planning Oplossen van problemen Relatie patiënt-hulpverlener Besluitvorming Gebruik van hulpbronnen Self-tailoring Barlow et al. Patient Educ Couns 2002 Lorig. Ann Behav Med 2003

Zelfmanagement …. als vaardigheid Definitie zelfmanagement beschrijft het vermogen vanuit een patiënt Zelfmanagement is niet statisch Zelfmanagement is niet vanzelfsprekend Verschillende perspectieven: coach, poortwachter, leraar, behandelaar Zelfmanagement-ondersteuning is geen momentopname

Zelfmanagement interventie is niet slechts… Educatie is: het geven van informatie (materialen, instructies) aan patiënten over hun ziekte/conditie. vaak beperkt tot kennisoverdracht

Definitie zelfmanagement Als interventie or Active stimulation of symptom monitoring or Enhancing problem solving skills (= anticipation) “Een zelfmanagement interventie is gericht op het patiënten toerusten met competenties om actief te participeren in het omgaan met hun chronische aandoening met als doel zo optimaal mogelijk te functioneren in het dagelijks leven. Een interventie bestaat tenminste uit kennisoverdracht en een combinatie van minimaal twee van de volgende componenten: actief stimuleren van symptoom monitoring, medicatie management, besliskunde gericht op zelfbehandeling of additioneel contact met zorgverleners, veranderen van fysieke activiteit of voedingsgewoonten of rookgedrag.” General approach for each component should be enhancing patients’ active role and responsibility in plan of care Self-treatment Resource utilization ≥ 1 Transfer of information + ≥ 2 Stress / symptom management or Enhancing physical activity or Enhancing dietary intake or Enhancing smoking cessation Enhancing medication adherence Trappenburg et al. Patient Educ Couns 2002

Zelfmanagement en beroerte…. …kan dat samen gaan?

Een eerste verkenning

Gepubliceerde reviews en RCT’s per jaar

Aard van zelfmanagement RCT’s

Bewijs voor zelfmanagement interventies? Positieve trend na 3 maanden in: sociale interactie, fysiek activiteit, gezonde keuzes maken, kwaliteit van leven Maar te weinig deelnemers voor statistisch bewijs! Positieve trend in kleine groep na 14 weken in: self-efficacy, mobiliteit, ADL, fysieke en sociale activiteit, angst en depressie Positieve effect in kleine groep na 12 weken in: re-integratie in normaal leven, vertrouwen in activiteiten-specifieke balans, deelname aan fysieke oefeningen en bereiken van doelen Beschermend effect na 12 maanden op: functioneren in familierollen, ADL-activiteiten, zelfzorg en productiviteit in werk

Wat zeggen de reviews… Klein maar significant effect na 6 maanden op: Gezondheidsuitkomsten Gezondheidsgedrag Self-efficacy Zorggebruik Positief effect op: maat van beperkingen vertrouwen in revalidatie stroke specifieke kwaliteit van leven fysiek functioneren Weinig bewijs voor zelfmanagement bij patiënten met een beroerte op de langer termijn Zelfmagement bij beroerte vaststellen is moeilijk; vragenlijsten zijn niet goed geschikt voor patiënten met een beroerte!

Zelfmanagement na beroerte; maar wat moet ik nu eigenlijk doen?

Zelfmanagement na beroerte in de praktijk

Zelfmanagement: we kunnen er niet omheen

Hoe was het ook alweer: Definitie zelfmanagement als vaardigheid “Self-management refers to the individual’s ability to manage the symptoms, treatment, physical and psychosocial consequences and life style changes inherent in living with a chronic condition. Efficacious self-management encompasses the ability to monitor one’s condition and to effect the cognitive, behavioural and emotional responses necessary to maintain a satisfactory quality of life.” Action-planning Oplossen van problemen Relatie patiënt-hulpverlener Besluitvorming Gebruik van hulpbronnen Self-tailoring Barlow et al. Patient Educ Couns 2002 Lorig. Ann Behav Med 2003

Self-efficacy als sleutel tot zelfmanagement Self-efficacy als bron voor zelfmanagement oefening overtuiging door anderen succeservaringen bieden zorgen dat mensen successen aan henzelf toeschrijven en falen buiten henzelf plaatsen doelen opstellen gezamenlijke besluitvorming positieve feedback observatie, fysiologisch informatie. modeling reduceren angst en spanning observatie van anderen/lotgenoten adequate interpretatie van lichamelijke klachten > geen falen. nauwe relatie met revalidatiegerichte zorgverlening!!! Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human behavior (Vol. 4, pp. 71-81). New York: Academic Press. (Reprinted in H. Friedman [Ed.], Encyclopedia of mental health. San Diego: Academic Press, 1998).

Autonomie in relationele context Patient-hulpverlener relatie: Gezamenlijk: passende keuzes maken haalbare doelen en uitvoerbare acties plannen belemmeringen in kaart brengen oplossingen zoeken

Maar ook..!!! Je hebt de patiënt nooit alleen in zorg! Betrek de naasten erbij!

Zelfmanagement en cognitieve beperkingen

Beroerte en zelfmanagement; onmogelijke opgave of kansrijke realiteit?