Diabetes, metabool syndroom complicaties van type 2 diabetes K. Mekeirele Endocrinologie-geriatrie OLV Lourdes, Waregem

Inhoud 1. Diabetes type 2 2. Metabool syndroom 3. Complicaties van diabetes 4. Behandeling

1. Diabetes type 2

Diabetes : pandemie Wereldwijd : 150 000 000 patienten meer dan 50% in India, China en VS Europa : 10 000 000 patiënten Belgie : type 1 : 35000 type 2 : 230 000 gediagnosticeerd 450 000 geschat. Men verwacht tegen 2025 300 miljoen type 2 patienten In Belgie tegen 2010 bijna 600 000 type 2 patienten

(90 % van alle diabetesvormen) Epidemische toename van type 2 (90 % van alle diabetesvormen) 6-8% van de wereldbevolking zal in komend kwarteeuw aan diabetes lijden dwz 300 milj mensen wereldwijd

Belgische situatie Belgische situatie Oorzaken van de toename 4-6% van de bevolking (0.5 milj diabeten) 10% kans dat je tijdens je leven diabetes krijgt 1 op 2 (type 2) weten het niet Oorzaken van de toename Veroudering van de bevolking levensstijl: obesitas stijgt, lichaamsbeweging daalt Vroegere diagnose

Definitie Stofwisselingsziekte, gekenmerkt door een chronische verhoogde glycemie, veroorzaakt door Absoluut insulinetekort Relatief insulinetekort Insulineresistentie

Hoe verloopt de normale stofwisseling KH worden na vertering omgezet in glucose of enkelvoudige suikers Glucose wordt opgenomen in de bloedbaan en vervoerd naar de cellen Glucose is de energieleverancier van onze cellen Insuline (hormoon gemaakt door de pancreas) vormt de sleutel om glucose te laten toetreden tot de cel

Glucosemetabolisme Insuline Pancreas Cel Receptor Glucose

Indeling van diabetes Type 1 diabetes Type 2 diabetes Zwangerschapsdiabetes Diabetes tgv medicatie, ziekte van de pancreas, infecties

Diagnose, symptomen TYPE1 Plots optreden van de ziekte Gewichtsverlies ondanks stijgende eetlust Veel dorst, vaak urineren Vermoeidheid Ketosisgeur (appelgeur) Complicaties zelden aanwezig Ontstaat meestal voor leeftijd van 40 jaar TYPE2 Geleidelijk optreden van de ziekte Vaak obees Vaak asymptomatisch of minder uitgesproken symptomen Infecties Zelden ketosis Vaak reeds complicaties bij diagnose Meestal na de leeftijd van 40 jaar

Type 2 diabetes Definitie? Insuline wordt minder aangemaakt en is vaak minder werkzaam (insulineresistentie) Wie? Vaak oudere mensen >40 j, maar wordt ook meer en meer gezien bij kinderen 90% van de diabetici

Wat loopt er fout bij type 2 diabetes Lichaamscellen zijn minder gevoelig voor aanwezige insuline (neg factor: obesitas) Productie van insuline is niet meer voldoende Vaak breder syndroom van obesitas, lipidenstoornis (vetten), hoge bloeddruk, insuline-resistentie en vaatproblemen, stollingsstoornis Factor erfelijkheid is veel belangrijker dan type1

Diagnose diabetes Nuchtere glycemie >126mg/dl (=7mmol) Orale glucose tolerantietest: Glycemie meten 2 uur na 75g glucose Glycemie >200mg/dl : diabetes mellitus Glycemie > 140 mg/dl : verminderde glucosetolerantie

2. Metabool syndroom

= +/- “metabool syndroom” De 4 musketiers = +/- “metabool syndroom” European Guidelines on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice European Journal of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation 2003; 10 : S1-S78

