Golfbeweging in de maatschappij Jagersmaatschappij Agrarische maatschappij Industriële maatschappij Informatiemaatschappij 1e 2e 3e Bron: Toffler 1

Een nieuwe sociaal-economische revolutie De Industriële Revolutie Stoommachine Materieel Produkt Spoorwegen Hiërarchische Organisatie De Informatierevolutie Microprocessor Immaterieel Product Telecommunicatie Netwerkorganisatie In Vision plaatsen we het ontstaan van netwerken in een grotere verandering waarin wij ons bevinden. De media spreken al enig jaren van een informatierevolutie. Het gaat hier om een sociaal-economische revolutie zich laat vergelijken met de industriële revolutie die rond 1800 begon door de uitvinding van de stoommachine. Deze maakte mechanisatie van de produktie van materiële goederen mogelijk. De stoomlocomotief en de spoorwegen maakten het mogelijk grondstoffen en produkten over grote afstanden te vervoeren. Beide uitvindingen legden de basis voor een sociaal-economische verandering die bekend staat als de industriële revolutie. Door allerlei verdere uitvindingen zoals auto, vliegtuig, elektriciteit en chemische produkten heeft deze revolutie tot 1970 een enorme economische expansie veroorzaakt in de Westerse wereld en zal in de overige delen van de wereld nog wel enige tijd doorwerken. De industriële revolutie ging bovendien gepaard mat nieuwe organisatievormen. In plaats van kleine autonome organisaties in de vorm van familiebedrijven ontstaan steeds grotere hiërarchisch bestuurde organisaties eerst in de vorm van fabrieken maar later ook steeds grotere administratieve organisaties zoals bij de overheid en in de financiële wereld. Het was deze verandering van organisatievorm die mede de revolutie mogelijk maakte. De informatierevolutie waarin we ons nu bevinden heeft als basis de uitvinding van de computer en in het bijzonder de microprocessor. De computer ondersteunt het maken van immateriële produkten zoals informatie, teksten, tekeningen e.d. Telecommunicatienetwerken tussen de computers maken het mogelijk deze produkten in elektronische vorm wereldwijd uit te wisselen. Deze technologie legt de basis voor een nieuwe sociaal-economische revolutie. Deze kan echter alleen plaatsvinden wanneer we tegelijk onze organisatievormen aanpassen. Het zijn deze vier thema’s met betrekking tot de informatierevolutie die ik in de rest van de presentatie nader zal uitwerken. 10

Materieel en Immaterieel product invoer verwerking uitvoer Als eerste het thema immateriële produkten. Hieronder verstaan we produkten dus dingen die we aan een ander kunnen overdragen of verkopen, die een onstoffelijke inhoud hebben die voor de ontvanger van waarde is. Het gaat om de tekst van boeken, de beelden van een film, de bits op een CD-ROM. Maar ook ontwerpen van een auto, de administratieve gegevens van een bankrekening zijn immateriële produkten. Het zijn dus allemaal produkten die bestaan uit gegevens die we vastleggen op een materiële drager. Zoals de stoommachine en later de elektromotor de mechanisatie van de produktie van materiële produkten mogelijk maakt zo zal de computer helpen het produktieproces van immateriële produkten te mechaniseren. Dit zien we nu al. De computer is een onmisbaar instrument geworden bij het maken van kranten, boeken, films, CD’s e.d. Deze rol zal nog verder versterken doordat we steeds meer zaken elektronisch gaan vastleggen en dat met een steeds hogere realiteitswaarde. de beperkte opslag en verwerkingscapaciteit van computers maakten het ons aanvankelijk alleen mogelijk om alfanumerieke gegevens in digitale vorm op te slaan en te verwerken. Inmiddels is op de PC multimedia gemeengoed aan het worden. Teksten, tekeningen, plaatjes, geluid en video laten zich combineren in documenten. Medialeveranciers bieden deze informatie op CD-Rom en op CD-interactief aan. De volgende fase is virtual reality. Betere user interfaces die nauwer aansluiten op de menselijke zintuigen maken een steeds realistischer weergave van de werkelijkheid mogelijk. Een goed voorbeeld is een computergestuurde vluchtsimulator Deze laat de piloot een virtuele werkelijkheid ervaren die nauwelijks verschilt van het besturen van een echt vliegtuig.. De computer zal ook de materiële produkten beïnvloeden. De reden is dat we de ‘onstoffelijke wereld” gebruiken om zaken in de materiële wereld te ontwerpen, er historische resultaten over vast te leggen er met elkaar over te discussiëren en om voor onze zeld begrijpelijk te maken De immateriële wereld geeft ons grip op de materiële wereld. Het besturen en organiseren van ons handelen doen we met behulp van immateriële produkten Met hulp van de computer zijn we in staat complexere produkten te maken en complexere processen uit te voeren waarbij we het produkt flexibel afstemmen op de wensen van de klant. A 3 c 01011011100111 immaterieel product 3

