Hoofdstuk 16 Grondstoffen Beleggingsleer Siem de Ruijter Jan Van Doorslaer Hoofdstuk 16 Grondstoffen

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie = natuurlijke stoffen die bij de productie worden gebruikt of zelf direct bruikbaar zijn Staan aan het begin van de productiecyclus Sterk schommelende prijzen bepaald door vraag en aanbod meer en meer beleggingsproduct geworden “Europa heeft te weinig oog voor de toenemende schaarste aan grondstoffen. Terwijl politici in de rest van de wereld zich inspannen om hun greep op de grondstoffenmarkten te verstevigen, verslapt de aandacht in Europa juist. Daardoor neemt het gevaar van tekorten aan bijvoorbeeld zink, tin, zilver, nikkel, indium en koper toe.” (bron: Supply Chain Magazine, 30 mei 2012) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Definitie Handel in grondstoffen -> vaak via futures uitoefenprijs future > spotprijs (actuele grondstoffenprijs)  contango uitoefenprijs future < spotprijs  backwardation Kritiek op speculatie op grondstoffenprijzen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Gewonnen via landbouw: SOFT commodities bv. graan, rijst, suiker, koffiebonen, soja, palmolie, koolzaad, aardappelen, … HARD commodities Energieproducten vc. ruwe olie, aardgas, steenkool, … Metalen - ijzererts - edele metalen (goud, zilver, platinum, palladium, rhodium) - non-ferrometalen (koper, zink, aluminium, lood, tin) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Soft commodities belangrijkste groep: ‘corn’ (graan) prijzen in dollarcent per bushel per liter 1 bushel (US) = 32,23907 litres 1 imperial bushel = 36,36872 litres (gewicht verschilt van graansoort tot graansoort) belangrijkste beurs voor soft commodities -> Chicago Board of Trade (CBoT) handel via futures http://www.cmegroup.com/trading/agricultural/ © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Soft commodities © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities belangrijkste groep: ‘crude oil’ (ruwe olie) prijzen per vat of ‘per barrel’ in USD 1 barrel = 158,9 litres belangrijkste beurze voor crude oil -> Nymex: referentieprijs West Texas Intermediate (WTI) -> Intercontinental Exchange: referentieprijs Brent-oil handel via futures Belangrijkste olieproducenten: OPEC (12 landen) Voorlopig hoogste prijs: voorjaar 2008: 147 USD per barrel © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities inspelen op evolutie olieprijs Voorraad ruwe olie kopen maar hoge kosten voor transport en stockage Via futures wel letten op mogelijk verplichte uitoefening -> hoog risico Via turbo Via tracker (of ETF) bv. US Oil Fund ETF, PowerShares DB Oil Fund Aandelen van ondernemingen uit de oliesector bv. ExxonMobil, Chevron, BP (British Petroleum), Royal Dutch Shell, Petrobras, Schlumberger, Halliburton, Transocean … Beleggingsfondsen bv. BGF World Energy Class, ING Energy Fund, AAB Energy Fund B © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Via futures - voorbeeld Future op ruwe olie met futuresprijs: USD 89,23 (aankoop) (1 future = 1 000 vaten) Vervaldag binnen 6 maanden Contractwaarde: 89 230 USD Fin. inst. vraagt waarborg van 10 000 USD vervaldag future: 1. prijs gestegen naar 95 USD verkoper future heeft plicht ruwe olie te verkopen aan 89,23 EUR meestal uitwisseling van geld (ipv levering van de olie) - koper wint: 1 000 * (95 – 89,23) = 5 770 USD - verkoper verliest: 1 000 * (95 – 89,23) = 5 770 USD 2. prijs gedaald naar 85 USD - koper verliest: 1 000 * (89,23 – 85) = 4 230 USD - verkoper wint: 1 000 * (89,23 – 85) = 4 230 USD © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Via turbo’s - voorbeeld turbo op ruwe olie Visie: stijging prijs ruwe olie ref. Stop loss Fin. Niv. Ratio wisselkoers biedkoers laatkoers 89,17 USD 76,80 USD 73,87 USD 1 1,238EURUSD 12,33 EUR 12,39 EUR 5 maand later: 1. prijs olie gestegen naar 92 USD wisselkoers: 1,245 EURUSD biedkoers: 14,52 EUR laatkoers: 14,60 EUR winst= 14,52 – 12,39 = € 2,13 of 17,19 % 2. prijs =< 76,80 USD turbo wordt gesloten -> verlies voor de belegger © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities aardgas wordt net als olie schaars dalende productie stijgende vraag nieuwe bronnen moeilijk te exploiteren beleggen in aardgas -> Vergelijkbaar met ruwe olie © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Metalen: ijzererts beleggen via futures beleggen in aandelen van mijnbouwers bv. BHP Billiton, Arcelor-Mittal evolutie prijs van ijzererts hangt samen met economische conjunctuur bv. door stijgende (of dalende) vraag naar auto’s en grote infrastructuurwerken © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud gebruik voor juwelen en kunstvoorwerpen betalingsmiddel 