1 Wetenschapsfilosofie: Domein van de feiten Hoorcollege 2.

2 Doel en opzet  Falsificationisme in de Geesteswetenschappen  Overzicht 1. Misverstanden 2. Concepten 3. Toepassingen

3 1. Misverstanden Hoe komen ze in de wereld? (en hoe raken we ze weer kwijt)?

4 C.P. Snow  The two cultures and the scientific revolution. (1959)

5 Capriolen In vele stukjes. Efficiency Best fit

6 Ontegenzeggelijk succes

7 Identiteitscrisis  Streven naar verwetenschappelijking  Succes van de beta’s (kielzog: gamma’s)  Maatschappelijke verantwoordelijkheid  Methodenstrijd:  Cultuuroverdracht (Bildungsideaal)  Niet meer dan receptiedocumenten  Kortom: waar moet het heen met de Geesteswetenschappen?

8 Stereotype visie  Scientism  Inductie: accumulatie door experiment  Cijferfetisjisme

9 2. Concepten Poppers ideaal van de wetenschap

10 Karl Popper  Methode: deductie  Waarneming  Problemen  Kennis

11 Inductiesprong  Van veel naar alle  Onlogisch  Psychologisch  Reacties  Scepticisme  Irrationaliteit  Mystiek David Hume

12 Theorie: Alle zwanen zijn wit  Inductie

13 Theorie: Alle zwanen zijn wit  Deductie

14 Waarneming Opdracht  Schrijf op je wat je observeert.  Observeer!!!

15 Waarneming

16...is theorie-gestuurd Observations, and even more so observational statements and statements of experimental results, are always interpretations of the facts observed: (…) they are interpretations in the light of theories. (LSD, p.107)

17 Kiezen tussen theorieën Criteria  Informatiegehalte  Robuust Maar...  Theorie over alles?  Herkomst?

18 1. Informatiegehalte  Het gaat stormen.  Het wordt een orkaan.  Het wordt een orkaan categorie 4 of 5.  Bij een watertemperatuur van 26+, ontstaan daar en zo laat, dan komt hij dan en dan, daar en daar aan land.

19 1. Informatiegehalte  Mate waarin een theorie/voorspelling interessant correleert met risico op weerlegging.

20 2. Robuust “…a concise report evaluating the state (a certain time t) of the critical discussion of a theory, with respect to the way it solves its problems; its degree of testability; the severity of tests it has undergone; and the way it has stood up to these tests. [The degree of corroboration] is thus an evaluating report of past performance.” (OK, 18)

21 Maar...theorie over alles?  Aantrekkingskracht: overal bevestiging  Immunisering, tegenstander heeft last van  Klassenbelang (Marxisme)  Ongeanalyseerde verdringing (Psycho-analyse)  Criterium: uitsluiting van bepaalde observatie.

22 Maar...herkomst?  Droom  LSD trip  Tikken van breinaalden.  Tip: Zoek de onenigheid

23 Verificatiecriterium?  Positivist: Zin versus onzin  Popper: Wetenschappelijke theorie versus niet-wetenschappelijke  God bestaat  Atomen  Tectoniek  Materiële aspect van licht

24 Waar te beginnen? Onze onwetendheid kent geen grenzen en is ontnuchterend. (…) Het kennen begint niet met waarnemingen of observaties of met het verzamelen van gegevens of feiten, maar het kennen begint met problemen. (LSW, 103/104)

25 Problemen centraal P1  TS  EE  P2 P1= initial problem TS = trial solution EE = Error elimination P2 = resulting situation (new problem) (OK)

26 Waardevrij?  Praktische problemen  Onderzoekers van Mars  Partijdigheid  Paradox  Waarheidsliefde

27 Kennis  Verisimilitude  Woven web of guesses Xenophanes

28 Xenophanes The gods did not reveal, from the beginning, All things to us, but in the course of time Through seeking we may learn and know things better. But as for certain truth, no man has known it, Nor shall he know it, neither of the gods Nor yet of all the things of which I speak. For even if by chance he were to utter The final truth, he would himself not know it: For all is but a woven web of guesses. (Trans. K.P.)

29 Centrale ideeën  Door kritiek groeit kennis  Mens leert door fouten te maken  Alle organismen zijn probleemoplossers  Wetten zijn niet te bewijzen, maar wel te testen  Zuivere observatie bestaat niet

30 3. Toepassing Hoever komen we met falsificationisme in de Geesteswetenschappen?

31 Toepassing  Armoede  Privé: sociale relaties  Samenleving  Letteren?

32 Toepassing  Hoe meet je armoede?  En is dat belangrijk?  Kritiek  Neveninkomsten  Non-response  Ervaring (Warfstermolen, Fr.)

33 Falsificatie in de Letteren  Onverschil over empirisch gehalte  Carroll over horror  Rimmon-Kenan over lezers  Verantwoordelijkheid  Taakverdeling

34 Falsificatie in de Letteren  Conceptueel  Gombrich: Geschiedenis van de kunst als een eindeloze, en geleidelijke verandering van traditionele, schematische representatie, onder druk van nieuwe eisen.  Fokkema: De (literaire) canon als matrix voor de oplossing van problemen.

35 Falsificatie in de Letteren  Hands on  Narrative comprehension (Graesser)  Perceptie van personages (Hoorn & Konijn)  Ethische effecten van literatuur (Hakemulder)

36 Oude theorie

37 Wat is literatuur?  Claims over effecten zijn inherent  Niet idiosyncratic, maar algemeen

38 Effecten?  Katharsis  Didactisch  Laboratorium  Reflectie over misstanden  Mensenkennis  De-automatisering

39 Slotwoord Our whole problem is to make the mistakes as fast as possible. John Archibald Wheeler

40 College 2. Domein van de feiten Bijlagen

41 Enkele verwijzingen  Carroll, N. (1990). The philosophy of horror, or, paradoxes of the heart. New York: Routledge.  Konijn, E. A., & Hoorn, J. F. (2005). Some like it bad. Testing a model for perceiving and experiencing fictional characters. Media Psychology, 7, 2, Some like it bad. Testing a model for perceiving and experiencing fictional characters.  Magee, B. (1973). Popper. London: Fontana.  Popper, K.R. (1959). The logic of scientific discovery. London: Hutchinson.  (1963). Conjectures and refutations. The growth of scientific knowledge. New York: Routledge.  ---. (1972). Objective knowledge. An evolutionary approach. Oxford: Oxford University Press.  Rimmon-Kenan, S. (1983). Narrative fiction. Contemporary poetics. London: Methuen.

42 Meer leesstof  Ruiter, F. (1994). Postmoderne Bildung. De culturele taak van de letterenstudie. In Jansen, Th. et al. De lezer als burger. Kampen: Kok Agora.  Fokkema, D. & Ibsch, E. (1992). Argumenten tegen twee typen van wetenschap. In: Literatuurwetenschap en cultuuroverdracht. Coutinho: Muiderberg.