Prof. Dr. Dimokritos Kavadias VUB Opvoeden tot wereldburgers? Onderwijs, Wereldoriëntatie & Burgerschapseducatie in Vlaanderen

Aula Magna Opvoeden tot wereldburgers? Onderwijs, Wereldoriëntatie & Burgerschapseducatie in Vlaanderen Dimokritos Kavadias

I. School & Samenleving Tot 17 de – 18 de eeuw: school = occasionele disciplinering Vanaf 18 de eeuw (in Protestante landen): ‘Modern’ Massa-onderwijs om vorm te geven aan ‘modern’ individu  Morele & Politieke vorming staan centraal 2 de helft 20 ste eeuw -... : Cognitieve activiteit  ‘burgerzin = propaganda!’

School & Samenleving: Delicaat evenwicht in verdeelde maatschappijen Onderwijs:  Cruciaal geacht voor kennis & waarden Probleem:  Welke kennis, wiens waarden? Oplossing in Vlaanderen:  Minimumdoelstellingen zonder resultaatsverbintenis

II. Visies vanuit de scholen - 63 scholen over heel Vlaanderen - Alle 6 de jaars (n=4722) - Per school +/- 10 lkn die meeste uren geven aan 3 de graad (n=637) - Semi-gestructeerde interviews met directies / pedagogische directeurs (n=63) - Semi-gestructureerde interviews met klasleerkrachten / coördinerende leerkrachten (n=59) - Jaar van invoering VOET

Visies op wat opvoeden tot burgerzin betekent 1997 “We proberen er serieuze burgers van te maken, als ik het zo mag zeggen. Dat is in feite de kern van de zaak. Dat ze weten wat mag en niet mag.” (directeur, interview 7/1/1997) “ … de leerlingen moeten beleefd zijn, verantwoordelijkheidszin hebben, orde hebben, stipt zijn, wederzijds respect hebben, respect hebben voor gebouwen en elkaars materiaal, de leerkrachten aanspreken met meneer en mevrouw, …moeten stil zijn wanneer gevraagd, de leerkracht informeren na een ziekteperiode van de leerling,...en goede werkhouding,...” (leraar geschiedenis in ASO, 30/01/1997)

Visies op wat opvoeden tot burgerzin betekent - SO “Een goede burger is, voor mij, iemand die zich kan gedragen in een maatschappij, maar daarom ze niet slaafs volgt. Die nogal altijd wel kritisch naar de dingen kan aankijken en desnoods aan een aantal dingen een meerwaarde kan bieden, maar nog altijd zijn weg moet vinden in die maatschappij en weten waar hij zijn informatie moet halen. Dat zijn ook dingen die we moeten meegeven….” (directeur GO! – ASO-school)

Visies op wat opvoeden tot burgerzin & doelen WO betekent – BaO 2009 I: Bent u vertrouwd met deze term? G: Voor ons klinkt dat heel vreemd in de oren. I: En waar denkt u spontaan aan als u de term hoort? G: Aan één of ander democratisch principe, maar ik meen te weten dat het eigenlijk gaat over sociaal vaardig zijn en dergelijke dingen. Een aantal principes waarop de samenleving gebaseerd is. Dat alles vlot verloopt. (directie, basis, VO, interview1a) G: We gebruiken hier andere termen en ik denk dat veel mensen de link niet leggen. (directie, basis, OGO, interview 18)

Leraren & Lerarenopleiding? Hoe vertrouwd met geven van… (2 de graad SO 2009) Thema'sVLW-EuropaDiff MEDIA 77,584,7 7,2 MILIEU 77,086,1 9,1 VERSCHILLENDE CULTUREN & ETNISCHE GROEPEN 71,882,2 10,4 EUROPESE UNIE 46,666,1 19,5 VRIJWILLIGERSWERK 45,765,5 19,8 WERELDGEMEENSCHAP & INT. ORGANISATIES 53,873,7 19,9 ECONOMIE & BEDRIJFSLEVEN 32,853,0 20,2 EMMIGRATIE / IMMIGRATIE 56,177,1 21,0 STEMMEN & VERKIEZINGEN 54,779,1 24,4 GELIJKE KANSEN MAN VROUW 64,088,5 24,5 MENSENSRECHTEN 60,787,5 26,8 RECHTSINSTELLINGEN & RECHTBANKEN 25,752,5 26,8 BURGERRECHTEN & PLICHTEN 59,887,9 28,1 GRONDWET & POL. SYSTEEM 41,273,0 31,8 RECHTEN & PLICHTEN OP HET WERK 37,972,7 34,8

Hoe werkt men eraan? -Projectwerking (jaar, week, korter) -Infrastructuur (aankleding / inrichting op school) -Lessen (kennisoverdracht / activerende methoden) -Schoolklimaat / inspraak (leerlingenraad, klasraad, nieuwsronde) -Dienstbaarheid (inzameling / vrijwilligers) -Uitstap -Wedstrijd -Uitwisseling -Lezing voor leerlingen

Een divers landschap Type2: BSE op de weegschaal Type3: BSE, in basisvorm Type4: BSE neen bedankt Type1: BSE staat centraal

Conclusie -Grote vrijheid om eraan te werken  structuur = stimulans -Tendens tot Toevlucht naar maatschappelijk “veilige thema’s” (controverse mijden) -Maar Vanuit vergelijkend perspectief: adolescenten in Vlaanderen scoren alarmerend laag inzake actief BS  morrelen in de marge? -Wereldoriëntatie & Burgerschapsopvoeding blijft softe materie