Evolutie van definitie metabool syndroom ATP III - definitie 3 of meer : 1. Abdominale obesitas Man > 102 cm Vrouw > 88 cm 2. Triglyceriden ≥ 150 mg/dl 3. HDL Cholesterol Man < 40 mg/dl Vrouw < 50 mg/dl 4. Bloeddruk ≥ 130 / 85 mmHg of behandeld voor HT 5. Glycemie ≥ 110 mg/dl IDF (14/04/2005) Abdominale obesitas + 2 of meer Abdominaal obesitas Man ≥ 94 cm Vrouw ≥ 80 cm 2. Triglyceriden ≥ 150 mg/dl of cholesterolbehandeling 3. HDL Cholesterol Man < 40 mg/dl Vrouw < 50 mg/dl 4. Bloeddruk ≥ 130 / 85 mmHg of behandeld voor HT 5. Glycemie ≥ 100 mg/dl of vastgestelde diabetes type 2 April 2005 www.idf.org

Een typische patient met abdominale obesitas Middelomtrek meten

Visceral Fat Distribution: Normal vs Type 2 Diabetes

Viscerale adipositas is de basis van het metabool syndroom > >

Middelomtrek >>> BMI European Guidelines on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice European Journal of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation 2003; 10 : S1-S78

Risk for CHD and Diabetes Based on Number of Metabolic Syndrome Criteria HR (95% CI) No. of factors: 24.40 25 1 20 2 3 15 ³4 10 7.26 4.50 5 3.65 3.19 2.25 2.36 1.79 1 1 CHD Diabetes n 10.8% 32.2% 30.8% 20.8% 5.4% 10.8% 32.3% 30.5% 21.0% 5.4% Sattar N et al. Circulation. 2003;108:414-419.

Het metabool syndroom Componenten bij diagnose van type 2 diabetes Hypertensie 79% Dyslipidaemie 50% Obesitas 80% Microalbuminuria 30% Coronair hartlijden 15% Stroke 5% Peripheer vaatlijden 15%

3. Complicaties van diabetes

Chronische complicaties INFECTIES MICRO-ANGIOPATHISCHE LETSELS Retinopathie Nefropathie Neuropathie MACRO-ANGIOPATHISCHE LETSEL HUIDAANDOENINGEN GECOMBINEERD LIJDEN : diabetische voet

Hart en grote bloedvaten= macroangiopathie Slagaderverkalking of arteriosclerose : coronair : hartinfarct cerebrovasculair : herseninfarct/beroerte perifeer : diabetische voet Risicofactoren : slechte diabetesinstelling hypertensie hypercholesterolemie roken en overgewicht

Type 2 Diabetes and Prior MI Predict Mortality Equally Haffner et al.N Engl J Med. 1998;339:229-234.

Unknown IGT at first MI Lancet. 2002;359:2140-2144.

Ogen: retinopathie Afwijkingen van het netvlies Diabetische retinopathie belangrijkste oorzaak van blindheid in Europa Vroegtijdige opsporing en (laser)behandeling kunnen zware problemen voorkomen Bezoek aan de oogarts : minstens 1x per jaar

Nieren= nefropathie Aantasting van de kleine bloedvaten leidt tot nierproblemen Progressieve aantasting : eventueel nierfalen (nierdialyse/transplantatie) Vroege opsporing : eiwit in de urine (micro-albuminurie) Preventie : goede glucose- instelling, normale bloeddruk, eiwit-arm dieet

Zenuwen= neuropathie Perifere neuropathie : Autonome neuropathie : voornamelijk gevoelsstoornissen ter hoogte van de extremiteiten (voeten > handen) tintelingen, jeuk, branderig gevoel, gevoelloosheid Autonome neuropathie : vertraagde maaglediging, blaasfunctiestoornissen, mannelijke impotentie, ...

Diabetische voet Oorzaak : bloedvaten, zenuwen, infecties Voetproblemen komen vaak voor en kunnen leiden tot amputaties Preventie en screening is enorm belangrijk : het monofilament Dagelijkse voethygiëne Behandeling : multi-disciplinair team

4. Behandeling

Medicatie: tabletten, insuline Behandelingspijlers Dieet Lichaamsbeweging Medicatie: tabletten, insuline Educatie

Voeding

VOEDING DOEL: Bereiken van goede regulatie van diabetes Preventie van complicaties 5-10 % van het gewicht vermageren op 6 maand tot 1 jaar Belang van middelomtrek!! DM type1:nadruk op evenwichtige verdeling van Kh DM type2: nadruk op vermageren

Voeding Nadruk op gezonde, gevarieerde voeding op regelmatige tijdstippen 50-60% koolhydraten (suikers), 30% lipiden (vetten), 15% proteïnen (eiwitten) Evenwicht enkelvoudige (zoete) suikers en meervoudige (niet-zoete) suikers Totale inname van vetten beperken : verzadigde vetten vervangen door onverzadigde vetten Matig het gebruik van alcohol en zout

Lichaamsbeweging

Gebrek aan lichaamsbeweging : … een grap of realiteit ?

