Een bizar heelal: Steeds snellere uitdijing! Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Een bizar heelal: Steeds snellere uitdijing! Ralph Wijers

Nobelprijs 2011: Het Heelal Heeft Haast Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Nobelprijs 2011: Het Heelal Heeft Haast "for the discovery of the accelerating expansion of the Universe through observations of distant supernovae" 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

We leven in een uitdijend Heelal Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek We leven in een uitdijend Heelal Edwin Hubble 1929 V = H0r  T0=r/V=1/H0 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Grootte van bekende Heelal Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Grootte van bekende Heelal Voor 1920 Kapteyn: Melkweg ~ 1000 lichtjaar 1924 Shapley, 1926 Oort: Melkweg ~ 100,000 lj 1923-1929 Hubble c.s.: Nevels zijn melkwegstelsels, verste miljoenen lj Ver weg = Lang geleden: terugkijken in tijd tterugkijk= afstand/lichtsnelheid 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Implicatie van uitdijing Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Implicatie van uitdijing Heelal dijt uit  vroeger kleiner  Oerknal? Heelal eindig in grootte en tijd Voor 1920: statisch, oneindig Heelal had voorkeur 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Einstein’s ‘blunder’ 1905 speciale relativiteit, 1915 algemene Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Einstein’s ‘blunder’ 1905 speciale relativiteit, 1915 algemene Rμν - ½Rgμν =(8πG/c4)Tμν Oplossingen van Friedmann voor Heelal Heelal kon uitdijen of krimpen, niet statisch Einstein: Rμν - ½Rgμν +Λgμν =(8πG/c4)Tμν Lambda = kosmologische constante; afstotende werking 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Friedman, De Sitter: geen evenwicht Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Friedman, De Sitter: geen evenwicht Einstein Ehrenfest De Sitter Heelal dat door Lamdba statisch wordt gehouden is niet stabiel Eddington Lorentz 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Kritische dichtheid V2esc=2GM/r V=H0r ρcr=3H02/8πG Afspraak: Ω=ρ/ρcr Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Kritische dichtheid V2esc=2GM/r V=H0r ρcr=3H02/8πG Afspraak: Ω=ρ/ρcr Ω<1: ‘open Heelal’, altijd uitdijend 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

OK. In wat voor Heelal leven we dan? Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek OK. In wat voor Heelal leven we dan? 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Totale waarde van Omega Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Totale waarde van Omega Uit kosmische achtergrondstraling te halen: Ω=1 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Nauwkeurig afstand meten: standaardkaars Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Nauwkeurig afstand meten: standaardkaars Type Ia supernova Ontploffende witte dwerg 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Standaardkaarsen moet je maken Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Standaardkaarsen moet je maken Meet helderheidsverloop Sneller = zwakker Corrigeer de kaars 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Metingen van de uitdijing: Riess c.s. Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Metingen van de uitdijing: Riess c.s. 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Metingen van de uitdijing: Perlmutter c.s. Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Metingen van de uitdijing: Perlmutter c.s. 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Blunder maar toch niet! Een bizar Heelal Omega=1, maar …. Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Blunder maar toch niet! Een bizar Heelal Omega=1, maar …. “The pizza that nobody ordered” 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Bonuscontrole: Supernova in HDF Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Bonuscontrole: Supernova in HDF Ω = 1 = constant ΩΛ neemt toe, Ωm neemt af Nu versnelling, vroeger remming 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Hamvraag: Wat is Donkere Energie? Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Hamvraag: Wat is Donkere Energie? Eerlijk antwoord: niemand weet het Mogelijkheden: Toch iets fout met model/theorie Vacuümenergie: lege ruimte bestaat niet 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW

Dank jullie wel. Vragen? 27 Jan 2012 Viva fysica Sterrenkundig Instituut Anton Pannekoek Dank jullie wel. Vragen? 27 Jan 2012 Viva fysica RAMJW