Door Bert Gasenbeek Voordracht bij de afdeling Winterswijk van het HV d.d. 23 oktober 2011 © 2011 Bert Gasenbeek (niet voor publicatie) Directeur Humanistisch Historisch Centrum en het J.P. van Praag Instituut. 1

2 Kenmerken humanistisch streven: de wereld uit zichzelf verklaren aanvaarding van de wetenschap autonome ethiek algemeen welzijn op aarde Anton Constandse: ‘humanisme is het streven in de cultuur naar geestelijke bevrijding’.

3

4

5 ‘Willen is kunnen …’. Jaap van Praag ( 18 februari 1926)

6

7

8 Centrale thema’s: Politiek >> samenlevingsideaal Doel en middelen >> elite en massa Op weg naar een eigen levensbeschouwing Belangrijke personen: Bart de Ligt Henriette Roland Holst

9 ‘Toespraak Van Praag bij JVA congres ca. 1935’. ‘pacifisme betekent geen weerloosheid, maar geestelijke weerbaarheid ‘ (JvP 1938)

10 <<<<<< Bart de Ligt ( ); Vrede als daad. JvP over Bart de Ligt: * ‘.Omzetting van de weerloosheid in de geestelijke weerbaarheid’ * ‘De Ligt laat zien dat een gedegen levens-beschouwing ontwikkeld kan worden op basis van socialisme en anti- militarisme’.

11 ‘een socialisme dat uitdrukkelijk (…) de mens als geestelijk wezen met eigen waardigheid’ erkent.

12 Het ‘humanisme’ van Jaap van Praag in 1940: ‘een socialisme met een menselijk gezicht’ Of te wel ‘de idee van de volledige menselijke ontplooiing van de menselijke geest, de idee van het Humanisme, zoals dit zich sinds de Renaissance ontwikkeld heeft […] het nieuwe in het Humanisme kan slechts zijn, dat het zich zijn maatschappelijke taak bewust wordt’

13 ‘ Een boek geboren uit de behoefte van een verantwoorde levens-beschouwing op niet-godsdienstige basis. En deze levensbeschouwing is het moderne humanisme’.

14 Oprichting van het Humanistisch Verbond (17/2/1946) grote en kleine strijd praktisch humanisme opbouw vereniging het HV met gemeenschappen,

15 Vragen en opmerkingen over mijn voordracht. Wat kan de betekenis zijn van het humanisme van Jaap van Praag (kleine en grote strijd) voor de huidige tijd? Kan er vanuit het humanisme een antwoord geformuleerd worden op de kapitalistische (financiële, economische en geestelijke) crisis? Hoe kan je als humanist omgaan met het populisme.

16 Derkx, P. en B. Gasenbeek, J.P. van Praag: vader van het moderne Nederlandse humanisme. (1997) Derkx, P., J.P. van Praag: om de geestelijke weerbaarheid van humanisten ( 2009) Gasenbeek, Bert ‘Jaap van Praag ( ); een korte levensschets’ ( 2009) Gasenbeek, Bert ‘De vooroorlogse weg van Jaap van Praag naar het humanisme’ (2011). © Bert Gasenbeek: Te bereiken via: