Familie als bondgenoot Wat hulpverleners moeten weten over gezinnen BREDA 25 oktober 2007 FRANS WITTENBERG HENK FOX FAMILIE ALS BONDGENOOT 1

Presentatie 3 gedeelten Project ‘Familie als bondgenoot’ algemeen Inhoud en opzet van de modulen Evaluatie van het project: over de grenzen van het project heen FAMILIE ALS BONDGENOOT 2

FAMILIE ALS BONDGENOOT Uitgangspunten Ervaringskennis doet ertoe Wetenschappelijke kennis doet ertoe Praktijkkennis doet ertoe FAMILIE ALS BONDGENOOT 3

Centraal in het project Familieleden, clienten en professionals werken samen Familieleden en clienten ontwikkelen hun ervaringskennis en brengen deze in Professionals brengen theoretische- en praktijkkennis in FAMILIE ALS BONDGENOOT 4

Kennis aanwenden Ervaringskennis en professionele kennis worden aan de hand van een thema ingebracht in de hulpverlening door hulpverleners te scholen FAMILIE ALS BONDGENOOT 5

Deelnemers in de pilot Familieverenigingen uit Helmond, Eindhoven en Tilburg (Ypsilon, In Perspectief, Labyrint) GGZ Oost Brabant RIBW Midden Brabant GGZ Midden Brabant GGz Eindhoven en de Kempen Fontys Hogeschool Provinciale Raad Volksgezondheid FAMILIE ALS BONDGENOOT 6

Hoe uitgewerkt? Rond een thema wordt een lesprogramma ( module) samengesteld FAMILIE ALS BONDGENOOT 7

Thema module 1 (module is klaar) De ervaringen van een gezin, op het moment dat duidelijk wordt, dat een gezinslid een ernstige psychiatrische ziekte heeft FAMILIE ALS BONDGENOOT 8

Thema module 2 (module is klaar) Veranderende taken, rollen, en verhoudingen binnen gezinnen ten gevolge van psychiatrische problemen bij een gezinslid FAMILIE ALS BONDGENOOT 9

Waarom belangrijk? Hoop: behandeling en rehabilitatie hebben iets te bieden aan mensen met ernstige psychiatrische problemen Nieuwe inzichten in beloop van ernstige psychiatrische ziekten Gezinnen lange tijd beschouwd als oorzaak van pathologie ( kille moeder met de schizofrene zoon); gevoelens van schuld Positieve rol van gezin bij herstel FAMILIE ALS BONDGENOOT 10

Thema module 3(4-5) (deze modulen in ontwikkeling) Samenwerking in de triade Client – Gezin - Hulpverlener Veel belangstelling voor het thema en initiatieven op veel plaatsen in Nederland FAMILIE ALS BONDGENOOT 11

Wat nu al duidelijk over samenwerking? Juridische factoren ( hulpverleners) Informatieverstrekking ( familieleden) Bejegening (familieleden) Momenten, fases in proces belangrijk. Als ernstig verward teveel prikkels ( clienten) Vaardigheden nodig (hulpverleners) Respect voor autonomie (clienten) FAMILIE ALS BONDGENOOT 12

Stadium van participatie niet gelijk Tot nu toe richten families zich vooral op verbetering van lot van patiënt Families participeren in de behandeling in de mate dat de hulpverlener participatie faciliteert Families komen (nog) niet op voor zichzelf Cliënten lijken zich te ontwikkelen tot een partij, die positie in de behandeling inneemt Cliënten lijken hun eigen herstelproces meer te sturen, beginnen op te komen voor zichzelf 13

Waarom familieparticipatie belangrijk? Familieparticipatie draagt bij aan een betere behandeling van de patiënt Naastbetrokkenen hebben noden en behoeften rond de ziekte van hun familielid FAMILIE ALS BONDGENOOT 14

Stelling van voorlopers familiebeweging Herstel van ons familielid kan niet plaatsvinden wanneer wij niet zelf herstellen, ons aan leren passen aan onze nieuwe werkelijkheid FAMILIE ALS BONDGENOOT 15

