Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski’s Theorie van Positieve Desintegratie Truus van der Kaaij en Frank de Mink Experts in Hoogbegaafdheid Lindenstraat 11, 7411NV Deventer everyoneweb.com/Dabrowski everyoneweb.com/MOOIBegaafd everyoneweb.com/denkenoverdenken everyoneweb.com/dabrowski 1

everyoneweb.com/dabrowski Ik vroeg om moed….. En ik kreeg obstakels om te overwinnen. Ik vroeg om liefde... En ik kreeg mensen op mijn weg met problemen, die ik kon helpen. everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Inhoud Les van de vlinder Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel Niveaus van ontwikkeling Innerlijke krachten: dynamismen Existentiële depressie: hoe te coachen? everyoneweb.com/dabrowski

Kazimierz Dabrowski (1902-1980) everyoneweb.com/dabrowski

Kazimierz Dabrowski (1902-1980) Psychiatrie, Filosofie, Neurologie, Psychologie (M.D. Ph.D.) in Polen en Canada. Leerstoel Theoretisch Psychologie in Canada, Chaostheory en Complexity Theory Stekel, Freud, Piaget, Jung, Claparède, Maslov T.P.D .(eerste versie: 1937, gevalideerd in de 70-er jaren in Canada) Invloed van Bergson en Kierkegaard Onderzoek bij patiënten en uit biografieën van beroemde personen everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Kernbegrippen van Theorie van Positieve Desintegratie Persoonlijkheids Theorie v/d 21e eeuw: (Mendaglio, 2008) Vijf OverExcitabilities: emoties als motor Ontwikkelings Potentieel Vijf niveaus van ontwikkeling Multilevelness Dynamismen Desintegratie everyoneweb.com/dabrowski

Wortels van zijn Theorie Evolutionaire ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel: Jackson, neuroloog: 1) hiërarchische niveaus en 2) het oplossen (herstel) van delen van het zenuwstelsel Groeiconcept van Mazurkiewicz, pools psychiater Ontwikkeling van het kind in stadia, Piaget, Zwitsers psycholoog everyoneweb.com/dabrowski

Bergson als inspiratie voor Dabrowski De werkelijkheid kennen we door intuïtie (absoluut) en intelligentie (relatief) Werkelijkheid: wat zintuigen opvangen plus wat we ervaren door toevoeging van denken, emoties, comtemplatie: als meerlagig Multilevel empirisme: de werkelijkheid kunnen we zien als uit meer lagen bestaande. Kennis over de wereld ontstaat door ervaring mits zorgvuldig beschreven en kritisch gewogen Niet in begrippen, maar in beelden kunnen we de wereld begrijpen; begrippen veranderen van betekenis, voor onszelf en in de cultuur De analytische wetenschap bevriest en isoleert begrippen en vindt onjuiste causale verbanden, doordat daarin geen rekening gehouden is met tijd (de persoonlijk beleefde duur is niet meegenomen) en met de gelaagheid van de werkelijkheid everyoneweb.com/dabrowski

Kierkegaard als inspiratie voor Dabrowski Wat we doen bepaalt wie we zijn De mens moet een zelfstandig zelf ontwerpen door handelingen in vrijheid We proberen de wereld te begrijpen in begrippen, maar moeten terug naar eigen, echte ervaringen om het leven te doorgronden everyoneweb.com/dabrowski

Kierkegaard als inspiratie 2 Esthetische zelf: genieten, hedonisme, plezier en geluk als doel, het zelf centraal Ethische zelf: idealen als basis voor leven en zelfverbetering Religieuze zelf: een sprong, keuze of stap in vertrouwen / met Angst en Beven. Trouw aan jezelf en je morele plicht staan boven sociale druk en wetten everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Wat is het zelf, wat is persoonlijkheid, kan de persoonlijkheid veranderen? Aangeboren eigenschappen? Door de omstandigheden en door trauma’s gevormde patronen, min of meer vast? Zelf gekozen eigenschappen (zelfsturend vermogen of 3e factor)? In lagere niveaus: 1 en 2 In hogere niveaus wint 3 van 1 en 2 Persoonlijkheid is een volledig ontwikkeld individu, zelfbewust, zelfgekozen, vastberaden everyoneweb.com/dabrowski

Dynamiseren van begrippen Voor beter begrip van onszelf en anderen, van groepen, moeten we begrippen in hun dynamische, veranderlijke betekenis leren zien Wetenschappelijke vereisten (precisie, statische betrouwbaarheid) brengt ons af van validiteit Nodig is een maat en waardering voor de plasticiteit van begrippen (Feyerabend, Kuhn, Toulmin) Door dynamisering van begrippen zien we nieuwe verbanden tussen emoties en intellect die onmisbaar zijn voor beter begrijpen van de mens everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Inhoud 2 Les van de vlinder Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel Niveaus van ontwikkeling Innerlijke krachten: dynamismen Existentiële depressie: hoe te coachen? everyoneweb.com/dabrowski

Vijf gevoeligheden (OE) van Dabrowski Fysiek: gedreven, veel bewegen, veel praten, druk, opgewonden Zintuiglijk: verfijnd en intens beleven van geluid, geur, smaak, beelden, huidcontact Intellectueel: leerhonger, drang tot begrijpen, zoeken naar waarheid en wijsheid, denken over denken Verbeelding: groot voorstellingsvermogen Emotioneel: intense emotie, meevoelend everyoneweb.com/dabrowski

Vijf gevoeligheden: negatief gezien, “tragische gaven” Fysiek: hyperactief, friemelen, rusteloos, impulsief. ADHD? Zintuiglijk: kieskeurige eter, overreacties bij fysiek ongemak. ASS? Intellectueel: hoofd in de wolken, geen aandacht voor de omgeving. HB? Verbeelding: dagdromen, ADD of Dyslexie? Emotioneel: humeurig, stemmingsgevoelig, piekeren depressie, ongerustheid. Persoonlijkheids-stoornissen, Bipolair, Borderline? everyoneweb.com/dabrowski

HB- Neurobiologie 1: Het verschil met anderen: Verhoogde gevoeligheid Verhoogd herinneringsvermogen Verhoogd vermogen voor associaties en analogieën Verhoogd vermogen voor creatief en sturend denken everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski HB-Neurobiologie 2 Hoogbegaafde hersenen zijn gevoelig Luisteren naar muziek Niet-muzikaal Muzikaal Voor hoogbegaafden: een aanraking is een klap, geluid is lawaai, pech is een ramp, vreugde is extase. - Pearl Buck everyoneweb.com/dabrowski

Langzamer Vereist selectie van mogelijkheden HB-Neurobiologie 3 Meer informatie vereist meer selectie Meer associaties Minder associaties Langzamer Vereist selectie van mogelijkheden Sneller Minder mogelijkheden everyoneweb.com/dabrowski

Veel associaties in de hersenen hebben, HB-Neurobiologie 4 Veel associaties in de hersenen hebben, heeft nadelige invloed op affectie en relaties Glenn Gould Kinderen kunnen obsessief, oppervlakkig, grillig, verward, en “vreemd” lijken. everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski HB-Neurobiologie 5 Hyperfocus Medici zien overmatige belangstelling als afwijking. ADHD of Autisme HB-kinderen focussen interesse: "seriële expertise” everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Inhoud 3 Les van de vlinder Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel Niveaus van ontwikkeling Innerlijke krachten: dynamismen Existentiële depressie: hoe te coachen? everyoneweb.com/dabrowski

Ontwikkeling van laag naar hoog Impulsief  Reflexief, nadenkend “Oorzaak van mijn gedrag”: extern  intern Aangepast  Autentiek Van sociabel naar compassie Zelfgerichte liefde  Allesomvattende liefde Moreel relativisme  Universele principes Van “wat is”  “wat ideaal zou moeten” everyoneweb.com/dabrowski

Dabrowski: persoonlijkheidsontwikkeling 1: Unmoved nonmover (meeste mensen) De ander heeft “het” gedaan, weinig empathie Geen zelfreflectie; innerlijke conflicten ongewenst Leven naar gegeven regels, aanpassen 2: Naar alle kanten getrokken (kan blijvend zijn): Veel emotionele onzekerheid, stress, burn-out Psychosomatische klachten, onrust, angsten, depressie 3: Evalueren van het zelf Positieve conflicten: “Hoe ben ik en hoe wil ik zijn?”. Positief niet-aanpassen: los van ‘wat hoort’ Existentiële angst en intense morele conflicten 4: Wat eigenlijk moet …. zal zijn Je weet nu wat je wilt, authenticiteit, meer empathie Je streeft naar perfectie 5: Voorbij de tegenstellingen: compassie Persoonlijkheidsideaal is bereikt; emotie en cognitie versmelten everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Ontwikkeling Wie zit waar? Meerderheid van de mensen: op niveau 1 Anderen naar niveau 2 en daar blijven: voor het leven. Slechts minderheid: 3 en bereikt misschien 4 Niveau 5 voor enkelen, zoals Ghandhi en Dalai Lama, Etty Hillesum Dabrowski: emoties zijn de motor van ontwikkeling innerlijk conflict niet negatief: hoeft niet vermeden of bestreden; bevordert groei of potentie om te groeien. everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Niveaus, geen stadia Stadia: openvolgend, leeftijdgevonden en universeel Niveaus: je kunt meer dan een niveau ervaren in dezelfde tijd Jongeren kunnen tot hogere niveaus reiken Hoge niveaus zijn niet universeel maar zeldzaam everyoneweb.com/dabrowski 25

Vreugde in de vijf niveaus Vreugde ontstaat als concrete dingen worden verkregen, basale behoeften worden bevredigd, 2) als resultaat van eigen superioriteit, bij het (bruut) overwinnen van anderen 3) als anderen lijden, door pesten / kwellen everyoneweb.com/dabrowski

Vreugde in de vijf niveaus Nu ontstaat vreugde ook als anderen vreugde ervaren bij mentale steun, sympathie en vriendelijkheid van anderen door rusten contact met de natuur everyoneweb.com/dabrowski

Vreugde in de vijf niveaus Vreugde ontstaat nu als / door moeilijkheden en negatieve eigenschappen worden overwonnen toenemend zelfinzicht concretiseren van je houding tegenover het leven, de toenemende diepte en kwaliteit van je innerlijke ervaring, vergroting van bewustzijn het ontdekken van de creatieve kracht van verdriet. de groei van autonoom waardenbesef everyoneweb.com/dabrowski

Vreugde in de vijf niveaus Vreugde ontstaat nu door groeiende innerlijke kracht: direct verbonden met de groei van de persoonlijkheid en toenemend zelfbesef en zelfcontrole Unieke en exclusieve relaties van vriendschap en liefde zijn krachtige bronnen van vreugde, soms zelfs van extase 3e factor: terugval is onmogelijk bij moeilijkheden op autotherapie kunnen terugvallen, je eigen therapeut kunnen zijn. everyoneweb.com/dabrowski

Vreugde in de vijf niveaus Nu ontstaat vreugde door het bereiken van autonomie, authenticiteit en medeleven door een duidelijke visie op het ideaal, door ervaringen van concrete elementen van transcendentie tot leven brengen van een ideaal door allesomvattende liefde welke de dood overstijgt. everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Inhoud 4 Les van de vlinder Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel Niveaus van ontwikkeling Innerlijke krachten: dynamismen Existentiele depressie: hoe te coachen? everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Wat is een dynamisme? Een dynamisme in een drijvende interne kracht in de mens die aanzet tot groei, een intern besef dat richting geeft aan het handelen. Dynamismen zijn onderdeel van wat genoemd wordt het interne milieu, de denkbeeldige ruimte waarin deze krachtscentra het zelf vormgeven. Een voorbeeld: schaamte. Deze krachten zijn sterk aanwezig bij individuen met een groot ontwikkelingspotentieel (lees HB). everyoneweb.com/dabrowski

Twee soorten dynamismen Afbreek dynamismen verzwakken en vernietigen de primaire integratie: ambivalence, ontvredenheid met jezelf. schaamte, schuld Positieve (opbouwende) dynamismen scheppen een nieuwe mentale organisatie: zelfbewustzijn, zelfcontrole everyoneweb.com/dabrowski 33

Dynamismen niveau 1-5 5. Persoonlijkheids Ideaal 4. Autenticiteit, empatie, autonomie 3. Zelf controle, onderwijs van jezelf, positieve onaangepastheid, subject - object 2. Ongelukkig met jezelf 1. Afwezigheid van innerlijke conflicten everyoneweb.com/dabrowski 34

everyoneweb.com/dabrowski Inhoud 5 Les van de vlinder Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel Niveaus van ontwikkeling Innerlijke krachten: dynamismen Existentiële depressie: hoe te coachen? everyoneweb.com/dabrowski

Wat is een Existentiële Depressie? Crisis in het denken over zin, betekenis en doel van het leven door confrontatie met basale bestaansvragen Dood, Eenzaamheid, Zinloosheid, Vrijheid, Kan spontaan ontstaan doordat iemand over zijn situatie gaat nadenken Triggers zijn vaak overgangen zoals: afstuderen, trouwen en scheiden, kind krijgen, kinderen uit huis, baan-ontslag, met pensioen gaan, verlies partner, een ongeluk everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Desintegratie bijvoorbeeld door innerlijke conflicten over de volgende tegenstellingen Herinnering Begeerte everyoneweb.com/dabrowski

Wat is spiritueel begaafd? Zoeken naar waarheid en zingeving, al op jonge leeftijd Selectief verzet tegen wat hoort, onafhankelijk Pijn / opoffering verdragen (als doel) voor groei Vertrouwen op innerlijk bewustzijn Verlangen naar één-wording Hier en nu verbinden met het eeuwige Bereid om het onbekende op te nemen Alles-omvattende liefde practiseren (open hart) everyoneweb.com/dabrowski

everyoneweb.com/dabrowski Ten slotte: Meerwaarde van de Theorie van Positieve Desintegratie (Hague, 1996) TPD werkt naar een ideaal toe TPD is gebaseerd op duidelijke waarden TPD neemt openlijk een moreel standpunt in Kwaliteit is bepalend, niet kwantiteit TPD onderscheidt zich door het zoeken naar en claimen van hogere standaarden TPD erkent pijnlijke / tragische kanten v/h leven TPD helpt bij reflectie en verinnerlijking Emotie heeft een centrale, gewaardeerde plaats, is de motor van ontwikkeling everyoneweb.com/dabrowski