Paragraaf 2.2 Europa: oude kernregio met rimpels Deelvraag: Wat zijn de sterke en zwakke kanten van Europa in zijn positie in het wereldsysteem?
►Europa lijkt in de 20e eeuw macht in de wereld te verliezen. Tegenover verbrokkeling stonden ook succesvolle pogingen tot meer eenwording. Delen van Oost-Europa volgen op de weg naar meer economische eenheid.
Europa, staatkundig sterk verdeeld ►Het economische en politieke zwaartepunt van Europa ligt in de ‘gouden driehoek’ het gebied Londen-Berlijn-Parijs. Het zwaartepunt verschuift langzamerhand wat meer naar het zuidoosten: vanuit Frankfurt, via Stuttgart naar Milaan en Turijn. Dit uitgestrekte gebied ligt in een, staatkundig gezien, relatief rustig deel van Europa. Eenwording en verbrokkeling zijn nog altijd aan de orde van de dag.
Regionalisme ►Centrifugale krachten en fragmentatie zijn in Europa nauw verbonden met regionalisme. Bij regionalisme zijn culturele, politieke, economische en andere geografische kenmerken zoals de beschikbaarheid van natuurlijke hulpbronnen of de ligging van belang: De Balkan heeft een turbulente geschiedenis in verband met het complex spreidingspatroon van de vele volkeren. In Baskenland is het streven naar soevereiniteit groot. In Noord-Ierland bestaat een kwetsbaar vredesverdrag tussen katholieken en Noord-Ierse protestanten. In België speelt de tegenstelling tussen Vlaanderen en Wallonië.
Blokvorming ►De vorming van de EU is een voorbeeld van het streven naar meer eenwording. De EU, nu ’s werelds grootste handelsblok, leverde een bijdrage aan stabiliteit in Europa en de rest van het kapitalistische wereldsysteem, zorgde voor een forse economische groei, verminderde de regionale ongelijkheid en stimuleerde de aanleg van Europese infrastructuur.
De blokvorming in Europa heeft voor andere delen van het wereldsysteem ook zijn schaduwzijden.
►Andere voorbeelden van blokvorming: de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA of EFTA) en de voormalige Comecon in Oost-Europa, de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO/NATO). De geopolitieke verhoudingen zijn vanaf 1990 sterk veranderd: samenvoeging van de beide Duitslanden; verbrokkeling van de voormalige Sovjet-Unie; nieuwe staten in Midden- en Oost-Europa; uitbreiding van de EU. ►Aan de relaties tussen landen zitten politieke en economische kanten.
Politieke samenwerking
Economische samenwerking
De ‘rimpels’ in de oude kernregio ►Voorbeelden van zwakke punten van Europa in het proces van globalisering. Afhankelijkheid van natuurlijke hulpbronnen uit andere werelddelen. Bedreiging door uitschuiving. De meeste landen kampen met een vergrijzing. De economische en politieke blokvorming staat onder druk. De druk vanuit perifere landen en vanuit de VS om Europese subsidies af te schaffen is groot.