Suzanne Lambregts 4 oktober 2012 Gevolgen van niet aangeboren hersenletsel op de kinderleeftijd Diagnostiek en behandeling in het revalidatiecentrum wat zijn de symptomen en wat kan je eraan doen? Suzanne Lambregts 4 oktober 2012

Inhoud presentatie Gevolgen en prognose? Revalidatiediagnostiek Revalidatiebehandeling Aanbeveling follow up door specialist en/of huisarts Wanneer verwijzen naar revalidatiearts? Ketenzorg Zeeland

Gevolgen van NAH Fysiek (belastbaarheid, hormonaal) Motorische en/of praxisproblemen Waarnemingsproblemen (prikkelverwerking) Communicatieproblemen Cognitieve stoornissen Sociaal-emotionele en gedragsproblemen Verwerkingsproblemen Psychiatrische stoornissen LTH: 10-30 % en bij MTH/ETH 60-70 % cognitieve en gedragsproblemen Cognitieve problemen persisteren meer dan lichamelijke gevolgen. Bij licht TBI 10-20 % cognitieve en gedragsproblemen. Bij matig trauma 60 % cognitieve problemen. Cognitief met name geheugen, aandacht, executief, mentale traagheid en performale IQ; op gebied van gedrag met name zelfregulatie, sociale integratie, delinquent gedrag. Bij N-TBI 46 % gedragsproblemen met name bij chemotherapie en RT.

Normale ontwikkeling NAH 5 april 2017 5 april 2017 5 peter de koning, revalidatiearts 5 5 5

Prognostische factoren Premorbide factoren: leeftijd, opleidingsniveau, persoonlijkheid, coping, al aanwezige problemen, sociale omgeving Factoren letsel: ernst, behandeling, bijkomende lichamelijke problemen en vroeg ontstane gedragstoornissen Na het letsel: ontvangen behandeling/begeleiding van kind en gezin en aanpassingsmogelijkheden omgeving

Prognose Per levensfase worden er andere eisen gesteld en zodoende kunnen er soms jaren na ongeval stoornissen zichtbaar worden!!! Growing into deficit Ontwikkeling executieve functies vanaf ± 7e jaar Vaak problemen in transitie fasen Naast verlies van vaardigheden, raakt ook verwerving en ontwikkeling verstoord. Een niet-ontwikkelde functie heeft aanvankelijk weinig te lijden, dit is schijnbaar positief. De laesie blijft de ontwikkeling van een systeem (vaardigheid) vertragen zodat uiteindelijk een groter defect ontstaat. Voorbeeld is prefrontale hersenbeschadiging; speelt een belangrijke rol bij verwerving regels van sociaal gedrag. Een kind van 3 mag brutaal zijn en in zijn blootje lopen maar op 12 jarige leeftijd is dit niet meer gepast. Bij een prefrontale leasie op 3 jarige leeftijd zie je de gevolgen van problemen in sociaal gedrag bv pas op 12 jarige leeftijd duidelijker wanneer de sociale eisen toenemen. Tranisitiefasen: groep 5 naar groep 6, middelbare school, vervolgonderwijs/werk

Ziekte trauma of aandoening Persoonlijke factoren Structuur en Functie Activiteiten Participatie Omgevings factoren Persoonlijke factoren

Consult revalidatiearts Anamnese: Inventarisatie klachten, verandering in functioneren en prognostische factoren Hulpvraag/verwachtingen Lichamelijk onderzoek: Observatie alertheid, gedrag en/of tekenen van overprikkeling Cognitieve screening, neurologisch en motorisch onderzoek Uitleg Indiceren revalidatiediagnostiek en/of behandeling

Uitleg Uitleg gevolgen hersenletsel (psycho-educatie) Info (materiaal) voor kind, gezin en school Uitleg over belasting/belastbaarheid opbouw activiteiten, dagstructuur, doseren prikkels Uitleg over (cognitieve) revalidatie Vaardigheid/strategietraining

Diagnostiek NAH team 4-6 weken Observatie gedrag en cognitie (PS/ET) Neuropsychologische screening/onderzoek en/of persoonlijkheids onderzoek (PS) Beoordeling praktische vaardigheden: motorisch en procesmatig (ET) Beoordeling coping/ draagkracht ouders (PS/MW) Indien nodig: Taal onderzoek (LG) Beoordeling bewegingsvaardigheden/mobiliteit (FT)

