Frits Wielaard Elize Kronenberg Preventie van diabetes in de huisartsenpraktijk -Voorkomen is beter!- ‘Bouwen aan de brug’ 1 november 2007 Paulien Vermunt Frits Wielaard Elize Kronenberg Hans van Oers Jos Schelfhout Gert Westert Els Breukink

Feiten en cijfers Tijd voor actie! 1993: 250.000 DM patiënten 2003: 600.000 DM patiënten Bijna 90% type II Elk jaar meer dan 70.000 nieuwe patiënten Bijna 1 miljoen prediabeten 40-70 jaar: elk jaar 5-10% conversie naar diabetes. Vergrijzing en vetzucht: wordt alleen maar erger 2003: 735 miljoen euro 1,3% totale zorgkosten Tijd voor actie!

Diabetes: hoe zat het ook alweer? (1) onvoldoende insulineproductie onvoldoende werkzame insuline

Diabetes: hoe zat het ook alweer? (2) onvoldoende insulineproductie + onvoldoende werkzame insuline Glucose in het bloed Tijd Normaal prediabetes diabetes Retinopathie, diabetische voet, complicaties aan bloed-vaten, nierproblemen, seksuele problemen, neuropathie

Risicofactoren: deels te beïnvloeden Leeftijd Eerdere medicatie hypertensie Eerder verhoogd suikergehalte Familiehistorie BMI Middelomvang Beweging Voeding Beïnvloedbare niet beïnvloedbare risicofactoren risicofactoren INT Normaal Prediabetes diabetes

Het kan! Malmö: > 50% in 5 jr Finland: 58% in 4 jr USA: 58% in 5-6 jr China: 40% in 6 jr

USA: Leefstijl effectiever dan medicatie

Het kan ook hier: SLIM Maastricht SLIM: Study on Lifestyle Intervention and IGT Maastricht In hoog risico patiënten: leeftijd, BMI, familie historie Leefstijlinterventie verbetert glucosetolerantie Combinatie dieet en beweging meest effectief

Eindhoven: vertaalslag naar de praktijk Primaire preventie dmv actieve screening, eerstelijnszorg, MI & empowerment Doelen: Bestuderen effect: reductie risico factoren: gewicht <<, bewegen, dieet, QoL Bestuderen efficiency: succes- en faalfactoren implementatie op grotere schaal bijdrage discussie preventie uitsparen tijd op langere termijn

Globale planning Voorbereiding Selectie Inter- ventie Feb 2007 Sept 2007 Maart 2008 Okt 2010

‘De ondernemende huisarts’ De patiëntselectie (1) 45 huisartsen in Eindhoven en omgeving: ‘De ondernemende huisarts’ * Iedere huisarts levert +/- 350 namen aan: * Random selectie van patiënten tussen de 40-70 jaar minus exclusiecriteria * Deze selectie krijgt brief met uitleg over onderzoek en verzoek risicotest in te vullen

Finnish Findrisk? Dutch Findrisk!

De patiëntselectie (3) Tranzo rekent scores uit en bepaalt wie hoogrisico Deze mensen krijgen brief: u bent highrisk, bel uw huisarts! Assistente houdt afspraken bij en deelt in op I en C HA overtuigt en laat toestemmingsformulier tekenen. Ook bloedafname om ‘verborgen diabeten’ op te sporen

De patientselectie: pilot: juni 2007 Inzetten autoriteit huisarts lijkt initieel te werken! * 250 brieven gestuurd uit naam van Elize Kronenberg * Initiële respons zonder herinnering: 55% (138 brieven) * 22 personen hoogrisico: Brief * Overtuigend gesprek dokter: meedoen met onderzoek! * Secundaire respons (toezegging deelname): > 80% * Uiteindelijk: 18 deelnemers * Verwacht: nog 1 à 2 verborgen diabeten (Hoorn study)

De interventie: de theorie S P G R S E P E K O K R E G N PO PO HA PO Unfreeze Change Freeze Adapted from: Transtheoretical model & stages of changes, Prochaska & DiClemente

In de praktijk : intake huisarts Huisarts: zet autoriteit in om mensen te overtuigen mee te doen Risico 1 op de 5 of zelfs meer diabetes binnen nu en vijf jaar Info uitleggen gevaren en secundaire klachten Uitleg uitleg onderzoek en vragen beantwoorden Benadruk voordeel nare gevolgen voorkomen, gezonder & fitter, kans op hart-en vaatziekten <<, omgeving, werkt in buitenland ook en beter dan medicatie Bezwaren wegnemen Ik ga u helpen en we zijn er op tijd bij! geen dramatische veranderingen: kleine stapjes en uw wensen centraal

In de praktijk : intake praktijkondersteuner Praktijkondersteuner (PO) bouwt band op met deelnemer PO krijgt uitgebreide training in: Motivational interviewing: vergroten intrinsieke motivatie deelnemer Empowerment: geef deelnemer vertrouwen in eigen kunnen PO werkt volgens methode planmatige gedragsverandering: Probleem Determinanten Doelen Strategieën

In de praktijk : intake praktijkondersteuner Stap 1: Probleemanalyse * Qualitatieve vragenlijst voeding * Beweegmeter NISB Stap 2: vaststellen determinanten Persoonlijk Omgeving Facilitatie Gewoonte Wie doet boodschappen? Tijd Smaak Reacties anderen Kosten Eigen-effectiviteitsverwachting Voedingspatroon massa Aanbod Stap 3: opstellen persoonlijke doelen Rekening houdend met wensen deelnemer/ ‘middelmatige doelen’ Stap 4: bepalen strategieën Concretiseren: elke maandag tussen de middag half uur wandelen: implementation intentions

De interventie: basisgedachten * Actieve benadering, zoals bijvoorbeeld bij baarmoederhalskanker * Belangrijke rol huisarts en praktijkondersteuner * Deelnemer stelt eigen doelen, geholpen door PO * Verandering in kleine stapjes * Verandering rekening houdend met kunnen/wensen deelnemer * Empowerment: geef deelnemer vertrouwen in eigen kunnen * Motivational interviewing: vergroten intrinsieke motivatie deelnemer * Naast individuele gesprekken: groepsgesprekken, gegeven door diëtiste/fysio

Stellingen en vraagstukken: * Implementatie kan beter via de huisarts plaatsvinden dan via de GGD, thuiszorg of ziekenhuis * (Diabetes)preventie via leefstijlverandering komt de kwaliteit van leven van de deelnemer niet ten goede. * Voor succesvolle verandering is ook een verandering van de omgeving (op allerlei niveaus) noodzakelijk: hoe kan dit bewerkstelligd worden?