Gezondheidseffecten van regelmatige lichaamsbeweging Goed voor hart en bloedvaten (gunstig effect op cholesterol, RR) Maakt het lichaam gevoeliger voor insuline Calorieverbruik stijgt Fitheid stijgt: spierkracht, flexibiliteit, gunstig psychisch effect Levenskwaliteit stijgt

Intensiteit moet niet groot zijn Om de 2 dagen 20 tal minuten Aërobe activiteit lichte kortademigheid( moet nog kunnen praten) matige polsversnelling Haalbare zaken afspreken goed: flink doorstappen, fietsen, hometrainer Best in dagelijks leven inbouwen (te voet ipv wagen, trap ipv lift, tv beperken)

Medicamenteuze behandeling

Getrapte behandeling + + + Insulin Oral plus insulin Early oral combination + monotherapy Oral getrapte behandeling waarop is de behandeling vandaag gebaseerd: wat zijn de verschillende stappen U ziet hier de 4 steunpalen voor de behandeling voeding-beweging-medicatie-educatie ik denk dat de trap niet echt volledig is. vermoedelijk moet er nog een lange eerste trede bijkomen: de jaren voor de definiteve diagnose: d epreventie en lifestyle aanpassingen, voorkomen van overgewicht is niet afgebeeld ik za strakt ook aantonen dat de treden ook veel breder zijn dan hier afgebeeld: er komt nog heel wat bij kijken. Diet & exercise

Persen insuline uit de pancreas : zorgen dus voor meer portiers I. PERORALE BEHANDELING TYPE 2 DM Glucose (G) Carbohydrate Glucose DIGESTIVE ENZYMES Insulin (I) I G Glucobay Vermindert de opname van suiker - Diamicron, Novonorm, Amarylle… Persen insuline uit de pancreas : zorgen dus voor meer portiers + Metformax, Glucophage Smeren de deuren Avandia, Actos

Behandeling cardiovasculair risico !! Rookstop Haalbare gewichtsreductie Fysische activiteit opdrijven Statine starten indien LDL > 100 mg/dl Optimale RR nastreven < 130/80 mmHg Opstarten acetylsalicylzuur (type 2 stoornis bloedplaatjesaggregatie) Optimale glycemie nastreven Hba1c < 7 %

Algemene Behandelingsdoelen Aanpakken complicaties Acute (hypo-hyper) Chronische (micro-macrovasculair) als gevolg van hyperglycemie, hypertensie en hyperlipemie -----) multifactoriële aanpak

Concrete Behandelingsdoelen Gewichtsreductie BMI < 25 (5-10%/j) Hba1c < 7 % Nuchtere glycemie < 125 mg/dl Bloeddruk < 130/80 mmHg Cholesterol < 190 mg/dl (LDL < 100) Niet roken

Hba1c = bloedtest die de gemiddelde bloedglucosewaarde van de afgelopen 2 maand weergeeft Hoe : hemoglobine bindt zich met de glucose en die blijft daarop vastzitten. Hoe meer glucose er aanwezig is, hoe meer er procentueel vastkleeft aan deze fractie van de rode bloedcel. Het is dus een weergave hoe de regulering van de glycemie was tijdens de laatste 2 maand (levensduur rbc)

behandeling van diabetes Meer dan “suiker” alleen De totale aanpak van het risico reikt dus verder dan diabetes alleen.

Multifactoriele aanpak Leidt tot polypharmacie Gedaalde therapietrouw Noodzaak tot opstellen individueel behandelingsplan

Welslagen behandeling Realistische doelstellingen op maat van de pt Doel : evenwicht ts wetenschap en haalbaarheid, levensprognose, risico’s Begrijpbare info en vaak hereduceren Begrippen van de pt evalueren en onderhandelen in plan -----) actief en empathisch luisteren nee ja

DANK U VOOR UW AANDACHT