Materie: The Have's and the Have-not's Materie Non-Materie Materie: The Have's and the Have-not's Non-materie: The know's and the Know-not's Zet de bits in de goede volgorde en verkoop ze! Zet de bits in de goede volgorde en verkoop die! Grondstof Verwerking Eindprodukt Gegevens Kennis Informatie 00111011 10100101 Bron: Paul Ostendorf 4

Groeiende hoeveelheid beschikbare gegevens 40000 v.Chr 1800 1900 2000 n.Chr 5

De virtuele weg van de digitale snelweg 17

Vrijheid van lokatie mondiaal landelijk onderweg thuis bedrijf hoofdkantoor computer ruimte 18

Het virtuele bedrijf virtueel bedrijf reëel bedrijf back- office front-office Computernetwerken hebben nog een effect op bedrijven en dat is het afnemen van de omvang van het reële bedrijf en de tegelijk groeiende omvang van het virtuele bedrijf. Onder het reële bedrijf verstaan we dat deel van de bedrijfsprocessen dat binnen de eigen bedrijfsvestigingen plaatsvindt en dat gebruik maakt van de eigen middelen van het bedrijf. Onder het virtuele bedrijf verstaan we de bedrijfsprocessen die zich buiten de eigen bedrijfsvestigingen afspeelt en dat gebruik maakt van de middelen van derden. Het voorbeeld is hier de klant die thuis op zijn PC artikelen besteld of overschrijvingen invoert voor zijn bankrekening. De klant wordt zo een extended office van het bedrijf. Ook de medewerker kan thuis op zijn PC gaan werken, in dat geval vormt hij een home office van het bedrijf. Het is duidelijk dat de groeiende omvang van thuissystemen en communicatienetwerken het heel veel mensen mogelijk zal maken om thuis als consument of producent aan het werk te zijn. Voor de organisatie van het reële bedrijf heeft dat grote gevolgen. Bij de meeste grotere bedrijven bestaat dit uit een kern in de vorm van een of meer centrale vestigingen in de vorm van back offices of production plants. Hier vinden de feitelijke produktie- of dienstverleningsprocessen plaats. Ook management en ondersteunen ondersteunende staf werken op deze locaties. Daarnaast zijn er decentrale vestigingen in de vorm van front offices, zoals filialen en winkels die gebruikt worden om klanten te benaderen. Bij kleinere bedrijven zijn dit de producerende, ondersteunende en commerciële afdelingen binnen het bedrijf. Met de toenemende kantgerichtheid bij veel bedrijven is de rol van de front offices de laatste 15 jaar steeds meer gegroeid. Het zal duidelijk zijn dat wanneer klanten steeds meer gebruik gaan maken van de mogelijkheden om via hun thuissysteem in contact te treden met het bedrijf vooral de omvang en het aantal van de front-offices zal afnemen. Het thuiswerken van veel medewerkers zal leiden tot het krimpen van het totale reële bedrijf. Wat in principe overblijft is vooral een back-office voor producerende en ondersteunende functies om produktie en computernetwerk in stand te houden. Alle overige zaken komen bij de medewerkers en klanten op hun thuissysteem of onderweg.In combinatie met de interorganisatie levert dit het beeld op wat we zien bij Benneton. Deze organisatie bestaat uit een coördinerend back-office in Treviso in Italië dat sturend via een computernetwerk sturend werkt op een netwerk van zelfstandige ateliers die de kleding maken en zelfstandige winkels die de kleding verkopen. De hele organisatie is er op gericht om de klant kleine series kleding te leveren waar hij op dat moment naar vraagt. computernetwerk extended office home office 7

Ontwikkeling werkgelegenheid na 1865 100% elektronische snelweg 90% 80% 70% dienstverlening 60% 50% industrie 40% 30% 20% agrarische sector 10% nanotechnologie genetica 0% 1865 1929 1945 1985 2000 Bron: U.S. Dept. of Commerce 2

De toekomst van de kenniswerker Urban Professional 16 uur 8 uur Consument Front Office Back Office Werknemer Consument naar Product reëel bedrijf Medewerker naar Arbeid Ontkoppeling Informatie en Drager Ontkoppeling Arbeid, Tijd en Plaats Product naar Consument virtueel bedrijf Arbeid naar Medewerker (Mobiele) Telewerker Free-lancer (Mobiele) Teleconsument Extended Office Home Office Digital Nomad x uur y uur Bron: Paul Ostendorf 6

Menselijke consequenties van de automatisering/informatisering Automatisering : vloek of zegen ?