1944: Bretton Woods (gouden standaard) akkoord van 44 landen, muntkoppeling aan USD 1 troy ounce gold = 35 USD 1971: afschaffing omzetbaarheid USD naar goud -> einde gouden standaard goudmarkt: London Bullion Market Association (fysiek goud) en Comex (termijncontracten) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud Prijsevolutie © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud beleggen in goud fysiek goud kopen goudbaren, gouden voorwerpen, gouden munten © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud beleggen in goud fysiek goud kopen nadeel: veilig bewaren -> in een kluis (evt. bij fin. inst.) of via goudrekening bv. Goldmoney, Rabobank goud wordt dan veilig bewaard en is snel verhandelbaar geen btwop goud -> wordt niet gezien als een grondstof Via trackers bv. SPDR Gold, iShares Comex Gold, Streettracks Gold Shares © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Goud beleggen in goud Goudfutures Goudopties Goudmijnaandelen bv. ‘senior’ goudmijnen gekende producerende goudmijnen Barrick Gold, Goldfields, Gold Corporation ‘junior’ goudmijnen hebben projecten in ontwikkeling NovaGold, Sabina Gold & Silver Corporation © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Zilver beleggen in zilver fysiek zilver kopen vgl. met goud MAAR bij zilver 21 % btwverschuldigd want zilver wordt gezien als een grondstof historische prijs sinds 1985 © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Zilver beleggen in zilver Via trackers bv. iShares Silver ETF, ETFS Physical silver Zilvermijnaandelen bv. Pan American Silver Corporation, Coeur d’Alène, Silver Standard Resources, Hecla Mining … Zilverfutures Zilveropties © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Andere edelmetalen: platina © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Andere edelmetalen: palladium © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Andere edelmetalen: rhodium © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Non-ferrometalen koper, lood, tin, aluminium, zink, nikkel zijn de meest gekende - vooral gebruikt in industriële toepassingen en voor infrastructuurwerken - vormen minder een beleggingsvorm dan de edelmetalen koersvorming (vooral koper) is spiegel van economische toestand belangrijke Belgische ondernemingen -> Umicore, Nyrstar beleggen in non-ferrometalen via futures fysieke handel in non-ferrometalen (maar grote hoeveelheden nodig) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Soorten Hard commodities Diamant geen echte grondstof, maar luxeproduct wel industriële toepassingen (boorkoppen en zaagbladen) grootste diamantbedrijf: De Beers (Zuid-Afrika) -> De Beers meeste handel: World Diamond Center (Antwerpen) prijzen: ‘Antwerp Diamond Index’ © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Beleggingen in grondstoffen speculatief, risicovol voornamelijk via futures prijzen zijn heel volatiel (grote winsten en verliezen mogelijk) Voorbeeld Future op suiker met futuresprijs: USD 0,25 (aankoop) per bushel Vervaldag binnen 6 maanden Contractwaarde: 10 000 USD (Fin. inst. vraagt waarborg van 1 000 USD) vervaldag future: prijs gedaald naar 0,20 USD per bushel mogelijkheden 1. koper moet suiker kopen -> transport, bewaren, terug verkopen -> verlies kan hoog oplopen © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Veiligheid Voorbeeld mogelijkheden 2. uitwisselen geld bedrag -> verlies definitief (2 000 USD + kosten future) © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Liquiditeit Belegging via afgeleide producten: heel liquide! bv. bij future is tegenpartij risico deels gedekt door waarborg Belegging via aandelen: ook vrij liquide! Belegging via fysieke aankoop: minder liquide bij edelmetalen: wel liquide bij andere grondstoffen: zelf tegenpartij zoeken en tijdsrisico! bv. bij bederfbare producten Belegging via Trackers: heel liquide © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Prijzen grondstoffen bepaald door vraag en aanbod Probleem van grondstoffenschaarste Experts voorspellen nog verdere stijging van de grondstoffenprijzen Beleggen in grondstoffen kan voor diversificatie zorgen in beleggingsportefeuille © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Futures als hedging op grondstoffen Hedging van voorraad Hedging van grondstoffen in productieproces Hedging van toekomstige aankopen Voorbeelden Voorraad aardappelen beschermen tegen prijsdaling Prijs op contantmarkt: 0,20 EUR per kg Future: 0,24 EUR per kg (verkoop); vervaldag binnen 3 maanden - verkoopprijs ligt vast - winstmarge gekend door futuresprijs - geen risico meer op daling van aardappelprijs - maar indien verdere prijsstijging: verlies aan extra