Waterbeheer in Friesland 1

Nederland is een waterland. We zijn omringd door water Nederland is een waterland. We zijn omringd door water. Ook in Friesland is veel water. Dat zien we als we inzoomen op Google Earth. Wijs de leerlingen bijvoorbeeld op: de Waddenzee het IJsselmeer het Markermeer verschillende boezemwateren 2 De zee, rivieren, meren, sloten… Overal in Frieslandis water! http://maps.google.nl/

Maar bijvoorbeeld ook een deel van Zeeland en Zuid-Holland liggen onder zeeniveau. Dat is goed te zien op het kaartje. Het gearceerde deel ligt onder zeeniveau. 3 Nederland ligt voor een deel onder zeeniveau. Ook de provincie Friesland ligt lager dan de zee.

Dijken zorgen dat het land niet overstroomt. Een polder is omgeven door waterkeringen, bijvoorbeeld dijken. In een polder kan de waterstand kunstmatig geregeld worden. 4 Dijken houden het water uit de zee en rivieren tegen. Zo ontstaat een polder.

Niet alleen het water uit de zee en de rivieren vormt een bedreiging voor het land: ook regen kan tot wateroverlast leiden. Het water in de polder stijgt. 5 Regen kan ook voor wateroverlast zorgen. De regen verdwijnt in de grond en het water in de polder stijgt.

Het water uit de polders kan niet vanzelf weg omdat de polders lager dan zeeniveau liggen. Water kan niet omhoog stromen dus wordt het uit de polders naar de Friese Boezem gepompt. Het water in de boezem heet boezemwater. 6 Het water uit de polder gaat naar de Friese Boezem: een stelsel van meren, kanalen en vaarten die op elkaar aangesloten zijn.

NAP staat voor Normaal Amsterdams Peil. Een NAP hoogte van 0 meter is ongeveer gelijk aan gemiddeld zeeniveau. Het NAP wordt in de gaten gehouden met zogenaamde peilmerken. 7 De boezem vangt het water op. Het boezemwater moet op een bepaald peil blijven: 52 centimeter onder NAP.

Als er weinig regen valt, daalt het waterpeil. Het gevolg is uitdroging van natuur en gewassen. Ook kunnen er zo scheuren in dijken komen, wat gevaarlijk is. 8 Soms valt er helemaal geen regen. Dit is niet goed voor de dijken en voor het land. Er moet dan juist meer water de polder in.

Een waterschap is een bestuurlijke organisatie. De baas van het waterschap is de dijkgraaf; een soort burgermeester. Het bestuur van een waterschap wordt één keer in de vier jaar gekozen door de bevolking van het waterschapsgebied. 9 Het waterschap zorgt dat het waterpeil in orde blijft. Waterschappen beheren het water.

10 Er zijn 25 waterschappen in Nederland. Het waterschap in Friesland is het grootste waterschap van Nederland. Het heeft een Friese naam: Wetterskip Fryslân. 10 Er zijn 25 waterschappen in Nederland. In Friesland: Wetterskip Fryslân.

11 Skjin wetter en droege fuotten! Het motto van het Wetterskip is Skjin wetter en droege fuotten! Dit betekent: Schoon water en droge voeten. Om hiervoor te zorgen, heeft het Wetterskip drie taken: Zorgen voor veiligheid Zorgen voor voldoende water Zorgen voor schoon water 11 Skjin wetter en droege fuotten! Voldoende water, schoon water en veiligheid

Hulpmiddelen om water te beheren: Sloten, rivieren en sluizen kunnen water aan- of afvoeren. Sluizen kunnen open om water door te laten, maar ook sluiten om water te keren. Stuwen houden water tegen of laten het juist door. Een gemaal kan water verplaatsen. Een gemaal is een soort pomp die water uit een gebied kan pompen. 12 Het Wetterskip heeft verschillende hulpmiddelen om het water te beheren.

Op de kaart is goed te zien hoeveel kleine gemalen er alleen al in Friesland zijn. 13 Gemalen zijn een soort pompen die water kunnen verplaatsen. Er zijn in Friesland bijna 1000 gemalen!

Als het eb is, is de waterstand van de Waddenzee zo laag dat de spuisluizen het boezemwater onder vrij verval naar de Waddenzee spuien. 14 Sluizen spuien het boezemwater naar zee. Bijvoorbeeld de spuisluis bij Dokkumer Nieuwe Zijlen.

Als de Waddenzee of het boezemwater heel hoog staat, kunnen de spuisluizen het water niet alleen weg krijgen. Dan gaat het elektrische Hooglandgemaal bij Stavoren aan. 15 Soms kunnen de spuisluizen het niet alleen. Dan wordt het elektrische J.L. Hooglandgemaal bij Stavoren ingezet.

Soms is de wateroverlast zo groot, dat ook het Woudagemaal in Lemmer aan gaat. 16 Als het Hooglandgemaal het ook niet meer aan kan, komt het Woudagemaal in Lemmer in actie.

Het Woudagemaal is een stoomgemaal; uniek voor deze tijd Het Woudagemaal is een stoomgemaal; uniek voor deze tijd. Het is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Het is een goed bewaard en goed onderhouden gebouw met een bijzondere architectuur. Daarom is het een monument dat sinds 1998 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. 17 Het Woudagemaal is een stoomgemaal. Het grootste, nog werkende stoomgemaal ter wereld!

De machinehal van het gemaal is een spectaculair gezicht met de vier stoommachines en acht waterpompen. Het gemaal is ook te bezoeken als het in werking is. De bijnaam van het gemaal is niet voor niets De Kathedraal van Stoom. 18 In de machinehal staan vier stoommachines en acht water-pompen. Het gemaal in werking is een spectaculair gezicht.

De ontwerper van het Woudagemaal, Dirk Frederik Wouda, werkte als ingenieur bij de Provinciale Waterstaten van Friesland. In 1947 wordt het stoomgemaal Tacozijl omgedoopt tot Ir. D. F. Woudagemaal. 19 Het Woudagemaal is in 1908 ontworpen door Ingenieur Dirk Frederik Wouda. Het gemaal kan wel 4 miljoen liter water per minuut wegpompen!

20 Klik hier voor het filmpje. Video: het grootste nog werkende gemaal ter wereld. Kijk samen met de leerlingen een filmpje over het Woudagemaal, gemaakt door School TV. 20 Klik hier voor het filmpje.