Vrouw zijn in een multiculturele samenleving Gender, lichaam en religie Chia Longman, UGent Emeritiforum KU Leuven 30 januari 2014

Inleiding & achtergrond socioculturele antropologie en cultuurwetenschappen gender/vrouwenstudies interesses: gender, culturele en religieuze diversiteit (NW. Europa) Is culturele diversiteit verzoenbaar met gendergelijkheid? Vandaag: gender, kledij & lichaam

“Le viol” 1935, René Magritte

Mediterrane religieuze tradities

Wie is er onderdrukt?

Femen: ‘Our God is a woman’

stellingen Centraal: controle vrouwelijke seksualiteit: maar diversiteit en complexiteit? Context en her/interpretatie heilige teksten Hoe interpreteren en ervaren vrouwen religieuze (en seculiere) normen zelf? Voorbeeld: jodendom: ‘modesty’ (‘tzniut’)

Orthodox jodendom Tot eind 18e eeuw: ‘normatief’ jodendom 19e eeuw: Joodse verlichting/emancipatie beweging: ontstaan ‘stromingen’ ‘progressieve’ versus ‘orthodoxe’ jodendom: statuut van de halacha (joodse wetgeving) emancipatie van de vrouw? diversiteit: van ‘strikt’ (bijv. charedi/chassidim) tot ‘modern’ orthodox

Gender en jodendom de fundamenten: genderongelijkheid, androcentrisme en patriarchaal? Progressieve strekkingen: veranderingen gedurende eerste helft 20e eeuw: synagoog Tweede golffeminisme: leiderschap: 1972: Sally Priesand (reform) 1979: vrouwen toegelaten in conserv. abolished mehitza, choir, morning prayer, counted in minyan… formele gelijkheid versus praktijk?

Genderrollen in de joodse orthodoxie genderrollen (heteronormativiteit) & orthopraxis halacha: 613 mitzvot (voorschriften): - 365 verboden - 248 geboden ♂: dragen tefillin & tzitzit, Sjema-gebed, talmoedstudie, … ♀: vrijstelling als ‘priesteres van de miniatuurtempel’ andere ongelijkheden: rites-de-passage, minyan, gebed leiden, getuigen, familierecht…

Casestudies: joodsorthodoxe vrouwen vraagstelling: waaruit bestaat vrouwelijke religiositeit in ‘patriarchale tradities’? eigen en bestaand onderzoek bronnen: interviews & primaire & secundaire literatuur (1) Religieuze agency bij strikt-joodsorthodoxe/charedische vrouwen (2) Negotiatie identiteit bij studerende/werkende joodsorthodoxe vrouwen

Orthopraxis vanuit een vrouwelijk perspectief specifieke vormen van vrouwelijke religiositeit? mitzvot voor vrouwen? ChaNaH Challah Niddah -familiereinheidswetten Hadlik ner -sabbatkaarsen

reinheidswetten Wetten van niddah of familiereinheid (taharat hamishpachah) tijdens menstruatie + 7 dagen: seksuele onthouding gevolgd door rituele reiniging in de mikveh

Vrouwelijke religiositeit als geseksualiseerd ‘tzniut’: ethiek van ‘ingetogenheid’ religieuze principe/capaciteit uiterlijk attitude/gedrag privé/innerlijke Vrouwelijk lichaam als haar eigen ‘sanctum sanctorum’ (Friedman, 1997) vrouwelijk gedrag: symbool voor het collectieve of herinterpretatie in termen van autonomie?

Vrouw en haar lichaam als symbool van collectieve identiteit? controle over vrouwelijke reproductie en seksualiteit? Symbolische identificatie van ‘vrouw’ met collectieve identiteit Vrouw als ‘draagster’ van cultuur of de ‘last van representatie’ (N. Yuval-Davis, 1997)

“NOT US, BUT YOU HAVE CHANGED” Chassidisch koppel, Williamsburg, N.Y. J. Mintz (1968)