OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN hoorcollege collegejaar , 1ste semester cursuscode 5772HOG01H

Alle beschikbare informatie: (kies Leiden Syllabi uit menu)

ECTS: 5. Uitbreiding naar 10 ECTS is mogelijk. Tentamenstof voor 5 ECTS: collegestof EN C. Wickham, The Inheritance of Rome. Illuminating the Dark Ages, (Penguin History of Europe, dl. 2), 2009 (560 pag.) NB: ook in andere edities met andere ondertitel

Tentamenstof voor 10 ECTS: zoals voor 5 ECTS PLUS aanvullende literatuur te kiezen uit vijf pakketten die de vijf docenten aanbieden (steeds ca. 500 pag.)

7 okt. Het Oost-Romeinse Rijk, 5de - 6de eeuw) (Naerebout) 14 okt. Sociaal-economische ontwikkelingen: geld en monetaire economie (De Ligt) 21 okt. Sociaal-economische ontwikkelingen: de steden (Hoppenbrouwers) 28 okt. geen college 4 nov. Soc.-econ. ontwikkelingen: landbouw en grootgrondbezit (Hoppenbrouwers) 11 nov. Een nieuwe christelijke orde: kerk, dogma en politiek (Singor) 18 nov. Een nieuwe christelijke orde: asceten, heiligen en relikwieën (Singor) 25 nov. De komst van de islam: veroveringen in de 7de eeuw (Sijpesteijn) 2 dec. De islamitische Middellandse Zee in de 7de eeuw (Sijpesteijn) 9 dec. Het Germaanse westen in de 7de eeuw (Naerebout) 15 dec. Het Byzantijnse oosten in de 7de eeuw (Singor) Rooster

Tentamendata: Tentamendata: * donderdag :00 Lipsius 005 * herkansing: donderdag :00 Lipsius 028

Romeinse rijk. 3e-4e eeuw

“De volksverhuizingen” en de resulterende situatie ca. 480

De “successor kingdoms” ca. 527 en het Oost-Romeinse Rijk

van imperium naar regna De kaart wijzigt zich ingrijpend tussen 400 en 500: een evidentie Maar: niets is als we dachten dat het was. Er was geen “grote volksverhuizing”, en ook geen “vagues germaniques”. Het gaat om kleine aantallen nieuwkomers, en hoe ‘nieuw’ die nieuwkomers zijn, is ook betrekkelijk: er is al lange tijd sprake van een aanwezigheid binnen het rijk van mensen afkomstig uit gebieden ten noorden/noordoosten van het rijk Er was geen volksverhuizing, want er waren geen ‘volken’: zelfs een label als ‘Germanen’ is fictief. Ethnogenese, als je daar al van wil spreken, grijpt plaats NA de ‘komst’, en is bovendien een voortgaand proces. De jacht op ‘Germaanse’ elementen in de nieuwe ‘Germaanse’ koninkrijken is grotendeels zinloos. De rol van ‘nieuwkomers’ in de ondergang van de rijksstructuur in het Westen is “complex, varies across time and space, and is ultimately unquantifiable” (Edward James).

Probleem met de bewijslast voor (grootschalige) migraties en voor de koppeling van zaken aan ethniciteiten: geconstateerde veranderingen (op moment x doet zich constellatie y voor op plaats z) hoeven niet met de ‘verhuizing’ van een groep te maken te hebben, en hoeven sowieso niet de ‘cultural markers’ van een specifieke groep te zijn. Dit schema toont de verschillende opties (die natuurlijk vaak in allerlei verschillende combinaties optreden).

In ieder geval: geen catastrofe, geen ‘barbaarse horden’ (wat niet betekent dat er in deze roerige periode nooit geweld gebruikt zou zijn). De ‘nieuwkomers’ zijn geen Fremdkörper binnen het rijk: Rome is deel van hun identiteit, en zij zijn een deel van de identiteit van Rome. Politieke ‘collapse’ betekent niet dat dat automatisch/direct geldt voor alle sectoren van de cultuur (in ruime antropologische zin). Maar: politieke eenheden worden autonoom, wat Wickham ‘provincialisering’ noemt. Vervolgens gaat de gedachte deel van een groter geheel te zijn verloren.. Een kleinere schaal betekent minder complexiteit. Het rijk was een complexe samenleving (mede) dankzij de omvang en interdependentie. Minder complexiteit betekent dat veel ‘cultuurgoed’ verloren gaat. Ca 550 zijn de veranderingen onomkeerbaar geworden, en is de wereld van het Westen post-Romeins. Ca 650 spreekt men in de nieuwe koninkrijken niet meer over zichzelf als ‘Romeinen’: nieuwe identiteiten zijn uitgekristalliseerd, en de oude kunnen overboord.

Conclusie: Eerder een transformatie dan een ‘fall’ Maar misschien niet helemaal de transformatie zoals die in de ‘Late Antiquity’ literatuur werd voorgesteld: een soort pijnloos verglijden Afhankelijk van tijd en plaats kon de impact van het opbreken van het rijk en de geleidelijke overname van de macht door ‘de barbaren’ zeer aanzienlijk zijn – zie de vorige slide met een reconstructie van het aanzien van Canterbury (Durovernum Cantiacorum) midden 6de eeuw