Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst Antwerpen 16 september 2010

Wat? Mensen hebben kennis nodig om te overleven, zich te ontspannen, taken te verrichten, beslissingen te nemen en problemen op te lossen. … Kennis  Over zichzelf  Hun fysieke omgeving  Hun sociale omgeving UvA ©akb

Informatiebronnen Observatie: objecten en processen Conversatie: personen Consultatie: documentaire informatie Zowel re ë el als virtueel UvA ©akb

‘Natural Selection’ Diegenen die beter dan anderen in staat zijn hun informatiebehoeften op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen zijn beter in staat om te overleven en zich te ontwikkelen dan … those with less advantageous traits... "...it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change..." Naar Charles Darwin Dus informatievaardig zijn UvA ©akb

Information literacy 1974: Paul Zurkowski intoduceert de term  “people trained in the application of information resources to their work can be called information literates. They have learned techniques and skills for utilizing the wide range of information tools as well as primary sources in molding information-solutions to their problems.“ 1989: American Library Association  “Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information” UvA ©akb

UvA American Library Association (1989) Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information

Daarna 2003 Prague Declaration  Informatiemaatschappij 2005 Alexandria Proclamation  Informatiemaatschappij en Leven Lang Leren WSIS Forum 2010  (World Summit on the Information Society) UNESCO (IFAP) MIL Recommendations UvA ©akb

21 st century Working ‘In the Cloud’ ©akb UvA

In how many clouds? ©akb UvA

Cyber Attacks Banks Paying systems Public transport Newspapers Official organisations ©akb UvA

UvA ©akb

Social Media ©akb UvA Need to be able to work time, place and hard/software independed

Facebook Party in Haren ©akb UvA

©akb UvA

UvA ©akb

Standards ACRL ( ANZILL ( SCONUL ( iteracy/seven_pillars.html ) iteracy/seven_pillars.html BIG6 ( ) Suc 6 ( 6_stappen_naar_infovaardigheid ) 6_stappen_naar_infovaardigheid UvA ©akb

Aspecten 1. Signaleren van informatiebehoefte 2. Het vertalen van de informatiebehoefte in een informatievraag 3. Het kunnen identificeren van geschikte informatiebronnen 4. Het kunnen hanteren van de benodigde technologie 5. Het kunnen verwerken van de benodigde informatie 6. Voortdurende evaluatie bij elke stap in het proces UvA ©akb

Informatiezoekproces UvA beseffen informatie- behoefte formuleren informatie- vraag kennis informatie- bronnen kennis van ict selecteren verwerken vastleggen verspreiden KK’ E1E2E3E4 E E1 = evaluatiemoment= kennisproduct ©akb

Harris & Hodges (1995) Adult literacy Advanced literacy Basic literacy Biliteracy Community literacy Computer literacy Critical literacy Cultural literacy Emergent literacy Family literacy Functional literacy Informational literacy Marginal literacy Media literacy Minimal literacy Restricted literacy Survival literacy Visual literacy Workplace literacy UvA ©akb

UvA Christine Bruce 1997 Seven Faces of Information Literacy in Higher Education  Category one:the information technology conception  Category two:the information sources conception  Category three:the information process conception  Category four:the information control conception  Category five: the knowledge construction conception  Category six: the knowledge extension conception  Category seven:the wisdom conception ©akb

UvA ©akb

UvA Soorten benaderingen Het ICT-concept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn ICT te gebruiken om informatie te verwerven en te verspreiden Het informatiebronnenconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn zelfstandig of met behulp van een intermediair informatie in informatiebronnen te vinden en te gebruiken Het informatieprocesconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op een proces dat te maken heeft met het verwerven, controleren, bewerken en gebruiken van informatie om kennis te verwerven of uit te breiden ©akb

Mediawijsheid Mediawijsheid staat voor ‘het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’ Het gaat er om dat we in staat zijn om oude (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen, sms) te gebruiken en dat we een gezonde mentaliteit ten opzichte van deze media hebben, waarbij we ons bewust zijn van de mogelijkheden en van de context van informatie. De vaardigheden met betrekking tot nieuwe media kunnen worden ingedeeld in ict-vaardigheden, informatievaardigheden en veilig mediagebruik. UvA ©akb

