Een meerkeuzegeneratie of een meerkeuze-elite ? Henk Vinken Universiteit van Tilburg IRIC/Globus 05.02.2004 Een culturele kloof tussen generaties?   Zoektocht jeugd van tegenwoordig = generatiezoektocht Even doceren: wat zijn generaties, wat zijn het niet -Groepen geboortencohorten die ervaringen/lot delen, soms noodlot -Besef van de gezamenlijkheid in ervaringen en betekenis voor hele leven -Gedragen zich agv hiervan anders dan vorige en volgende -Blijven herkenbaar in gedrag -Niet: gedrag dat bepaalde levensfase hoort/overgaat bij veroudering -Ook niet: familiegeneraties of leeftijds/levensfasegroepen Zoektocht wat jeugd toch zo anders maakt = generatiezoektocht Uit tijd (’20s) dat jongeren ‘politiek’ werden, paden op/lanen in Nu nog focus op politiek-burgerschap-een ‘duurzame waardenmix’ In media vast onderdeel: alleen maar met zichzelf en plezier maken bezig Extra element sinds de jaren zestig ‘hebben geen ideologisch manifest meer’ en willen weer gewoon burgerlijk worden met als schrikbeeld par excellence: ze willen weer trouwen… Mijn Generatie-onderzoek; eerste proeve of er culturele gen. verschillen zijn. Besef op de eerste plaats belangrijk: rekent men zich tot Sheet 2

Generatiebesef is hoog in NL Onder alle generaties/volgen we in NL klassieke indeling voor het presentatiegemak: vooroorlogs (1910-1930) stil (1930-1940) protest (1940-1955) verloren (1955-1970) pragmatisch (na 1970) De afwijking is de verloren generatie; rekenen zich matig tot een generatie (en over ook niet graag tot een bepaalde jeugdcultuur). De jongste generatie meent weer meer dat ze anders is. Waar zien ze zelf verschillen: niet in werk/arbeidsethos, ook niet hoe het haar zit (in stijlverschillen), zelfs niet op politiek/maatschappijvisiegebied, maar in andere relatiecultuur. Sheet 3

Normen/waarden opvoeding kinderen, gezinsleven, seksualiteit Generaties zien zelf de grootste verschillen in hun voorkeuren (hun normen en waarden) voor opvoeding van kinderen, van gezin- en familieleven, en seksualiteit. Het is weer eens de verloren generatie die van die verschillen het minst overtuigd is. Zoals we al zeiden hebben we met generatieverschillen te maken als mensen die koppelen aan het besef dat ze in hun jeugdjaren andere ervaringen hebben opgedaan, ervaringen die ze nu nog steeds relevant vinden. Desgevraagd zijn het ook de ervaringen precies op dit relationele gebied die zij ook nu nog van het grootste belang vinden voor hoe zij tegen dingen aankijken. In NL denken mensen dat er generatieverschillen zijn, maar die liggen eigenlijk alleen op normen en waarden gebied in de privésfeer. Maar hoe staat het dan met hun afwijkingen: ze zijn toch veel meer gericht op het hier en nu en plezier maken, zijn toch burgerlijker geworden, zijn toch ook consumentistisch ofwel streven alleen naar nog meer spullen en verwisselen relaties net zo snel als hun merkkleren (beweringen die vaak van precies die oudere generatie komen die net zelf een Italiaanse keuken van 25.000 Euro hebben laten zetten)? Sheet 4

progressief over m/v, zkn van leven/dood voor hedonisme progressief over m/v, zkn van leven/dood neutraal consumentisme – materieel consumentisme – relationeel Het klinkt saai, maar het is weer de verloren generatie die vooral afwijkt, ten minste als we naar hedonisme kijken. Hedonisme staat voor het op het plezier, een prettig leven hier-en-nu hebben. Mijn generatie blinkt daar in uit (en nog in andere dingen maar dat terzijde). Burgerlijk in de zin dat ze conservatief denken over man-vrouwrollen of dat ze tegen abortus, euthanasie, homoseksualiteit is mijn generatie net als die van de jaren zestig niet. De twee oudste en de jonsgte is dat wel iets meer, maar gemiddeld eigenlijk ook niet echt. Consumentistisch dan? Eigenlijk is dat toch meer iets voor de jongste generatie. Toch ook als het gaat om consumentisme in materiële zin dan (oa snel en vaak mooie dingen willen kopen, niet per se nuttige) en in relationele zin (snel en vaak relaties inruilen/afbreken als ze niks meer te bieden hebben) scoort de jongste generatie iets hoger, maar eigenlijk is gemiddeld genomen net als de andere generaties tegen een consumentisme op relationeel gebeid en is ze niet voor maar ook niet tegen materieel consumentisme De verschillen zijn allemaal maar klein, op deze en op allerlei andere terreinen (politiek, werk etc.). Zijn er dan helemaal geen echte verschillen tussen generaties. Jawel, maar waarschijnlijk niet zozeer in hoe zij tegen waarden en normen aankijken. Misschien kijken we dus naar het verkeerde onderwerp. Misschien moeten we, als we willen weten wat jonge generaties nu zo anders maakt dan voorgaande, ergens anders naar kijken Sheet 5 tegen

