National Institute for Public Health and the Environment Geografische analyse voor detectie van “emerging” infectieziekten Kees van den Wijngaard, Liselotte van Asten, Gerda Doornbos, Wilfrid van Pelt, Hans van Vliet, Marion Koopmans.

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Ratio geografie en infectieziekten surveillance (uitbraak detectie)

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Geografische analyse maakt infectieziektensurveillance sensitiever: Kleine “geconcentreerde” uitbraken worden sneller ontdekt. Vooral als “nationale ruis” groot is! Ratio geografie en infectieziekten surveillance (uitbraak detectie)

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI “Emerging” infectieziekten Dreiging van influenza pandemie West Nijl virus 1999 Bioterrorism: anthrax 2001 SARS 2003 Chikungunya virus 2007 ……….  Wat volgt, wanneer en waar?

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI 1999: Emergence of West Nile virus in North America

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Voorbereiding op nieuw opduikende infectieziekten Deelproject -Kunnen uitbraken sneller worden gesignaleerd? Nieuwe benadering: Syndroomsurveillance -via klachten/symptomen (i.p.v. specifieke diagnoses/pathogenen) »Bv respiratoir syndroom: hoesten, pneumonie, bronchitis, ademnood …etc »Nadeel: komt veel voor, veel ruis in de data! »Voordeel: Onafhankelijk van klinische/lab.diagnose! RIVM-Project “emerging disease preparedness”

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Phases of Disease vs Surveillance data Syndromic data

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Phases of Disease vs Surveillance data Syndromic data

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Phases of Disease vs Surveillance data Syndromic data Traditional surveillance

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Onderzoeksvraag Kunnen uitbraken inderdaad (sneller) worden gedetecteerd met syndroomsurveillance? O.a. retrospectief testen via historische uitbraken -Data van ziekenhuisopnames ( ) -Syndroom: Lage luchtweg infecties (oa pneumonie/bronchitis)

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Testcase: Legionella 1999 Grote uitbraak -ernstige respiratoire infectie -188 legionella cases »167 ZH-opnames, 21 overleden  Point-source: Whirl pool (on flower show) Detectie via alerte clinici en lab.diagnose Zo’n uitbraak kan gemist worden als diagnose faalt »Bv bij nieuw/onbekend pathogeen (i.p.v. legionella)  Zou detectie via syndroomsurveillance werken?

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Jaarlijkse winterpiek LWI- syndroom

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Uitbraak patienten vallen weg in de massa/ruis van syndroom patienten, uitbraak wordt dus niet opgemerkt in syndroomdata. Dus………… Jaarlijkse winterpiek LWI- syndroom

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Surveillance in tijd en ruimte nodig! Uitbraak cases zijn geconcentreerd in de tijd en in een bepaalde regio Daarom uitbraak detectie via space- time cluster detectie: Detectie van “Windows” in tijd en ruimte met meer syndroomcases dan verwacht

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI A Probleem: windows in tijd en ruimte staan niet vast, analyse per vaste gemeente/regio volstaat niet Clusterdetectie op basis van observed vs expected # cases in alle mogelijke cirkels A Ook tijd varieert, dus cirkel is eigenlijk “cilinder” Gebruik Satscan software: space time permutation scan statistic ( (Expected # cases in A on day x)= ((total # cases in A) / (total #cases)) * (total #cases on day x) A for 1 day A for 2 days

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Testcase: Legionella 1999  Simulatie van space-time syndroomsurveillance -syndroomsurveillance van lage luchtweginfecties -Databron: Ziekenhuisopnames per postcode -Dagelijkse scan voor space-time clusters (retrospectief)  Detectie legionella uitbraak?

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Legionella 1999 als test-case 1ste clusterdetectie van legionella uitbraak op 9 maart 1999 Dagelijks signaal uit dit gebied gedurende de uitbraak Echter: ook andere signalen die niet aan de uitbraak gerelateerd zijn………… -Meestal kortstondig -Meestal over veel grotere regio’s -Mogelijk regionale influenza verheffingen? Verder onderzoek naar totaal aantal clustersignalen en balans tussen true/false clusters

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Andere testcase: legionella uitbraak 2006 July 6th -28th legionella cases in Amsterdam 2 sterfgevallen Bron: Koeltoren Werkt detectie ook in zo’n dichtbevolkt gebied?

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Legionella 2006 als testcase (1) 1ste clusterdetectie van legionella uitbraak op 10 juli 2006 Centrum van Amsterdam Werkt dus ook in dichtbevolkt gebied!

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Legionella 2006 als testcase (2) Opeenvolgende clusterdetectie van legionella uitbraak t/m 19 juli 2006 Gebied wordt groter tijdens uitbraak

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Vraagstukken syndroomsurveillance in ruimte en tijd Detectie werkt (voor testcases) ! Echter: -Balans “echte” en “valse” clusters? Work-load/cost-benefit? -# clustersignalen over ? -# opeenvolgende clusters? -Oorzaken clusters? (naast bekende uitbraken) »O.a. kenmerken/diagnoses van clusterpatienten Extra testcase: Q-koorts uitbraak Ander type uitbraak, veel groter gebied en langere tijd -Naast 1e detectie: ondersteuning lopende uitbraken? gerichte case-finding/risico regio’s -Haalbaarheid prospectieve data collectie? Toekomstige regelgeving en infrastructuur/logistiek medische databases -O.a. Electronisch patientendossier?

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Beschikbaarheid van Satscan scan- statistic

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Beschikbaarheid van Satscan scan- statistic Open source Scan-statistics voor clusters in ruimte en/of tijd Geen visualisatie component  SAS-macro’s om Satscan aan te roepen inclusief visualisatie van clusters (Abrams AM, Kleinman KP. A SaTScan macro accessory for cartography (SMAC) package implemented with SAS software. Int J Health Geogr 2007;6:6. (Programmatuur aangepast voor Nederland door RIVM) )

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Samenvatting Geografische analyse onmisbaar voor detectie van regionale ziekte verheffingen Dit geldt zeker voor syndroomsurveillance data -Door de vele ruis in niet-specifieke ziekte data vallen regionale clusters weg in de landelijke totalen De Satscan Space-time scan statistic is een methode om dat te doen

National Institute for Public Health and the Environment Geografie voor detectie van emerging infections, Kees van den Wijngaard RIVM-Cib-EPI Aan dit onderzoek werkten mee: -Liselotte van Asten -Wilfrid van Pelt -Gerda Doornbos -Hans van Vliet -Marion Koopmans -Stichting Prismant (beschikbaar stellen van ZH-data (LMR)) Contact: