Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit Frans Thissen Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies

Mythes en Perspectieven Mythes over Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit:  Begrippen Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit  Betekenis van Krimp voor ontwikkeling van dorpen  Betekenis van voorzieningen voor Leefbaarheid  Betekenis van sociale samenhang voor Sociale Vitaliteit Perspectieven: Hoe kunnen leefbaarheid en sociale vitaliteit worden ontwikkeld op basis van nieuwe voorwaarden (zoals in een situatie van bevolkingskrimp)? Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit2

Opzet presentatie Krimp in historisch perspectief:  Bevolkingsverandering: Vergrijzing, toename aandeel alleenstaanden en ‘anderen’  Opleidingsmigratie  Perspectieven voor dorpen in Drenthe Sociale veranderingen in dorpen:  Van autonoom dorp naar woondorp  Leefbaarheid en sociale vitaliteit in autonome dorpen en woondorpen  Perspectieven voor leefbaarheid en sociale vitaliteit Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit3

Krimp in historisch perspectief Bevolkingsontwikkeling afgelopen vijftig jaar:  Sterke bevolkingsgroei dempt eindelijk af (tot miljoen)  Groei aantal huishoudens / bewoonde woningen was nog sterker, loopt langer door en is veel minder voorspelbaar  Vergrijzing is belangrijker dan krimp Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit4

Krimp in historisch perspectief Lokale en regionale verschillen door migratie De doorslaggevende betekenis van de beperkte bestaanbasis tijdens de wederopbouw Van afhankelijkheid van de mogelijkheden van de streek naar de meerkeuzebiografie van hoogopgeleide jongeren Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit5

6

7

Pensioenmigratie / terugkerende ouderen Pensioenmigratie is nog steeds een beperkt verschijnsel, maar :  de groep ouderen neemt sterk toe en verandert van karakter  Bepaalde gebieden zijn succesvoller in terughalen van oorspronkelijke bewoners  Grote lokale verschillen Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit8

De groeiende betekenis van opleidingsmigratie Ontwikkeling aantal inwoners Aandeel hoger opgeleiden Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit9

Perspectieven voor Drentse dorpen Beleid gericht op eigen (jonge) bewoners:  Goede start: opleiding / werk in de (ruime) regio  Versterken lokaal bewustzijn Oudere huishoudens:  Terugkeerders  Aantrekkelijke natuurlijke omgeving en authentiek cultuurhistorisch karakter  Veiligheid, toezicht, zorg, comfort Deeltijdwonen / bilokaal wonen  Inspelen op nieuwe opkomende leefstijlen Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit10

Sociale veranderingen in dorpen Het verdwijnen van een boerencultuur De verandering van bewoners: opleiding, emancipatie, welvaart De opkomst van de grote wereld De opkomst en teloorgang van het autonome dorp Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit

Van het autonome dorp naar het woondorp Autonome dorp In dorp geboren en getogen bewoners (leefpaden) Activiteiten in het eigen dorp (dagpaden) Traditioneel referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners en bestuurders Woondorp Bewoners die zich ooit in dorp hebben gevestigd (leefpaden) Activiteiten buiten het dorp waar men woont (dagpaden) Opkomend referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit12

Verschillen tussen bewoners Autonome dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit13

Leefbaarheid in het autonome dorp: de spiraal omlaag Ontwikkeling aantal inwoners Ontwikkeling aantal voorzieningen Ontwikkeling Leefbaarheid Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit Relatie wordt steeds losser: 1.Schaalvergroting van veel voorzieningen is autonoom 2.Gedrag van bewoners regionaliseert Relatie wordt steeds losser: 1.Schaalvergroting van veel voorzieningen is autonoom 2.Gedrag van bewoners regionaliseert Bewoners baseren hun oordeel steeds vaker op kwaliteit woonfunctie Aantal inwonersneemt vooral af doorkleinerehuishoudens 14

Verschillende beoordeling van de leefbaarheid Autonome dorp Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk “We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen” Woondorp Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk “Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de Zak. En die Zak sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend” Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit15

Leefbaarheid in het woondorp: de spiraal omhoog Ontwikkeling Leefbaarheid Ontwikkeling gemeenschaps- initiatieven (voorzieningen) Ontwikkeling woonfunctie binnen de streek Regiovorming Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit16

Gemeenschapsinitiatieven: Sociale Vitaliteit Leveren voorzieningen op die als resultaat van de leefbaarheid zijn te beschouwen Voorziening gecreëerd door de dorpssamenleving: Sociale Vitaliteit van bewoners Voorwaarden : Woonfunctie: ruimtelijke kwaliteit woningen en woonomgeving Ontmoetingsfunctie Sociaal kapitaal: bewoners met grote netwerken Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit

Conclusies Mythes Bevolkingsgroei is doel op zich De uitstroom van jongeren moet worden tegengegaan Leefbaarheid stimuleren door lokale voorzieningen te behouden Hechte dorpen zijn sociaal vitaal Perspectieven Kwaliteit is het doel Trek menselijk en sociaal kapitaal aan (ook ouderen, deeltijd wonen) Leefbaarheid stimuleren door:  Verbeteren woonkwaliteit  Ontmoetingsfunctie creëren  Voorzieningen bereikbaar houden Sociaal kapitaal: investeren in bewoners Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit18

Krimp, Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit Frans Thissen Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies