SAMENWERKEN in onafhankelijkheid Associëren hoeft geen nachtmerrie te zijn. www.fvib.be/samenwerken

Verwelkoming Sanderijn Vanleenhove Organisatieconsulent FVIB 28 november 2006

Programma Inleiding: Karel Van Eetvelt, secretaris-generaal FVIB Facts & figures: Katrien Penne, secretaris FVIB Praktische aanbevelingen: Paul De Hondt, SERV / STV Panelgesprek met praktijkgetuigenissen uit de sectoren Conclusies en krijtlijnen: Karel Tobback, voorzitter FVIB Drink 28 november 2006

Inleiding Karel Van Eetvelt Secretaris-generaal FVIB 28 november 2006

De meerwaarde van samenwerking in een vrij beroep. 28 november 2006 De meerwaarde van samenwerking in een vrij beroep.

Meerwaarde voor de beroepsbeoefenaars Strategische positionering Evenwicht tussen werk en privé Meer collegiale betrokkenheid Specialisatie / full service Binding van sterke medewerkers Kosten besparen en samen investeren Continuïteit en overdracht van de praktijk 28 november 2006

Maatschappelijke meerwaarden Kwaliteit en onafhankelijkheid van de dienstverlening Hefboom voor innovaties Nieuwe kansen voor ondernemerschap Competentieontwikkeling Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 28 november 2006

Inleiding Karel Van Eetvelt Secretaris-generaal FVIB 28 november 2006

Facts & figures Katrien Penne Secretaris FVIB Er bestaan geen recente representatieve gegevens over de verspreiding van samenwerkingsvormen bij vrije beroepen. Daarom organiseerde FVIB een beknopte enquête. De enquête heeft vier onderzoeksvragen: 1. Op welke wijze werkt men vandaag (eventueel) al samen? 2. Hoe schat men de voor- en nadelen van samenwerken in? 3. Denkt men in de nabije toekomst te gaan samenwerken? 4. Heeft men behoefte aan meer praktische informatie over samenwerken? We gaan dadelijk in op de resultaten; eerst een woordje over de onderzoeksmethode. 28 november 2006

Methode Webenquête via e-nieuwsflits en www.fvib.be/samenwerken Juni – oktober 2006 810 respondenten Gewogen op beroep 5 sectoren Gedurende de periode juni 2006 tot begin oktober 2006 was een korte enquête online geplaatst op de website www.fvib.be/samenwerken. Beroepsbeoefenaars werden via de elektronische nieuwsbrief (Nieuwsflits nr. 2 kenniscentrum samenwerken in associatie) uitgenodigd om deel te nemen aan de bevraging. De met FVIB samenwerkende beroepsorganisaties werden aangezocht om via hun eigen kanalen (tijdschrift, website,…) een oproep te verspreiden om mee te doen aan de enquête. Deze manier van werken leverde een aanzienlijk aantal antwoorden op. In het totaal zijn er 810 ingevulde vragenlijsten verwerkt. De resultaten worden op 2 manieren gerapporteerd. In de eerste plaats presenteren we de antwoorden op de verschillende vragen voor het totaal van de respondenten. Dit gebeurt op basis van het gewogen bestand. Daarnaast worden de antwoorden gesegmenteerd weergeven voor de sectoren (medische, bouwtechnische, economische, juridische en intellectuele diensten) 28 november 2006

Samenwerkingsvormen in cijfers (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) Meer dan één op drie (35%) vrije beroepers werken in een solopraktijk, zonder echte externe professionele relaties. Nog eens 18% onderhouden enkel losse samenwerkingsverbanden. Dit wil dus zeggen dat meer dan ½ beroepsbeoefenaars niet samenwerkt in de praktijk. Bijna één op vier van de beroepsbeoefenaars zijn actief in een zuiver verticaal samenwerkingsverband (met zelfstandige medewerkers). Kostendelende samenwerking komt weinig voor: minder dan één op twintig beroepsbeoefenaars zijn onder deze vorm actief. Ruim één op vijf van de vrije beroepers werken vandaag samen in een integrale associatie. Dit wil dus zeggen dat een kwart van de vrije beroepers vandaag geassocieerd is. 28 november 2006

