2. Periode 1555-1588 De Republiek ontstaat
1. De Nederlanden vallen uiteen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden
De Nederlanden komen in opstand 1559: Filips II definitief naar Spanje Margaretha van Parma landvoogdes Raadgever kardinaal Granvelle
Problemen: Hoge belastingsdruk Centralisatie Strenge godsdienstvervolging
Vragen om minder streng op te treden tegen ketters Brieven uit het bos van Segovia Smeekschrift (meer succes bij Margaretha)
Gevolg: Houden van hagenpreken Beeldenstorm (gestart in Vlaanderen)
Maatregelen: Alva als landvoogd Leger naar de Nederlanden Raad van Beroerten
Egmont en van Horn terechtgesteld WvO: stadhouder af en bezit verbeurd verklaard, vlucht naar Dillenburg
Geloof? Eerst luthers, maar streng vervolgd Daarna opkomst calvinisme, meeste aanhang
De Opstand begint Eerste successen: 1568: WvO en broer Lodewijk vallen via Duitsland binnen 1572: Geuzen – Den Briel
WvO: Wil Brussel, MAAR: katholieken in opstand
Lodewijk van Nassau: Vanuit Frankrijk, MAAR: Bloedbruiloft
Resultaat? Alles behalve paar steden Holland van Spanje Katholieken en Protestanten tegenover elkaar
Pacificatie van Gent: alle gewesten in opstand Niet-opstandige en opstandige gewesten willen Spaanse troepen weg Godsdienstige verdraagzaamheid
Unies van Utrecht en Atrecht: de gewesten geraken verdeeld Calvinisten baas in Vlaamse steden → Unie van Atrecht → Unie van Utrecht → Andere gebieden door Parma veroverd
De republiek ontstaat 1580-1581 WvO vogelvrij verklaard 1581: Plakkaat van Verlatinghe
De Staten Generael van de geunieerde Nederlanden. Allen dengenen die dese tegenwoordighe sullen sien ofte hooren lesen, saluyt. Alsoo een yegelick kennelick is, dat een Prince van den lande van Godt gestelt is hooft over zijne ondersaten, om deselve te bewaren ende beschermen van alle ongelijk, overlast ende ghewelt gelijck een herder tot bewaernisse van zijne schapen: En dat d'ondersaten niet en sijn van Godt geschapen tot behoef van den Prince om hem in alles wat hy beveelt, weder het goddelick of ongoddelick, recht of onrecht is, onderdanig te wesen en als slaven te dienen: maer den Prince om d'ondersaten wille, sonder dewelcke hy egeen Prince en is, om deselve met recht ende redene te regeeren ende voor te staen ende lief te hebben als een vader zijne kinderen ende een herder zijne schapen, die zijn lijf ende leven set om deslve te bewaren. En so wanneer hy sulx niet en doet, maer in stede van zijne ondersaten te beschermen, deselve soeckt te verdrucken, t'overlasten, heure oude vryheyt, privilegien ende oude herkomen te benemen, ende heur te gebieden ende gebruycken als slaven, moet ghehouden worden niet als Prince, maer als een tyran ende voor sulx nae recht ende redene magh ten minsten van zijne ondersaten, besondere by deliberatie van de Staten van den lande, voor egheen Prince meer bekent, maer verlaeten ende een ander in zijn stede tot beschermenisse van henlieden voor overhooft sonder misbruycken ghecosen werden:
Nieuwe vorst nodig! Waarom? Steun in stijd tegen Spanje Hertog van Anjou Graaf van Leicester
1588 Zonder vorst verder Ondersteund door ‘Deductie’ van Vrancken
2. In de Republiek meer godsdienstvrijheid dan elders
Andersdenkenden geduld, maar geen gelijke rechten Moeilijke kwestie, veel partijen tevreden te stellen WvO voor religievrede MAAR: Strenge Calvinisten voeren boventoon
- Goed georganiseerd - Verantwoorden strijd tegen Filips II
Unie van Utrecht Vrijheid van geweten voor allen Vrijheid van eredienst enkel voor calvinisten Staatskerk = Gereformeerde Kerk Katholiek = geen openbare ambten
De situatie in Engeland 1558: Elizabeth I Voorgoed protestant Dissidenten getolereerd MAAR?
Ruzie met paus Sixtus V en Filips II Resultaat? 1588: Armada overwonnen door Engelsen
De situatie in Frankrijk Al een geruime tijd onrust BV: Beeldenstorm en burgeroorlog
Bloedbruiloft moest rust brengen MAAR: brengt meer problemen
Bloedbruiloft tussen: Zus Karel IX en Hendrik van Navarra MAAR: Catharina de Medici
Opm: Karel IX Hendrik III Hendrik IV (=Hendrik van Navarra)
Maatregelen Hendrik IV Zelf katholiek worden Edict van Nantes Centralisatie (Huis van Bourbon)
3. Tijdens de Opstand begint de economische groei in de Noordelijke Nederlanden
De economische maatregelen van Filips II en Alva versterken het verzet Versterken verzet tegen centralisatie Belastingen naar oorlogen (NLD’en, Turken, Frankrijk) Handelsblokkade tegen Frankrijk Invoeren Tiende Penning op roerende goederen
In de Noordelijke gewesten begint tijdens de Opstand een economische groei Groei steden Groei ‘Oostzeehandel’ Geen feodale traditie Groei nijverheid
1585: Val van Antwerpen → Afsluiten van Schelde → Vlucht naar het Noorden → Kapitaal en kennis mee
Ook bloei wol- en textielindustrie
Weinig concurrentie: Engeland gericht op grootgrondbezit Engeland focus op handel Levant Frankrijk kampt met burgeroorlogen
Verdere bevordering: Autonomie steden en gewesten (tol) Beleid van kooplieden-regenten