Dr. P. Hallet, Wetenschappelijke Raad ZOL, mei 2012 Fibromyalgie in beweging, van een pijn- naar een tijdscontingente aanpak! Dr. P. Hallet, Wetenschappelijke Raad ZOL, mei 2012

Overzicht Inleiding Fibromyalgie als chronisch pijnprobleem Cognitief gedragsmatige benadering van pijn Cognities tov. pijn en beweging Gedragsmechanismen Therapeutische opties/benadering van chronische pijn Acceptance and Commitment therapy Graded exposure Graded activity Keuze van oefenprogramma

Inleiding Maimonides,12e eeuw: “If one leads a sedentary life and not take exercise, neglects the calls of nature, or is constipated (even if he eats wholesome food and takes care of himself in accordance with medical rules) he will, throughout his life, be subject to aches and pains and his strength will fail him!”

Inleiding Onderzoek door de jaren heen… 1976: Fitte proefpersonen minder FM-klachten bij slaapdeprivatie tijdens non-REM slaap 1988: Eerste geplubiceerde studies naar outcome na oefentherapie als parameter bij FM 1999: Meta-analyse  Effect actieve oefentherapie groter dan farmacologische behandeling 2008: Evidence-based review  Cardiovasculair oefenprogramma even effectief als Amitriptyline

Inleiding Echter… Gebrek aan kwaliteit en uniformiteit in onderzoek - weinig review-artikelen - vaak expert opinion (niveau IV) en zelden dubbel-blind RCT’s (niveau I) Toch eensgezindheid over vergelijkbare therapeutische benadering als chronische aspecifieke pijn! “EULAR evidence-based recommendations for the management of fibromyalgia syndrome; Ann Rheum Dis. 2008”

Cognitief gedragsmatige benadering pijn Pijn  3-factorenmodel Interactie op elk niveau - Fysiologie/Somatiek - Cognities tav. pijn en beweging - Gedragsmechanismen “Xiuwen, Saul, Geffen, Browning; Clinical Psychologist November 2011 » Pijn Fysiologie Cognities Gedrag

Cognities tav. pijn en beweging Persoonlijkheidskenmerken/stoornissen en cognities bepalen mee de manier van coping: DSM IV, As II Cluster B: Theatraal en narcistisch Cluster C: Angstig en obsessief-compulsief over grenzen heen gaan kinesiofobie geen rekening houden met signalen eigen lichaam overdreven fixatie op signalen eigen lichaam

Gedragsmechanismen “Klassieke conditionering” Pijn: Onvoorwaardelijke stimulus Spierreactiviteit Stress/Spanning  “Catastroferen” Voorwaardelijke stimulus

Gedragsmechanismen 2. “Operante conditionering” Pijn ervaring schadelijke onschadelijke prikkels Pijngedrag negeren catastroferen Consequenties Positief en negatief bekrachtigen

Therapeutische opties Patient educatie Betrekken systeem VG/achtergrond Directe en indirecte relaties: systeemanalyse Cognitieve gedragstherapie: Mindfulness Acceptance and commitment therapy Graded activity/exposure “Prochaska en Diclemente, stages of change model (2002)”

Acceptance and Commitment therapy Cognitieve defusie Mindfullness Acceptatie Zelf-als-context Verhelderen van waarden Gecommiteerde actie

Graded Activity Geen pijnreductie, maar bewegen ondanks de pijn Basisniveau bepalen pijncontingent Doelen stellen  tijdscontingent grafiek actieplan Gedragsmatige principes: positieve bekrachtiging extinctie generalisatie

Graded Exposure Principes Herstructureren van cognitieve processen: Manier waarop patient pijn en vermoeidheid ontvangt interpreteert reageert “Fear avoidance model, Vlaeyen, Pain 2000”

Samenvattend Graded Activity Graded Exposure Bekrachtiging gezond gedrag en functionele mogelijkheden Uitdoven van belemmerende pijngerelateerde vrees  Operante conditionering  Klassieke conditionering Stellen van doelen: - bekrachtigers opbouw volgens tijdscontingente quota vooraf vastgelegd tijdschema PHODA: angst uitlokkende stimuli opbouw volgens angsthierarchie - in vivo door gedragsexperimenten

Gedragsmechanismen 2. “Operante conditionering” Pijn ervaring schadelijke onschadelijke prikkels Pijngedrag negeren catastroferen Consequenties Positief en negatief bekrachtigen

Samenvattend Graded Activity Graded Exposure Bekrachtiging gezond gedrag en functionele mogelijkheden Uitdoven van belemmerende pijngerelateerde vrees  Operante conditionering  Klassieke conditionering Stellen van doelen: - bekrachtigers opbouw volgens tijdscontingente quota vooraf vastgelegd tijdschema PHODA: angst uitlokkende stimuli opbouw volgens angsthierarchie - in vivo door gedragsexperimenten

Gedragsmechanismen “Klassieke conditionering” Pijn: Onvoorwaardelijke stimulus Spierreactiviteit Stress/Spanning  “Catastroferen” Voorwaardelijke stimulus

Oefenprogramma “go low, go slow” Gedoseerde aërobe trainings programma’s 50% van max. heart-rate eerste weken toename klachten nadien reductie pijn en vermoeidheid, verbeteren nachtrust Resultaten pijn tenderpoints nachtrust scores VAS-lijst overtuiging zelf tot aangepast gedrag drop-out te komen “Exercise for Fibromyalgia: A Systematic Review, J. Rheum. 2008”

Aanbeveling Tandem Huisarts-Kinesist “Chronische F-pathologie” 60x per jaar 1e voorschrift en jaarlijks herhalingsvoorschrift door Reumatoloog/Fysisch geneesheer en revalidatiearts Huisarts Kinesist Educatie Aerobe oefentherapie Cognitief gedragsmatige benadering Regelmatig follow-up consult en verlenging kinesitherapie-voorschrift 2x per week volgens vooraf vastgelegd opbouw programma!  Go low, Go slow