Samenwerkingsvormen volgens sector VERTICAAL KOSTENDELEND INTEGRAAL   Intellectuele diensten Juridische beroepen Economische Bouwtechnische Medische 25% 20% 16% 36% 4% 10% 3% 0% 5% 2% 29% 16% 15% De manier van samenwerken verschilt volgens de sectoren. We onderscheiden de medische beroepen, de bouwtechnische beroepen, de economische beroepen, de juridische beroepen en de sector van de intellectuele diensten. Verticale samenwerking of louter samenwerken met zelfstandige medewerkers komt het minst voor bij de economische beroepen en het meest in de medische sector. Kostendelende samenwerkingsverbanden en integrale associaties zijn het sterkst verspreid bij de juridische vrije beroepen. Kostendelende samenwerkingsverbanden zijn het sterkst verspreid bij de juridische vrije beroepen, elders is deze vorm van samenwerken marginaal. Ook integrale associaties zijn het sterkst verspreid bij de juridische vrije beroepen, gevolgd door de economische en de bouwtechnische sector. In de medische sector en bij de intellectuele diensten is het integraal samenwerken nog zeer uitzonderlijk. (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) 28 november 2006

Voordelen van samenwerken “samenwerken betekent…” We kijken nu eventjes naar de voordelen die men denkt te realiseren bij het associëren. Om dit na te gaan werden verschillende stellingen voorgelegd aan de respondenten. De belangrijkste voordelen van samenwerken (in kostendeling of integrale associatie) zijn de mogelijkheid om te specialiseren en een betere kwaliteit van de dienst te realiseren. Om en bij de acht op tien beroepsbeoefenaars onderschrijven deze stellingen. Bijna drie op vier beroepsbeoefenaars zien in samenwerking een middel om de werkdruk beter te beheersen. Dit speelt vooral in de juridische en de medische sector. Ruim zes op tien van de respondenten menen dat men kosten kan besparen door samenwerking. Vooral de economische vrije beroepen zijn hiervan overtuigd. Zes op tien beroepsbeoefenaars geloven ook dat samenwerken een toekomst kan bieden voor jongeren in het vrije beroep. Dit leeft het sterkst in de medische sector. Bijna vier op tien vrije beroepers onderschrijven de stelling: “door samen te werken kan men ook interessanter werk doen”. In de medische en de bouwtechnische sector gelooft men vaker in deze inhoudelijke meerwaarde van samenwerken. (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) 28 november 2006

Nadelen van samenwerken “samenwerken betekent…” Welke nadelen vrezen de beroepsbeoefenaars bij het samenwerken in associatie? Het belangrijkste risico bij samenwerking lijkt de problematiek van het verdelen van de kosten en de inkomsten. Bijna de helft van de respondenten vrezen problemen op dit vlak. Het grote gevaar op conflicten en ruzie is een risico dat vier op tien vrije beroepers zien ontstaan bij samenwerking. “Samenwerkende vrije beroepers kunnen minder onafhankelijk optreden”, dat zeggen ongeveer één op vier van de respondenten. Meer dan één op drie beroepsoefenaars zien hun onafhankelijkheid helemaal niet bedreigd door samenwerking. Overleg en vergaderingen zijn voor een kwart van de vrije beroepers een gevreesd ongemak van samenwerking. Voor de tien hier getoetste mogelijke voor- en nadelen van kostendelend en integraal samenwerken geldt dat naarmate vrije beroepers intensiever samenwerken ze vaker het voordeel bevestigen en het nadeel verwerpen. De risico’s en ongemakken van samenwerken leven dus vooral in de hoofden van beroepsbeoefenaars die nog niet (of minder geïntegreerd) samenwerken. (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) 28 november 2006

Samenwerken in de toekomst We gingen ook na wat de toekomstverwachtingen zijn van de vrije beroepers tegenover associëren tussen nu en drie jaar. Ongeveer drie op tien beroepsbeoefenaars wensen in de nabije toekomst een kostendeling aan te gaan en bijna vier op tien kiezen voor een integrale associatie. Als we beide antwoorden combineren kunnen we afleiden dat de helft van beroepsbeoefenaars plannen heeft om binnen dit en drie jaar te werken in een kostendelend of een integraal samenwerkingsverband. In vergelijking met vandaag betekent dit ruim een verdubbeling. De integrale associaties lijken te zullen toenemen in alle sectoren van het vrije beroep. In de juridische beroepen kan men een stijging van 50% verwachten. In de bouwtechnische en economische sector is er mogelijk sprake van een verdubbeling van het aandeel integrale associaties. De trend dient zich het meest spectaculair aan voor de medische beroepen (en ook bij de intellectuele diensten): een groei met een factor 8, in vergelijking met de huidige situatie. (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) 28 november 2006