winst © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Futures als hedging op grondstoffen Voorbeelden Bescherming van grondstoffen tijdens ‘productie’proces tot 2009 werkte Barrick Gold via Hedging voor de verkoop van goud maar door stijgende goudprijzen, hedging-programma stopgezet Bij stijgende grondstoffenprijzen: hedging voor verkoop NADELIG Bij dalende grondstoffenprijzen: hedging voor verkoop VOORDELIG Bij stijgende grondstoffenprijzen: hedging voor aankoop VOORDELIG Bij dalende grondstoffenprijzen: hedging voor aankoop NADELIG © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Return Aandelen van grondstof gerelateerde bedrijven als hefboom Bij grondstofproducenten: als de grondstoffenprijs stijgt -> meer omzet en bij gelijkblijvende kosten -> winstgroei -> positief voor aandelenkoers Voorbeeld Goudmijnbedrijf verkoopt jaarlijks 100 000 troy ounces bij goudprijs van USD 1 600 per troy ounce -> omzet: 160 000 000 USD kost: 120 000 000 USD -> winst: 40 000 000 USD prijsstijging van 20 % -> goudprijs: 1 920 USD -> omzet: 192 000 000 USD -> winst: 72 000 000 USD Goudprijs met 20 % gestegen, winst met 80 % gestegen -> aandeel goudmijnbedrijf zal stijgen! © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Fiscaliteit Meerwaarde op fysieke belegging in grondstoffen is vrij van belasting Meerwaarde op belegging via futures en opties is vrij van belasting en ook geen beurstaks bij transacties Meerwaarde op belegging via turbo’s en trackers is vrij van belasting, maar wel beurstaks bij transacties (0,25 %) Meerwaarde op belegging via aandelen is vrij van belasting, maar wel beurstaks bij transacties (0,25 %) Bij fysieke aankoop van zilver (en ook non-ferrometalen) is 21 % btw verschuldigd (in BE); in Nederland is dat 19 % - kan vermeden worden via trackers of futures - bij aankoop goud: geen btw © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Fiscaliteit Aankoop goud Aankoopprijs: 1 600 USD Btw: / Totaal: 1 600 USD Prijsstijging: 10 % -> 1 760 USD winst: 160 USD Aankoop zilver Aankoopprijs: 1 600 USD Btw: 336 USD Totaal: 1 936 USD Prijsstijging: 20 % -> 1 920 USD verlies: 16 USD © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Kosten Transactiekosten (afhankelijk van broker) Waarborg bij futures (na afhandeling krijg je die terug) Bij fysieke levering Transportkosten Opslagkosten Beveiliging Speciale bewaarruimtes © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Voor- en nadelen Prijzen grondstoffen vertonen cyclisch karakter Grondstoffen volgen inflatie voordeel is dat grondstoffenbelegging wordt gezien als inflatiebestendig Goud Voordelen Volwaardige beleggingsvorm doorheen de geschiedenis Stabiele beleggingsvormen (volgens goud‘believers’) Kan niet vernietigd worden Schaars goed © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Voor- en nadelen Goud Nadelen Moet veilig bewaard worden Goud groeit niet aan Vertoont geen constante stijging (soms heel forse correcties) Belegging via mijnbouwer: ook specifieke ondernemingsrisico’s © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Kunst Alternatief voor ‘financiële beleggingen’ Heeft heel grillig beleggingspatroon Niet voor doorsnee particulier toegankelijk (te hoge prijzen) Veel kennis nodig Prijsbepalende factoren Kwaliteit van het werk ● Ouderdom Kunstenaar ● Grootte van het werk Zeldzaamheid, uniciteit ● ‘Provenance’ (vorige eigenaars) Algemene staat © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Kunst Rechtstreekse aankoop van kunstenaar -> 6% btw Aankoop via handelaar -> 21 % btw Aankoop in buitenland -> soms invoerrechten verschuldigd Specifieke eisen in verband met bewaring Verzekering tegen diefstal en mogelijke schade © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Wijn Wijn als belegging Alleen betere bekende wijnen nemen toe in prijs met de leeftijd Maar de wijn zelf blijft niet drinkbaar (max. 50 jaar voor topwijnen). Oude (volle) flessen hebben wel verzamelwaarde. Kennis van zaken noodzakelijk Prijsbepalende factoren ‘Goede’ wijnjaren ● Staat van fles en/of etiket Bewaartijd van de wijn Faam van het wijnhuis © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer

© Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer Wijn Mogelijkheden Flessen kopen en bewaren Wijn ‘en primeur’; wijn die in vaten wordt bewaard en na 2 à 3 jaar in flessen Aandelen in wijnhuizen Beleggingsfondsen in wijnhuisaandelen bv. Orange Wine Fund Beleggingsfondsen in wijnen bv. Fine Wine fund, Grand Cru Via afgeleide producten (futures, opties) opletten voor oplichtingszaken! Informatie over wijn als beleggingsvorm: www.winespectator.com en www.erobertparker.com © Uitgeverij De Boeck Beleggingsleer