Rurale geografie(en) Frans Thissen 9 november 2010

Thema’s Platteland: gewaardeerd en omstreden  Beelden van het platteland De Sociale Staat van het (Nederlandse) platteland  Wat is platteland?  De leefsituatie op het platteland Sociaal-ruimtelijke veranderingen in dorpen in Nederland en Vlaanderen  Van een oude naar een nieuwe verscheidenheid  Van autonoom dorp naar woondorp  Voorzieningen in dorpen Rurale armoede

Bronnen

Platteland: gewaardeerd en omstreden

Emile Claus en het landleven

Jindrich Streit Das Dorf ist eine Welt

De sociale staat van het platteland Thuis op het Platteland: Leefsituatie op het Nederlandse platteland is gunstig (hoewel niet voor iedereen en niet overal):  Gunstige woonsituatie  Toenemende mobiliteit  Grotere betrokkenheid bewoners Het beste van twee werelden: Dorpsgemeenschappen zijn nog steeds hecht maar veranderen (worden losser) Het platteland van alle Nederlanders: Oordeel over platteland positief, maar negatief over veel ontwikkelingen Overgebleven Dorpsleven:  Leefbaarheid op het platteland is beter, mede dankzij de sociale samenhang en de bevolkingssamenstelling  Vitaliteit op het platteland is niet echt beter en sociale samenhang is daarvoor niet echt belangrijk

Goede leefsituatie

… maar niet voor iedereen

… en niet overal

Karakteristieken van het platteland

Kabinet wil einde aan illegale drankketen een onzer redacteuren Den Haag, 19 nov. Het kabinet maakt een einde aan het gedogen van ‘drankketen’ voor jongeren, als daar de horecawet of de bouwregels worden geschonden. Nederland telt naar schatting van zulke keten. Wanneer de jongeren daar voor hun drank betalen, moeten die schuren een horecavergunning hebben. Nu wordt daar de hand mee gelicht. De keten en honken zullen worden gecontroleerd. Ook zal strenger worden gekeken of zij bouwregelgeving naleven.

“Juist in kleine gemeenschappen zijn er veel rellen met jaarwisseling. Je verwacht het niet maar juist daar gebeurt het.”,,Het hele dorp doet mee.” Gemeenten N* Grote steden > 5% CU/SGP 10 Grote steden < 5% CU/SGP 15 Platteland > 5% CU/SGP 191 Platteland < 5% CU/SGP 227 (afgelopen drie jaarwisselingen) 2007

Maatschappelijke veranderingen : Anderen 1955: ‘The deeply rooted’ John & Dorothy Keur Veranderingen 1955 – 1998: Economie: van lokale bestaansbasis naar forensisme Voorzieningen: functieverlies Politiek-bestuurlijk: schaalvergroting lokaal bestuur Sociaal-cultureel:  Binding: van dorpsbinding naar lokaal bewustzijn;  Verenigingen van lokale rekrutering naar keuze op basis van leefstijl

Maatschappelijke veranderingen : Aa & Hunze Leeronderzoek 2010 Binding van jonge bewoners (14-40 jaar): Economische binding Functionele binding Sociale binding Culturele binding Politieke binding

Van een oude naar een nieuwe verscheidenheid Autonome dorpen In dorp geboren en getogen bewoners (leefpaden) Activiteiten in het eigen dorp (dagpaden) Woondorpen Bewoners die zich ooit in dorp hebben gevestigd (leefpaden) Activiteiten buiten het dorp waar men woont (dagpaden)

Van een oude naar een nieuwe verscheidenheid Autonome dorpen In dorp geboren en getogen bewoners (leefpaden) Activiteiten in het eigen dorp (dagpaden) Traditioneel referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners en bestuurders Somber perspectief op leefbaarheid en sociale cohesie Woondorpen Bewoners die zich ooit in dorp hebben gevestigd (leefpaden) Activiteiten buiten het dorp waar men woont (dagpaden) Opkomend referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners Beter en reëler perspectief op leefbaarheid en sociale cohesie

Verschillende beoordeling van de leefbaarheid Autonome dorp Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk “We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen” Woondorp Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk “Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de streek. En die streek sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend”

Traditionele benadering leefbaarheid: de spiraal omlaag Ontwikkeling aantal inwoners Ontwikkeling aantal voorzieningen Ontwikkeling Leefbaarheid Relatie wordt steeds losser: 1.Schaalvergroting van veel voorzieningen is autonoom 2.Gedrag van bewoners regionaliseert Relatie wordt steeds losser: 1.Schaalvergroting van veel voorzieningen is autonoom 2.Gedrag van bewoners regionaliseert Bewoners baseren hun oordeel steeds vaker op kwaliteit woonfunctie Aantal inwonersneemt vooral af doorkleinerehuishoudens

Andere benadering van leefbaarheid: de spiraal omhoog Ontwikkeling Leefbaarheid Ontwikkeling gemeenschaps- initiatieven (voorzieningen) Ontwikkeling woonfunctie binnen de streek Regiovorming Voorzieningen zijnresultaat van leefbaarheid Krimp heeft pas effect als woonfunctie wordt aangetast Dorpen gaan verschillen in de aanwezigheid van sociaal kapitaal

Loil - Montferland Kerkdorp onder Didam 1994: oude parochiebibliotheek werd gesloten 1995: Bewonersinitiatief (Contactraad Loil): Nieuwe dorpsbibliotheek, op basis van vrijwilligerswerk Prijs: ‘Kern met Pit’ Bevordering van dorpstrots – lokaal bewustzijn

Rurale armoede

Rurale armoede in de Vlaamse Ardennen

Rurale armoede Regionalisering van het leven: Schaalvergroting van woningmarkten en arbeidsmarkten Suburbanisatie van welgestelde stedelingen Stedelijke armen trekken naar bepaalde delen platteland

Rurale armoede Plaatselijke ontwikkelingen: Veranderingen in de landbouw en de industrie Vermindering werkgelegenheid in landbouw en industrie Pendelarbeiders Achterblijvers op het platteland

Rurale geografie(en) Frans Thissen 9 november 2010