Informatiebehoefte “Behoefte aan meer informatie om samenwerking beter te structureren” Hoe staat het met de praktische kennis over het associëren? Meer dan zeven op tien van de beroepsbeoefenaars geven een bevestigend antwoord op de vraag naar meer praktische informatie over de mogelijkheden om samenwerking (beter) te structureren. De behoefte aan meer praktische informatie is logischerwijze afhankelijk van het hebben van plannen om in de nabije toekomst een samenwerking onder de vorm van kostendeling of integrale associatie aan te gaan. De informatiebehoefte is groter bij de medische en de bouwtechnische beroepen. Maar in alle sectoren stelt de helft of meer van de respondenten behoefte te hebben aan meer informatie over samenwerken. Vrije beroepers in een los of een verticaal samenwerkingsverband hebben de grootste informatiebehoefte. Bij de beroepsbeoefenaars die al geïntegreerd samenwerken, getuigt ruim de helft meer praktische informatie te wensen om de samenwerking beter te structureren. (FVIB-enquête bij 810 vrije beroepers - 2006) 28 november 2006

Voornaamste vaststellingen Samenwerken associatie nog niet zeer sterk verspreid Duidelijk bewustzijn van voordelen Geen bedreiging onafhankelijkheid, nadelen te ‘managen’ Spectaculaire groei in nabije toekomst Grote behoefte aan praktische informatie Tot slot zet ik de voornaamste vaststellingen nog even op een rij 1. Samenwerken associatie is nog niet zeer sterk verspreid: max. een kwart van de beroepsbeoefenaars is actief in (hoofdzakelijk) integrale associaties. 2. De beroepsbeoefenaars zijn zich duidelijk bewustzijn van voordelen van associëren. 3. Wat de nadelen betreft ziet men geen noemenswaardige bedreiging onafhankelijkheid. De overige onderkende nadelen lijken te ‘managen’. 4. Het ziet er naar uit dat we in de nabije toekomst een spectaculaire groei mogen verwachten: Op baisis van onze gegevens zou het aantal associaties kunnen verdubbelen 5. Beroepsbeoefenaars signaleren een grote behoefte te hebben aan praktische informatie over de aanpak van het associëren. 28 november 2006

Goede praktijken voor duurzame samenwerking Paul De Hondt SERV / STV-Innovatie & Arbeid 28 november 2006

28 november 2006

28 november 2006

Onderzoek Selectief onderzoek: ‘interessante situaties’ Focus op kleine en middelgrote associaties 16 verschillende vrije beroepen Voorjaar 2005 tot voorjaar 2006 Bezoek aan 82 kantoren en kabinetten Interviews met 100 beroepsbeoefenaars Literatuur en feedbacksessies 28 november 2006

Inhoud Kenmerken voornaamste samenwerkingsvormen 3 X 5 goede praktijken Uitwijdingen: ‘kritische succesfactoren’ Conclusie 28 november 2006

VERTICAAL KOSTENDELEND INTEGRAAL “Uitbesteden” Kosten delen Inkomsten delen ZONDER RECHTSPERSOON : maatschap RECHTSPERSOON AANSPRAKELIJK : vof / cvoa BEPERKT AANSPRAKELIJK : bvba / cvba / nv Contract van aanneming Geen gedeeld ondernemerschap Geen inhoudelijke samenwerking Draagwijdte van mislukken 28 november 2006

SOLO FUSIE SAMENWERKEN VERTICAAL DOORGROEI 28 november 2006

5 aanbevelingen fusie van praktijken 5 aanbevelingen doorgroei medewerker 5 aanbevelingen duurzaam samenwerken 28 november 2006

5 aanbevelingen fusie van praktijken Vertrek vanuit eigen persoonlijkheid Expliciteer uw waarden en visie op beroepsuitoefening Onderzoek verenigbaarheid, complementariteit en haalbaarheid Voorzie afspraken over ‘doemscenario’s’ Wees niet vies van advies 28 november 2006

Advies over deontologie van ordes en instituten Artsen, dierenartsen, architecten, BIBF, IAB, IBR, advocaten, notarissen Algemene krachtlijnen: Contracten en statuten verplichte melding/controle vooraf Burgerlijke vennootschap (geen daden van koophandel) Enkel (hoofdzakelijk) erkende beroepsbeoefenaars als vennoot en/of zaakvoerder Uitsluiting bepaalde vennootschapsvormen (vnl. NV, Comm.VA) Enkel aandelen op naam Beperking/procedure overdracht aandelen Vennoten steeds persoonlijk en onbeperkt aansprakelijk voor eigen beroepsfouten 28 november 2006

5 aanbevelingen doorgroei medewerker Begin er tijdig aan Speel deze troef uit naar medewerkers Bied goede voorbereiding en kansen om te leren Zorg ervoor dat jongeren ‘betaalbaar’ intreden Ontwikkel een duidelijk perspectief op gelijkheid 28 november 2006

Betaalbaar intreden Beperkte kapitalisatie: geen vastgoed, winsten uitkeren Systeem A ‘Directe’ vergoeding van ‘goodwill’ Aandeel of intredevergoeding via inkomensverdeling ‘self paying’ Systeem B Een ‘intredewaarde’ volgens de markt (incl. goodwill) Van ‘self paying’ tot ‘leveraged buy out’ 28 november 2006

