Geschiedenis van de democratische rechtsstaat in Nederland Van Gewesten naar eenheidsstaat (tot 1848) 1.1 Groeiende vrijheid Deel 1 – de opstand

Democratische rechtsstaat Democratie= het volk regeert demos=volk cratos=heersen Rechtsstaat : bescherming van burger tegen macht van de staat (mensenrechten)

Vooraf.. Middeleeuwen Stadsrechten Wie waren poorters? Stad kreeg vrijheid (eigen bestuur/rechtspraak), stadsmuur bouwen. Dit waren privileges (voorrechten) Wie waren poorters? Het stadsbestuur had de plicht om belasting te betalen en trouw te blijven aan de landsheer

vader en zoon

1.1 De Opstand (1568 – 1648) Karel V en Filips II de Habsburgse koningen van o.a. de Lage Landen De landvoogd (es) bestuurt samen met de hoge adel vanuit Brussel de Nederlanden De belangrijkste bestuurder onder de landvoogd én de koning was de stadhouder. plaatsvervanger van de vorst in een aantal gewesten: Willem van Oranje stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht Daarnaast vormde de Staten Generaal de vertegenwoordiging van de standen. De Koning riep deze bijeen om afspraken te maken

De Nederlanden

1.1 De Opstand (1568 – 1648) Karel V en Filips II de Habsburgse koningen van o.a. de Lage Landen Zij beginnen een nieuwe (lees: moderne) politiek De centralisatiepolitiek Steden raken privileges kwijt Kettervervolging Hetgeen botste met tradities van de Nederlandse steden. Twee zaken waren daarbij van groot belang Gewetensvrijheid de vorst mag niet bepalen wat het geloof van zijn onderdanen is.(zelf kiezen: protestants of katholiek) Particularisme Macht moet bij de gewesten/steden blijven:

Willem van Oranje 1533-1584

Willem van Oranje 1555 raadsman Filips II, stadhouder Holland, Zeeland en Utrecht Was het niet eens met het beleid van Filips II Viel in 1568 vanuit Duitsland de Nederlanden binnen met een legertje om tegen Alva te vechten Werd in 1572 aanvoerder van de Opstand en door Holland en Zeeland (opnieuw) uitgeroepen tot stadhouder. Waarom was dit speciaal? In 1580 vogelvrij verklaarde (banvloek) Was altijd voorstander van godsdienstige tolerantie.

Unie van Utrecht (1579) De Noordelijke Nederlanden sloten zich aaneen in de strijd tegen Spanje. Gewesten behouden hun privileges (vrijheid van godsdienst, vrijheid van bestuur) De Zuidelijke Nederlanden blijven in Spaanse handen (het latere België)

Unie van Utrecht

1581 Acte van Verlatinghe Formele afzwering van Filips II door de Staten Generaal. 1584 Willem van Oranje vermoord