Contextuele deaccentuering in het Nederlands als tweede taal: waar gaat dat accent naartoe? Evelyn Bosma, Johanneke Caspers, Frida Kramm, Olga Kruming & Polona Reya

Onderzoekswerkgroep NT2 MA-college opleiding Dutch Studies, Universiteit Leiden Deelnemers: Evelyn Bosma, Frida Kramm, Olga Kruming en Polona Reya Begeleidster: Johanneke Caspers Onderzoeksgebied prosodie van NT2-spraak accentuering/deaccentuering productie Dag van de Fonetiek 2011

Achtergrond Prosodie = Talen verschillen qua prosodie 'het geheel van eigenschappen van een spraakuiting die niet herleid kunnen worden tot de opeenvolging van klinkers en medeklinkers' (Rietveld & van Heuven, 2009) Talen verschillen qua prosodie Er is invloed van T1 op accentplaatsing in T2 (Rasier & Hiligsmann, 2007) NT2-sprekers maken accentueringsfouten (Noorlander, 2011) Foute accentuering kan tot slecht begrip leiden (Hahn, 2004) Dag van de Fonetiek 2011

Accentuering/deaccentuering in West-Germaanse talen Informatiestatus vs. accentuering de belangrijkste informatie in een zin wordt geaccentueerd (vaak nieuwe informatie) herhaalde, vage, algemene en gegeven informatie worden gedeaccentueerd ‘deaccenting’: a word that we might expect to be accented fails to be accented in a context where it has recently been mentioned (Ladd, 1996) Dag van de Fonetiek 2011

Contextuele deaccentuering Noorlander (2011, nota onderzoeks-werkgroep 2010) verband tussen incorrecte accentplaatsing in NT2 en moedertaal typologisch contrast: Germaanse vs. Romaanse T1 Vooral deaccentuering van gegeven informatie leidde tot fouten in accentplaatsing Dag van de Fonetiek 2011

Voorbeeld [Ken je deze BOEKEN?] Ik LEES geen boeken Deaccentuering van gegeven informatie (boeken) impliceert accentverschuiving Romaanse NT2-sprekers: accent gaat naar negatie (geen), niet naar werkwoord (lees): Ik lees GEEN boeken Dag van de Fonetiek 2011

Typologisch contrast en accentuering Germaanse talen Fins-Oegrische talen Nederlands Duits Hongaars accentplaatsing is deels plastisch (Rasier & Hiligsmann, 2007) sterke correlatie tussen syntaxis en accentplaatsing (Olaszy et al., 2000) focuspositie vóór de persoonsvorm (Olaszy et al., 2000:191); negatie trekt focus aan (ib., Nádasdy, 2004) Dag van de Fonetiek 2011

Specifiek geval van contextuele deaccentuering Duits Hongaars Specifiek geval van contextuele deaccentuering Context [Kennst du dieses Buch?] [Ken je dit boek?] [Ismered ezt a könyvet?] [Ken(je) dit een boek?] Doelstructuur Nein, ich LESE keine Bücher. Nee, ik LEES geen boeken. Nem, NEM olvasok könyveket. Nee, NIET lees(ik) boeken. Dag van de Fonetiek 2011

Hypotheses Deaccentuering van gegeven informatie en accentuering van nieuwe informatie is zowel bij Duitse als bij Hongaarse NT2-sprekers geen probleem In zinnen met deaccentuering van gegeven informatie en een negatie zullen de Hongaarse NT2-sprekers het accent daar leggen en niet op de persoonsvorm Dag van de Fonetiek 2011

Aanpak Stimulusmateriaal: Voorleestaak Analyse: lopende tekst met 4 condities (zie volgende slide) doel: zo natuurlijk mogelijke spraak, maar wel gestuurd “Op vakantie” Voorleestaak opnames in het fonetisch lab Analyse: Labeling gerealiseerde accentposities door 4 moedertaalsprekers Dag van de Fonetiek 2011

Condities Doelconditie: 1) deaccentuering van gegeven informatie in zinnen met niet, geen of al bv. ‘[Eigenlijk zou ik liever een regenpak meenemen] maar ik HEB geen regenpak. Controlecondities: 2) deaccentuering van gegeven informatie in zinnen zonder niet, geen of al accentuering van nieuwe informatie in zinnen zonder niet, geen of al accentuering van nieuwe informatie in zinnen met niet, geen of al Dag van de Fonetiek 2011

Proefpersonen Hongaarse gevorderde NT2-sprekers 2 mannen en 6 vrouwen (8) studierichting taal- en letterkunde 21 - 25 jaar Duitse gevorderde NT2-sprekers 8 vrouwen 21 - 34 jaar Controlegroep NT1-sprekers 3 vrouwen en 6 mannen 20 - 35 jaar Dag van de Fonetiek 2011

Resultaten conditie 1 (“Ik HEB geen regenpak”) Dag van de Fonetiek 2011

Resultaten conditie 2 (“Als het SLECHT weer wordt ...”) Dag van de Fonetiek 2011

Dag van de Fonetiek 2011

Voorlopige conclusies Hypothese 1 klopt: gevorderde NT2-sprekers hebben geen problemen met accentueren van nieuwe informatie en deaccentueren van gegeven informatie Hypothese 2 klopt deels: in zinnen van het type “Ik LEES geen boeken” plaatst ¾ van de Hongaarse NT2-sprekers het accent niet op de persoonsvorm Dag van de Fonetiek 2011

Discussie en verdere analyse Controlegroep accentueert in conditie 1 soms anders dan verwacht Stimulusproblemen Voorleesproblemen Mogelijk effect verblijfsduur NT2-sprekers Dag van de Fonetiek 2011

Referenties Hahn, L.D. (2004) Primary stress and intelligibility: Research to motivate the teaching of suprasegmentals, TESOL Quarterly, 38 (2), 201-233. Koutny, I., P. Olaszi & G. Olaszy (2000) Prosody prediction from Text in Hungarian and its Realization in TTS Conversation, International Journal of Speech Technology 3, 187-200. Ladd, D.R. (1996) Intonational Phonology, Cambridge: Cambridge University Press. Nádasdy, Á. (2004) Felülkerekedő hangsúlyszabályok, MaNcs, XVI, 47 http://seas3.elte.hu/delg/publications/modern_talking/66.html Noorlander, P. (2011) Dat is toch ook wel bekend? Een fonetisch onderzoek naar de deaccentuering van de modale partikels toch, ook en wel en gegeven informatie in gesproken Nederlands als tweede taal. Nota Onderzoekswerkgroep NT2, Universiteit Leiden. Rasier, L.& P. Hiligsmann (2007) Prosodic transfer from L1 to L2. Theoretical and methodological issues. Nouveaux cahiers de linguistique franҫaise 28, 41-66. Rietveld, A.C.M. & V.J. Van Heuven (2009) Algemene Fonetiek, Bussum: Coutinho, hoofdstuk 12, 277-295. Dag van de Fonetiek 2011