Samengevat Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden:  Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het?  Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang  Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren Maakt Leven Lang Leren mogelijk UvA ©akb

Waarom? UvA ©akb

UvA Informatiseringproces Technologisering  toenemende technische beheersing van natuurkrachten Differentiëring toenemende maatschappelijke verscheidenheid  Globalisering  Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken ©akb

Effecten Exponentiële groei van de hoeveelheid informatie, informatiedragers en –kanalen Groei van het aantal gereedschappen en technieken om met informatie te werken Veranderingen in communicatiepatronen door nieuw gereedschap  24 uur online / 7 dagen per week  Plaats onafhankelijk Gegevens niet meer zelf meedragen UvA ©akb

Achterstand Complexer worden van omgeving leidt ertoe dat meer vaardigheden moeten worden aangeleerd om informatie te selecteren en te verwerven, anders volgt relatieve achterstand UvA ©akb

Informatie Arm - Rijk UvA persoon rijk arm omgeving rijk arm A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving A C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving C D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving D B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving B A’ C’ ©akb

Wanneer? Leren in het socialisatieproces:  ‘Al doende’  Formele onderwijs  Informeel UvA ©akb

UvA Waar in het onderwijs? Als aparte ‘module’ Geïntegreerd in overige onderwijs ‘Leermiddelen’ In de bibliotheek Overige infrastructuur ©akb

Leerlijn en leermomenten UvA Primair onderwijs Voortgezet onderwijs Hoger onderwijs Leven Lang Leren curriculum tijd ©akb

UvA ©akb 33 Hoe? bewust bekwaam bewust onbekwaam onbewust bekwaam stap 1 stap 3 onbewust onbekwaam stap 2 Bewustwording ©akb

Aanbevelingen Er moet expliciete aandacht komen in ALLE fasen van het onderwijs voor het verwerven van informatievaardigheden Daarmee dient een begin te worden gemaakt in het basisonderwijs In elke opvolgende scholingsfase wordt hierop voortgebouwd en uitgebreid met de voor dat specifieke vak en voor die levensfase relevante bronnen en toepassingen  Dus een doorlopende leerlijn Voor iedere onderwijsfase moeten competenties geformuleerd worden UvA ©akb

In elk vak/module aandacht voor: Informatieproblemen: waar houdt het vak zich meer bezig  welke informatieproblemen zijn voor dat vak relevant Informatievragen: op welke wijze vindt de vraagstelling op dit gebied plaats en in welke vorm moeten deze worden geformuleerd Informatiebronnen: welke specifieke informatiebronnen zijn relevant voor het vak. Selecteren: welke van de gevonden bronnen zijn relevant Verwerken: welke specifieke communicatietraditie ten aanzien van presentatie, vastleggen en verspreiden kent het vak. ICT: welke specifieke vaardigheden zijn nodig om bronnen en applicaties te kunnen gebruiken Evaluatie: leidt elke stap inderdaad tot het verkrijgen van de gewenste informatie en bevredigt de gevonden informatie de informatiebehoefte. UvA ©akb

+ Aspecten van informatievaardigheden dienen op een zodanige wijze gegeven te worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van de persoon en dus diens behoefte op dat moment. UvA ©akb

UvA Samengevat Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden:  Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het?  Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang  Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren

Informatievaardig worden: Wat? : Dynamic Container Concept Waarom : Informatiseringsproces Wanneer: Doorlopende leerlijn  Leven Lang Leren Hoe? : Geïntegreerd in alle vakken : Samenwerking docenten & bibliotheek : ‘Tools’ UvA ©akb

Nuttig….. IFLA literacyhttp:// literacy ENSIL UvA ©akb

Jezelf toetsen? Op ation/studies_Ang.pdf vind je het rapport ‘Information Literacy: Study of Incoming First- Year Undergraduates in Quebec’. Het bevat een verantwoording van het onderzoek, met de vragen en de antwoorden. ation/studies_Ang.pdf UvA ©akb

Reacties albertkb.nl UvA ©akb