De Republiek in een tijd van vorsten Een Gouden Eeuw voor de Republiek § 4.1

Oriëntatiekennis Gouden Eeuw Absolutisme Verlichting De Republiek wordt een wereldmacht De Republiek floreerde op alle maatschappelijke fronten Absolutisme Lodelijk XIV, L’etat, c’est moi Ook andere staten kende absolute monarchen Verlichting Rationeel denken Op alle terreinen van de maatschappij Trans-Atlantische slavenhandel Voor eigen plantages in Suriname Voor internationale handel

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Frankrijk en de Zonnekoning – de eerste jaren Op vierjarige leeftijd volgde Lodewijk XIV zijn overleden vader op en bleef 72 jaar koning (1643). Hij maakte van Frankrijk een absolute monarchie Het begin van zijn koningschap was zeer onrustig Plunderende troepen – terug van de Dertigjarige Oorlog Edelen wilden een eind maken aan de centralisatie en versterkte greep van de vorst en kwamen in opstand Lodewijk en zijn moeder (regentes) vluchtten uit Parijs Pas in 1653 én toen de bevolking de chaos zat was kon hij zijn greep op het land weer verstevigen In 1661 overleed de eerste minister; Lodewijk verving hem niet, maar nam zelf de taken op zich

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Frankrijk en de Zonnekoning – het absolutisme In 1661 overleed de eerste minister; Lodewijk verving hem niet, maar nam zelf de taken op zich Hij bouwde een sterk ambtenarencorps Bouwde Versailles teneinde meer greep op de adel te kregen Daarnaast bouwde hij een sterk nationaal leger Het werd verviervoudigd tot 400.000 man Hoge edelen kregen geen rol meer in de werving en betaling van manschappen Het werd het sterkste leger van Europa Zijn economisch beleid werd gekenmerkt door het mercantilisme Subsidies voor eigen bedrijven en invoerrechten/-verbod op import Op deze wijze kon Lodewijk geld vergaren voor zijn beleid

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Frankrijk en de Zonnekoning – het geloof In 1685 trok Lodewijk het Edit van Nantes in Tienduizenden Hugenoten vluchtten naar de Republiek en naar Amerika Zijn status was direct verbonden met de standenmaatschappij een door God gecreëerde samenleving Het focuspunt, c.q. centrale punt in de samenleving De Zonnekoning Alles draaide om hem

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Engeland en Cromwell Na de onthoofding van Karel I was de rust nog altijd niet weergekeerd Delen van het leger weigerden de wapens neer te leggen. Zij eisten verdere afschaffing van de standensamenleving én zelfs mannelijk kiesrecht Daarnaast braken er opstanden in Schotland en Ierland uit Cromwell walste alle opstanden plat Hij zag zichzelf alles redder van de natie In 1653 stuurde hij het parlement naar huis en werd de Lord Protector Hij trachtte van Groot-Brittannië een puriteins land te maken Geen sport en ander volksvermaak, bijv. wel strikte zondagsrust Geen x-factor voor hem

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Engeland en Karel II In 1658 stierf Cromwell reeds. Zijn zoon volgde hem op maar werd binnen een jaar al aan de kant geschoven Opnieuw dreigde de burgeroorlog, maar het sterke, in Schotland gelegerde legeronderdeel trok op naar London en haar commandant riep het parlement bijeen. Het Parlement herstelde de monarchie – de Restauratie In 1660 besteeg Karel II (de zoon van ) de troon; de bevolking was blij. Om dit heugelijk feit te vieren groef de bevolking op de sterfdag van Karel I het lichaam van Cromwell op en hing het aan een galg en onthoofde het daarna op dezelfde plek waar Karel I was onthoofd – amen!

Cromwell opgehangen Cromwells zonder hoofd Cromwells hoofd op een staak Cromwell bij levende lijfe

4.1 De opkomst van Engeland en Frankrijk - Engeland en Karel II Karel II was een bewonderaar van zijn neef Lodewijk XIV Hij wilde zelf ook absoluut vorst worden Maar hij was financieel en politiek afhankelijk van het parlement Hij kon geen grote parties organiseren Hij mocht geen belastingen heffen zonder toestemming van het parlement Dit maakte hem pro-Frans, hetgeen leidde tot een geheim verdrag met Lodewijk XIV in 1670 Frankrijk had namelijk vlak daarvoor getracht de zuidelijke Nederlanden en de Republiek deels te veroveren, wat echter mislukte. De Republiek eiste samen met Zweden en Engeland (lees: het parlement) dat Frankrijk inbond. Gefrustreerd deed Lodewijk dit ook maar hij zwoer wraak. Daarom kocht hij Karel om. Karel zou in het geheim de vloot en het leger uitbouwen en gezamenlijk zouden ze de Republiek aanvallen.