Middelenafhankelijkheid: Begrippenkader Dr. Heylens G UPSIE Gent Woensdag 13 oktober

Algemene begrippen DSM-indeling Misbruik Afhankelijkheid (tolerantie) Intoxicatie Misbruik Afhankelijkheid Onthouding (tolerantie) (craving)

Misbruik A. Een patroon van onaangepast gebruik van een middel dat significante beperkingen of lijden veroorzaakt zoals in een periode van 12 maanden blijkt uit ten minste 1 of meer van de volgende: 1.herhaaldelijk gebruik van het middel met als gevolg dat het niet meer lukt om in belangrijke mate te voldoen aan verplichtingenop het werk ,school of thuis. 2.herhaaldelijk gebruik van het middel in situaties waarin het fysiek gevaarlijk is

Misbruik(vervolg) 3.herhaaldelijk,in samenhang met het middel in aanraking komen met justitie 4.voortdurend gebruik van het middel ondanks aanhoudendeof terugkerende problemen op sociaal of intermenselijk terrein veroorzaakt of verergert door de effecten van het middel B. Deze verschijnselen hebben nooit voldaan aan de criteria van afhankelijkheid van een middel uit deze groep middelen

Afhankelijkheid Een patroon van onaangepast gebruik van een middel dat significante beperkingen of lijden veroorzaakt zoals blijkt uit 3 of meer van de volgende die zich op een willekeurig moment in dezelfde periode van 12 maanden voordoen: 1.tolerantie 2.onthouding 3.het middel wordt vaak in grotere hoeveelheden of gedurende een langere tijd gebruikt dan het plan was 4.er bstaat de aanhoudende wens of er zijn weinig succesvolle pogingen om het gebruik van het middel te verminderen of in de hand te houden .

Afhankelijkheid 5.een groot deel van de tijd gaat op aan activiteieten nodig om het middel te bekomen,het gebruik van het middel of aan het herstel van de effecten ervan 6.belangrijke sociale of beroepsmatige bezigheden of vrijetijdsbesteding worden opgegeven vanwege het gebruik van het middel 7.het gebruik wordt gecontinueerd ondanks de wetenschap dat er een hardnekkig of terugkerend lichamelijk of psychisch probleem is dat waarschijnlijk wortd veroorzaakt of verergerd door het middel

Algemene begrippen 1. In de praktijk voorkeur voor: “spectrumvisie” gezien overlap en te categorische indeling 2.Toetsen aan criteria blijft wel nuttig om onderschatting problematiek te vermijden

Productspecifieke begrippen (1)Cannabis 1.1 Intoxicatie: +Gevoel van relaxatie,verhoogde sensoriële waarneming,verhogd zelfvertrouwen en creativiteit -Verstoring van het korte termijngeheugen en motorische coördinatie,(analgesie) >>zelden problematisch(rijvaardigheid!?)

(1)Cannabis 1.2Afhankelijkheid *snel optreden van tolerantie *zelden ontwenning(door lange halfwaarde tijd) *wel craving!

(2)Cocaïne 2.1 Intoxicatie +verhoogde waakzaamheid en energie, euforie,gevoelens van verhoogde competentie -tachycardie,hypertensie,AMI,ICH,convulsies, hyperthermie -angst ,rusteloosheid,achterdocht

(2)Cocaïne 2.2Afhankelijkheid en ontwenning *weinig tolerantie *geen typische abstinentie,wel “post-high down” waardoor opnieuw gebruik(sterke craving!) NB:”crack”(en IV gebruik):snellere evolutie naar afhankelijkheid door “flash-effect”

(3)Opiaten 3.1 Intoxicatie +flush,warmtegevoel,aangename gewaarwording (“rush”),euforie -nausea,braken,sedatie,respiratoire depressie