Behandeling: Best practices Voorlichting Vnl compensatoire benadering, geen restoratieve (functie) benadering Functietraining: nog onvoldoende bewijs voor generalisatie naar omgeving Compensatoir: vaardigheid en strategietraining Holistische benadering Belang van positie en participatie in revalidatieproces van gezin/familie Probleem-oplossende vaardigheidstraining voor gezin

Behandeling in de praktijk Psycho-educatie/informatie Herleren van vaardigheden en leren van compensatiestrategiëen Enkele keer cognitieve (neuropsychologische) training (ATAG-K) Ondersteuning en begeleiding kind en systeem Advies voor schoolintegratie en dagbesteding Informatieverstrekking: gedoseerd en herhaaldelijk

Gewenste uitkomsten samenwerking met ketenpartners Optimaal niveau van vaardigheden zijn bereikt Kind zit op de juiste plek voor onderwijs, werk of dagbesteding Kind en systeem hebben kennis over gevolgen van hersenletsel en worden voldoende ondersteund Kind en systeem hebben kennis over mogelijkheden voor verblijf/wonen

Follow-up in ZH na acute fase, door wie? Onderzocht in 18 NL ziekenhuizen (2005): Ernstige letsels: meestal wel op juiste plek. Matige/ Lichte letsels: 1 ZH worden ze allen terug gezien 1 ZH probeert men allen te bellen Geen duidelijke criteria voor verwijzing RA Retrospectief onderzoek 2007-2009 EMC-SKZ: THL: follow up 46% Ernstige letsels: meestal wel op juiste plek, echter bij ernstige trauma’s worden cognitieve problemen nog wel eens over het hoofd gezien. Follow up: Iemand met bekendheid van gevolgen van NAH en bekendheid met vervolgvoorzieningen

Follow up LTH in ZH Aanbeveling CBO richtlijn LTH 2010; uitgewerkt door HeJ poli 2 tot 4 weken na opname en/of bij afw CT-scan (folder bij ontslag) Indien geen opname controle huisarts poli 3 mnd indien klachten bij eerste controle en/of bij afw CT scan poli 6 mnd indien klachten bij tweede controle en/of bij afw CT scan

Follow up MTH/ETH in ZH verwijzing(poli)klinische revalidatie en/of na ontslag (folder) poli bij 2-4 wk en 3 mnd bij 6 mnd indien klachten bij 3 mnd

Wanneer verwijzen naar revalidatiearts? Licht hersenletsel: indien bij 3 maanden nog symptomen en/of participatieproblemen Matig en ernstig hersenletsel: klinisch consult of < 4 wk na ontslag bij symptomen Growing into deficit; cognitieve en/ of gedrags problemen met een letsel in de voorgeschiedenis Evt. dmv gebruik signaleringslijst

Signaleringslijst Voor kinderen en jongeren met hersenletsel Geen diagnostisch instrument Bedoeld om gevolgen sneller en beter te signaleren Gerichter doorverwijzen mogelijk Gaat niet in op lichamelijke gevolgen, maar gevolgen op het gebied van cognitie (13 items), emoties en gedrag (10 items) Doorverwijzing bij problemen op meerdere gebieden (>3) www.vilans.nl/nah

Ketenzorg kinderen en jongeren met traumatisch NAH in Zeeland

Werkgroep bestaand uit: Projectleiding: Coördinator NAH Zeeland ADRZ , kinderneurologie en -neuropsychologie Revant, kinder-en jeugdrevalidatie GGD, jeugdarts MEE Zeeland Ambulante begeleiding de Korre Gors Eerste lijns kinderfysiotherapie

Projectplan looptijd: juli 2011 tot december 2013 Doel project: bestaande keten signaleert, registreert, volgt, verwijst en begeleidt volgens CBO richtlijn volgens aanpassing werkgroep HeJ (zie infomap)

Dank voor uw aandacht Vragen? Suzanne Lambregts, kinderrevalidatiearts s.lambregts@revant.nl Cisca Zuurveld, coördinator NAH Zeeland info@nahzeeland.nl