De verwerving van het Nederlands meervoud Judith van Wijk Judith.vanWijk@let.uu.nl

Regelmatig vs. onregelmatig walk-walked-walked vs. drink-drank-drunk cat-cats vs. mouse-mice

Theorieën Alleen regels (Chomsky, 1968) theorie werkt met onderliggende representaties  maakt het moeilijk leerbaar Connectionistisch model (Rumelhart & McClelland, 1986) alles is opgeslagen  kan slecht met nieuwe woorden omgaan

Words-and-Rules theorie (Pinker, 1999) Onregelmatig → opslag Regelmatig → regel

Regels Een affix wordt aan de stam toegevoegd als die stam niet in het mentale lexicon wordt gevonden  defaultaffix Engels meervoud: -s (boats, houses) Duits meervoud: -s (Autos, Parks)

Opslag van regelmatige vormen frequente vormen die rijmen op een onregelmatige vorm (blink (Pinker, 1999)) als zowel onregelmatige vorm als regelmatige vorm van een woord acceptabel is (dreamed/dreamt (Pinker, 1999), fish/fishes)

Criteria voor een defaultaffix Kan worden toegevoegd aan: Nieuwe woorden Leenwoorden Acroniemen Namen

Nederlandse default? Nieuwe woorden → merkels, guiken Leenwoorden → ciabatta’s, fezzen Acroniemen → PABO’s, HATten Namen → de van Dijks, de van Wijken

Nederlandse meervoudsvorming Klemtoon en finale klank

prefinale klemtoon  -s Ritme-regel  streven naar trocheïsch patroon finale klemtoon  -en prefinale klemtoon  -s

Obstruent  -en (takken) Finale klank Obstruent  -en (takken) Sonorant  -s (lakens) Klinker  -s (foto’s) Diphthong  -en (uien)

Regels voor meervoudsvorming -en beklemtoonde laatste lettergreep met een finale medeklinker (bomen) onbeklemtoonde laatste lettergreep met een finale obstruent (olifanten) -s onbeklemtoonde laatste lettergreep met finale sonorant (fakkels) finale klinker (menu’s)

Het Nederlands meervoud finale obstruent finale sonorant finale klinker beklemtoonde laatste lettergreep -en -s onbeklemtoonde laatste lettergreep

Onderzoeksvragen Hebben kinderen die Nederlands verwerven een defaultaffix voor het meervoud? As ze een defaultaffix hebben, kiezen ze dan een van de twee als default, of zijn ze ieder binnen hun eigen domein de default? Doen alle kinderen hetzelfde? Maken kinderen ook gebruik van de factoren klemtoon en finale klank bij de selectie van het meervoudsaffix?

Wug-test

Test-personen Volwassenen Kinderen 4 en 5 jaar Kinderen 3 jaar 18 kinderen 4 jaar cross-sectioneel 18 kinderen 5 jaar Kinderen 3 jaar 18 kinderen 3 jaar longitudinaal

Items klemtoon op laatste, voorlaatste, of voor-voorlaatste lettergreep (3) laatste klank obstruent, sonorant, klinker of diphthong (4) 3 x 4 = 12 mogelijke combinaties  allemaal vertegenwoordigd

Items (2) obstruent sonorant klinker diphthong laatste guik X{yk karadil karadIl poemi pumi wui w{y 20 voorlaatste pleikoop plEikop kilan kilAn trolape prokau 16 voor-voorlaatste lebasit lebasIt pariting paritIN fenimo dolimei dolimEi 13 11 15 17 6 49

Data 3 soorten antwoorden: 3 manieren van analyse: -en -s  finale klank klemtoonpatroon klemtoonpatroon x finale klank

Resultaten volwassenen redelijk consistent latinate vormen: praditi, monitara personen met voorkeur voor –en en personen met voorkeur voor –s paar keer   meestal bij woorden met een enkelvoud op –s zoals pibos.

Resultaten 4-jarigen meeste gebruikte affix: -en veel individuele verschillen wel vaak een voorkeur voor een bepaald affix.

Resultaten 5-jarigen meest gebruikte affix:   vooral op plaatsen waar regels tegenstrijdige voorspellingen doen (bv. prefinale klemtoon met een finale obstruent) -s is populairder dan bij 4-jarigen ook kinderen met voorkeur voor bepaald affix

Finale klank alle leeftijden: finale klinker  -s finale diphthong  -en finale plosief  -en in overeenstemming met de patronen in het volwassen Nederlands

Klemtoon de Ritme-regel is terug te vinden in alle leeftijdsgroepen, maar niet iedereen volgt de regel even strict. Volwassene (3) 5-jarige (9) 4-jarige (4) plEikops p{ylopIks spun pumijn kiveln

Klemtoon x finale klank Het combineren van de prosodische factoren geeft betere voorspellingen Wanneer de twee factoren dezelfde voorspelling doen  sterke voorkeur Wanneer de twee factoren tegenstrijdige voorspellingen doen  verwarring, wat bij sommige kinderen tot gebruik nul-affix leidt

Algemeen resultaat Meest opvallend: -s wordt populairder naarmate kinderen ouder worden. Dit gaat ten koste van –en. als –s en –en dichter bij elkaar komen qua populariteit komen er ook meer woorden met een nul-affix, mogelijk door verwarring bij het kind.

Conclusie Kinderen lijken inderdaad gebruik te maken van een defaultaffix bij de verwerving van het Nederlands meervoud. Zowel –en als –s worden gebruikt als meervoudsaffix  2 defaults? Veel individuele verschillen, maar wel patronen zichtbaar. Kinderen lijken zowel klemtoon als finale klank te gebruiken bij bepalen juist meervoudsaffix.

Longitudinaal onderzoek 3-4 jaar oud elke ca. 3 maanden getest gedurende 1 jaar bij 1e test: 2;8,10 – 3;3,0 (24 kinderen)

Voorlopige resultaten eerste resultaten: - sommige kinderen produceren nog geen meervouden paar kinderen met alleen –en bij non-woorden sommige kinderen produceren zowel meervouden met –s als met -en