Module 1 Wat gebeurt er in een gezin wanneer duidelijk wordt, dat 1 van de gezinsleden ernstige psychiatrische problemen heeft ? FAMILIE ALS BONDGENOOT 16

Module 1 Fase 0: Van hulpverlening is (nog) geen sprake Je weet als ouder niets over psychiatrische ziekten Je familielid doet vreemd, maar je weet niet wat dat betekent Je weet met het vaak langzaam veranderende gedrag niet om te gaan Je weet niet naar wie je toe moet gaan FAMILIE ALS BONDGENOOT 17

Module 1 Fase 0; vervolg Heftige emoties maken je bang Je eerste contact met hulpverleners is vaak vanwege een crisissituatie Maatregelen, die nodig zijn, ken je niet (IBS, RM) Familieleden voelen zich serieus genomen zodra medicatie goed werkt Voor ruim 50% van de ondervraagden duurde dat ruim 2 jaar FAMILIE ALS BONDGENOOT 18

Module 1 Een gezin wordt geconfronteerd met negatieve opvattingen en vooroordelen zoals: ( Bij schizofrenie) Het is een in ernst toenemende onomkeerbare ziekte Die veroorzaakt wordt door processen in het gezin Een ziekte zonder hoop FAMILIE ALS BONDGENOOT 19

Module 1 Nieuwe onderzoeksgegevens Verloop van een psychiatrische ziekte is beinvloedbaar Onmacht is te verminderen Niemand heeft schuld 50% tot 60% van de mensen herstelt of verbetert ( lange termijn onderzoeken van Giompi, Harding, Strauss, Bleuler) FAMILIE ALS BONDGENOOT 20

Module 1 Herstelprocessen ( van clienten en van gezinnen) verlopen in fases Fase 1 - Shock,ontkenning, ongeloof Fase 2 - Erkenning, acceptatie, verlies Fase 3 - Leren omgaan met, verder leven Fase 4 - Nieuw zelfbewustzijn FAMILIE ALS BONDGENOOT 21

Module 1 Herstelprocessen zijn individuele processen In een gezin kan vader er niet aan toe zijn de werkelijkheid onder ogen te zien ( fase 1) Moeder kan toe zijn aan een proces van rouwen, rouwverwerking ( fase 2) Hulpverlener moet alert zijn op de fase waarin een gezinslid individueel verkeert FAMILIE ALS BONDGENOOT 22

Module 2: wijziging in rollen Het aannemen van nieuwe rollen gaat als het ware automatisch. Loyaliteiten Dat je ‘inrolt’ in nieuwe rollen zijn gezinsleden zich vaak niet bewust: “Dat doe je toch als vader” In module 2 proberen we dergelijke impliciete rollen expliciet te maken door ze te benoemen FAMILIE ALS BONDGENOOT 23

Module 2 Om welke rollen gaat het? Omgaan met trauma, verlies en herstel Ouder, partner Mantelzorger Broer, zus, kind Projectmanager voor het leven Iemand, die samenwerkt met hulpverleners FAMILIE ALS BONDGENOOT 24

Module 2 rollen, vervolg Kenner van levensgeschiedenissen van client Leraar / adviseur (uitleggen) Ondersteuner van andere gezinnen Hulpvrager voor je familielid ( bij crisis) Hulpvrager voor jezelf ( vaak vergeten) Belangenbehartiger FAMILIE ALS BONDGENOOT 25

Eerste evaluatie van project Primair opgezet om lesmodules voor hulpverleners te ontwikkelen met een centrale rol voor ervaringsdeskundigheid In het project speelt zich een parallel proces af: samenwerking leidt tot verdieping door opgebouwd vertrouwen Familieverenigingen elders in het land zijn enthousiast over het project omdat de familie zelf centraal wordt gesteld. Familieparticipatie kenmerkt zich tot nu toe meer als een afgeleide van cliëntenparticipatie FAMILIE ALS BONDGENOOT 26

Het vervolg GGZ sluit aan: management en uitvoerende medewerkers Erken de familie als een factor in herstelprocessen Zie familie niet als een complicerende factor erbij, maar als bondgenoot bij herstel FAMILIE ALS BONDGENOOT 27