Systeem B met leveraged buy out: (nieuw) aflossing vennootschap AB BANK lening overname uitbetalen A (oud) vennootschap A 28 november 2006

5 aanbevelingen duurzaam samenwerken Scheid privévermogensbeheer en de samenwerking Verreken ervaring en productiviteit in inkomensverdeling Werk een goede structuur uit voor praktijkmanagement Maak tijd voor praktijkstrategie en goed bestuur Associés spreken elkaar aan op de kwaliteit van het samenwerken 28 november 2006

Methoden voor inkomensverdeling (Schatting van verspreiding van systemen) 28 november 2006

Winst volgens formule Factor en gewicht Ass. A Ass. B Ass. C 35% gefactureerd ereloon = 70.000 € 35% volgens aanbreng 30% in gelijke delen = 60.000 € 51.500 € (25,7%) 62.000 € (31%) 86.500 € (43,3%) 40%= 28.000 € 30%= 21.000 € 5%= 3.500 € 65%= 45.500 € 1/3= 20.000 € 200.000 € 28 november 2006

Winst volgens anciënniteit 28 november 2006

Conclusie: code voor duurzame samenwerking Visie en strategisch plan van de associatie Competentieprofiel van de associé Reglement van Interne Orde Systeem om kosten en inkomsten te delen Kwantitatieve prestatienormen Methode van waardebepaling aandelen, Taak- en bevoegdheidsverdelingen Frequentie en inhoud van associatieoverleg Doemscenario’s … 28 november 2006

Panelgesprek Architect Bertie De Gauquier dbv architecten Advocaat Koen Geens Eubelius Apotheker Dirk Olyslager Braxburg Accountant Erwin Vercammen Accountantskantoor Vercammen Moderator: Katleen Van Havere, juridisch adviseur FVIB 28 november 2006

dbv architecten Actief als vrije beroeper sinds 1997 Geassocieerd sinds 2001 Rechtsvorm van de associatie BVBA Aantal associés 4 Aantal professionele medewerkers 11 Ondersteunend personeel 7 28 november 2006

Eubelius Actief als vrije beroeper sinds 1989 Geassocieerd sinds 1994 Rechtsvorm van de associatie CVBA Aantal associés 19 Aantal professionele medewerkers 80 Ondersteunend personeel 40 28 november 2006

Accountantskantoor Vercammen Actief als vrije beroeper sinds 1973 Geassocieerd sinds 1989 Rechtsvorm van de associatie BVBA Aantal associés 5 Aantal professionele medewerkers 7 Ondersteunend personeel 12 28 november 2006

Braxburg Actief als vrije beroeper sinds 1988 Geassocieerd sinds 1998 Rechtsvorm van de associatie cvba Aantal associés 26 Aantal professionele medewerkers geen in de cvba Ondersteunend personeel geen in de cvba 28 november 2006

Panelgesprek Architect Bertie De Gauquier dbv architecten Advocaat Koen Geens Eubelius Apotheker Dirk Olyslager Braxburg Accountant Erwin Vercammen Accountantskantoor Vercammen Moderator: Katleen Van Havere, juridisch adviseur FVIB 28 november 2006

Conclusies & krijtlijnen Karel Tobback Geassocieerd notaris Voorzitter FVIB 28 november 2006

Aandachtspunten inzake deontologie Beleid 5 X overheidsactie Organisaties Aandachtspunten inzake deontologie 5 X stimuleren en ondersteunen 28 november 2006

5 X overheidsactie ook ondernemersklimaat en randvoorwaarden vrij beroep Samenwerking en ondernemerschap via onderwijs Toeleiding gekwalificeerd assisterend personeel Toegankelijke managementondersteuning: BEA Financiële stimuli bij associatie: ASSOCEO Rechtszekerheid zelfstandige medewerkers 28 november 2006

Aandachtspunten inzake deontologie Beleid 5 X overheidsactie Organisaties Aandachtspunten inzake deontologie 5 X stimuleren en ondersteunen 28 november 2006

Ordes en instituten Deontologie als leidraad voor samenwerking in onafhankelijkheid Deontologie aanpassen aan nieuwe realiteiten Beperking professionele aansprakelijkheid Kapitaalparticipatie, … 28 november 2006

Kenniscentrum: 5 X stimuleren en ondersteunen Handboek met praktische basisinformatie Praktijkgerichte training en bijscholing Netwerk van financiële en juridische adviseurs www.ik-wil-associëren.be Verankering via innovatiebeleid voor vrije beroepen 28 november 2006

“Samenwerken in het vrije beroep werkt” 28 november 2006