(3)Opiaten 3.2Afhankelijkheid en ontwenning *duidelijke tolerantie *abstinentie(“cold turkey”):dysforie,waterige ogen, neusloop,geeuwen,zweten,piloerectie rusteloosheid, tremor, nausea,diarree, spierkrampen, hypertensie,tachycardie >>abstinentie kan 7-10d duren >>zelden gevaarlijk(<>ethyl)

Diagnosestelling opioïde-onthouding Objectieve tekenen!! -pols>10 slagen per minuut boven basislijn* of >90 in de afwezigheid van geschiedenis van tachycardie -systolische bloeddruk >10mm Hg boven basislijn* of >160/95 in de afwezigheid van bekende hypertensie -pupildilatatie -zweten,kippenvel,neuslopp of lacrimatie *1 uur na toediening 10mg methadon Bron:Pocket handbook of emergency psychiatric medicine(Kaplan and Sadock)

Diagnosestelling(vervolg) Optreden eerste symptomen 6-8 uur Piek ontwenning 2e-3e dag Duur ontwenning 7-10 dagen

Behandeling opioïde-onthouding Vuistregel(eens steady state bereikt): 1g heroine I.V.=50 mg methadon 1g heroine chinezen=30mg methadon Sterk individueel verschillende metabolisatie !!Traag opbouwen i.e.eerste dag max 30-40mg en nadien max 10mg per dag hoger gaan Bereiken steady state duurt telkens +- 3dagen Schema met begeleidende uitleg op UPSIE Bron:State Methadon Treatment Guidelines

Voorschrift methadon R/ Methadonoplossing één milligram per één milliliter DT/honderd of driehonderd milliliter (Voorschriften verdovende middelen in medicatiekast)

Substitutie vs couperen ontwenning Methadon vooral gebruikt in het kader van “harm reduction”i.e. verminderen gebruik,verbetering psychosociale outcome…(lange termijn) Plaats methadon in het kader van opvangen acute ontwenning?? Alternatieven=Depronal-Temgesic:als geen dagelijks gebruik of < 1jaar of weigering patiënt

(4)Synthetische drugs Amfetaminen 4.1 Intoxicatie +verhoogde waakzaamheid,energie, zelfvertrouwen,welbevinden -hartkloppingen,droge mond ,zweten en koorts ,convulsies, coma -rusteloosheid tot agitatie, duizeligheid, insomnie, confusie, paniekaanvallen, psychose

Amfetaminen 4.2 Afhankelijkheid en ontwenning *snelle tolerantie(soms ook sensitizatie!) *geen duidelijke abstinentie,wel hypersomnie,hyperfagie,depressie *eveneens sterke craving!(soms langdurig en intermittent)

(4)Synthetische drugs Ecstasy(MDMA) 4.1 Intoxicatie +verhoogd zelfvertrouwen, begrip, empathie, gevoel van nabijheid,verhoogde sociale vaardigheden, euforie -hypertensie,tachycardie,hypertermie, zelfoverschatting - angst,achterdocht en depressie NB:MDMA=prototype van amfetamineachtige stimulantia

Ecstasy 4.2Afhankelijkheid en ontwenning *tolerantie wisselend(soms enkel voor psychoactieve effecten) *af en toe spierpijn –en stijfheid, hoofdpijn,nausea ,droge mond,insomnie (gedurende 2-3 dagen):eerder naverschijnselen dan abstinentie? *sterke craving(ook door “crash”i.e. downgevoel na stimulantia)

(5)Andere drugs Hallucinogenen 1.LSD,psilocybine en DMT(natuurlijk voorkomen) 2.phenylethylamines zoals MDA,MDMA,mescaline 3.PCP en ketamine:dissociatieve anesthetica Vluchtige producten Solventen,NO…

Bronnen Jaarverslag (2002 en 2003) EU en Noorwegen E.W.D.D. Jaarverslag (2002) betreffende kandidaat lidstaten EU E.W.D.D. Belgian national report on drugs 2002 (Belgian information reitox network) Nationale Drug Monitor (Trimbosinstituut) Neuroscience of psychoactive substance use and dependence WHO 2004