Veranderingen in de levensloop : meer keuzes, meer illusies Destandaardisering -standaard 3-fasen levensloopmodel passé -jongeren yo-yo-en -jeugd én volwassenheid als fasen verdwenen Misschien is het goed minder te focussen op hoe anders jonge generaties zijn in termen van waarden en normen maar hoe anders zij hun leven inrichten. Vanaf de jaren tachtig is er steeds meer aandacht voor veranderingen in de levensloop van jonge generaties. Samengevat: jongeren hebben meer keuzes, maar – en dat is vooral mijn positie en die andere cultuur- en jeugdonderzoekers – maken zich ook meer illusies. De veranderde levensloop wordt meestal met twee begrippen ingevuld. 1) Destandaardisering. De 3 fasen van voorbereiding op/deelname aan/terugtrekken uit het leven of jeugd/volwassenheid/ouderdom niet meer van deze tijd. Jongeren yo-yo-en, ze combineren rollen die vroeger uniek bij of jeugd of volwassenheid horen. Consequentie: een fase waarin je je voorbereidt en een fase waarin je fulltime deelneemt bestaat niet meer of de fasen van jeugd en volwassenheid is verleden tijd. 2) Individualisering. De levensloop meer onder controle van individu – regisseur van eigen leven. Is situatie van wil en dwang. Moderne mensen zouden niets anders willen (zelfsturing etc.), maar onderwijs, arbeidsmarkt en zelfs het stelsel van oudedagsvoorzieningen (sparen voor de eigen rollator) vragen dat. Individualisering betekent niet alleen zelfcontrole, maar ook zelfrealisatie. Wel anders dan voor vele ouders van nu: minder interessant als mens te groeien, aan zelfontplooiing werken, volwaardig persoon worden – = hippie-stuff; interessanter: eigen weg vinden, unieke levensloop hebben, veel afwisseling hebben, veel beleven, kunnen veranderen/opties openhouden. Om dat te bereiken zien we dat jongeren veel in contact zijn met hun intimi en vooral met hun ouders, de maatjes in hun levensloop bij uitstek. Individualisering -meer eigen regie over het leven (wil en dwang) -nieuwe zelfrealisatie : uniek/afwisselend/belevenisvol -intensiever contact met intiem netwerk (ouders !)

De realiteit: meerkeuzegeneratie of meerkeuze-elite ? Een hele nieuwe generatie herkent yo-yo-levensloop? -standaard 3-fasenmodel nog steeds sterk herkenbaar -jongeren yo-yo-en, maar liefst tijdelijk -afscheid fasen jeugd én volwassenheid voorbarig Of toch meer iets voor alleen hoger opgeleiden? -vergt reflectie op eigen toekomst (bewust keuzes maken) -vergt stevige financiële investeringen -vergt sterke sociale/communicatieve vaardigheden Dat is de theorie. De realiteit is minder fraai. Of toch fraai, maar dan voor bep. groepen. De vraag is of de nieuwe levensloop fenomeen is van huidige jongste generatie of dat we een droombeeld van bep. groep binnen jongste generatie projecteren op hele generatie. En: of op basis van dit beeld bezig zijn onderwijs, arbeidsmarkt etc. aan te passen; of we levensloopregelingen treffen waar niet iedereen competent voor is. Als iets van jongste generatie, dan zou die zich hierin moeten herkennen, dat het hun geschiedenis is, hun lot = basis van het generatieonderscheid: weten dat je anders bent en niet anders kunnen ook niet als je ouder wordt. Onderzoek: 3-fasenstandaard is springlevend. Meerderheid maakt keuzes vlgns model (wil niet anders) en onderwijs en arbeidsmarkt gaan nog van model uit (kan niet anders). Als jongeren yo-yo-en, dan liefst tijdelijk. Dynamisch levensloopmodel okay, maar dan serieuze relatie, serieuze baan, huis met tuin. Stelling jeugd en volwassenheid als fasen opgelost = voorbarig. Als dynamische levensloop al iets generationeels is dan niet voor hele jongste generatie (misschien voor de verloren generatie?). Wellicht ideaal dat gefortuneerden – u dus – navolgen? Neuwe levensloopmodel vergt 1) reflectiecompetenties (bewust zijn van keuzes, kunnen plannen, evalueren: sluit ik opties uit door te kiezen), 2) fun morality afwisselende belevenissen vraagt portemonnee (kunnen veroorloven) en 3) weten of je uniek bent/levensloop in juiste spoor: sociale/communicatievaardigheden. 1,2,3 meer onder hoger opgeleiden. Anderen kunnen dit wel willen, maar voorlopig is dat illusie. Kortom, keuzebiografie = nieuwe levensloopmodel = nieuw ideaal met klassieke winnaars en verliezers. De keuzebiografie: een nieuw ideaal met klassieke winnaars en verliezers ?