Sociale Aspecten van IK-3 B. J. Wielinga Sociale Aspecten van IK

Overzicht Hoofdstuk 3: Economie Economische aspecten van de 2e communicatie revolutie Doorstroomeconomie New Economy Productie en ICT Consumptie en ICT Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Economie Wat valt op aan de recente ontwikkelingen in de ICT industrie? Technology Assessment (TA) van de ontwikkelingen in de ICT industrie vanuit een economisch persepctief Welke trends zijn zichtbaar? Voorbeelden? Answers see following slide. Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Economie Wat valt op aan de recente ontwikkelingen? Privatisering “Rise and Fall of the Internet companies” en ondergang van private R&D bedrijven. ICT providers doen het slecht Mobiele telefonie is geen vetpot Fusies Consument betaalt meer (?) Sociale Aspecten van IK

2e communicatierevolutie Behoefte aan tele- en datacommunicatie neemt explosief toe. Waarom? Verklaring? Niet alleen simpele economische factoren. Op zoek naar een theorie. Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Theorie van Beniger De industriele revolutie (einde 19e - begin 20e eeuw) leidt tot een controlecrisis. Controlerevolutie: bureaucratische organisatie nieuwe infrastructuur (transport en communicatie) massacommunicatie en massonderzoek van Dijk: eerste communicatierevolutie Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Van Dijk 2e controlecrisis: verstopping van de infrastructuur bureaucratie bereikt haar grenzen van massa naar individu => 2e communicatierevolutie Doorstroomeconomie Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Decentralisatie Vanaf de dertiger jaren neemt de bedrijfsomvang af. Tegelijkertijd neemt de concentratie van kapitaal en economische macht toe. Netwerken van toeleveringsbedrijven Multi-nationals Gevolg: communicatiebehoefte Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Arbeidsprocessen Van Fordisme (& Taylorisme) naar Post-Fordisme van just-in-case naar just-in-time optimalisering van het productieproces als geheel kwaliteitskringen directe communicatie tussen afdelingen integratie => CIM Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Kantoren Stroomlijning en stijging arbeidsproductiviteit blijven achter bij de industrie Nog geen papierloos kantoor Integrale kantoorsystemen Workflow automation Koppeling met de buitenwereld (leveranciers en klanten) “lopende band kantoor” groupware/CSCW Sociale Aspecten van IK

Virtuele Organistaties ICT georienteerd, onafhankelijk van plaats en tijd Nomadische Organisatie Geen vaste werkplek en/of werktijd Initiatief bij de werknemer Sociale versus hierarchische controle structuur ICT mediated communication Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK New Economy Sterk: permanente stijging van productiviteit Zwak: tijdelijke verhoging van groei en innovatie: informatie- of netwerkeconomie door innovaties Van Dijk onderschrijft de zwakke versie, niet de sterke. Sociale Aspecten van IK

Kenmerken van informatie-economie Hoge ontwikkelkosten, lage (re)productiekosten Informatie is een ervaringsgoed Bijzonder product Hoge overstapkosten Schaal van netwerken maakt ze voordeliger Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Nieuwe kenmerken? Omkering van de waardeketen (van aanbod naar vraag) Opdeling en dematerialisatie van de waardeketen (bv. E-commerce) Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Innovatie Productinnovatie Procesinnovatie Traditionele technologische levenscyclus (zie figuur) Voor informatie gestuurde productie geldt de omgekeerde levenscyclus Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Procesinnovatie Besparing op productiefactoren Verbetering van efficiency en effectiviteit Grotere strategische controle => doorstroomeconomie Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Communicatiesector Zie figuur 3.2 Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Dimensies Horizontale en verticale integratie vs decentralisatie internationaal vs regionaal openbaar vs privaat regulering vs deregulering investeringen werkgelegenheid Sociale Aspecten van IK

Producenten van infrastructuur Horizontale concentratie Fusies leiden tot oligopolie Werkgelegenheid neemt af Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Beheer en transport Afbrokkelende monopolies Gevolgen: Afbraak van “natuurlijk monopolie” Concurrentie Vermenigvuldiging van infrastructuur Commerciele intranetten Tendens naar oligopolie Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Diensten Circulatiediensten: EDI Communicatiediensten: (email, voicemail, electronisch vergaderen) Informatiediensten (vooral via Internet): Digitale bibliotheken Reisinformatie en boekingen Promotie Vacaturebanken, huizen, autos etc Sociale Aspecten van IK

Verticale concentratie Producenten van infrastructuur gaan ook diensten aanbieden Gevolg van de integratie van media Kan belangrijke politeke consequenties hebben Vele fusies (Time Warner) en zware competitie Sociale Aspecten van IK

(de-)(re-)regulering Einde publieke monopolies leidt tot deregulering Liberalisering leidt tot reregulering Redenen: Oligopolisering Universele toegankelijkheid Meerdere netwerken naast elkaar Interconnectie Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Internet Chaos? Publieke schakeldienst? Internet-2 Toekomst? Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Consument Traditioneel: Defensie (Arpanet) ruimtevaart Financiele sector Transnationale ondernemingen Database providers Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Toepassingsgebieden Gedistribueerde gegevensverwerking Monitorsystemen Transactiesystemen Kantoorautomatisering Managementinformatiesystemen Sociale Aspecten van IK

Individuele Consument Niet zo nodig? Minitel (TELETEL) in Frankrijk Technology Push Informatie vs. Communicatie en Ammusement Consument draait op voor de fragmentatie van de infrastructuur Sociale Aspecten van IK

Technology Assessment Wat slaat aan bij de consument en wat niet? CD-I (-) Internet-PC (-) Full service networks (-) Mobiel telefoneren Telefonie (+) SMS (+) WAP(-) Internet Smalband: Modem (enz) (+) Breedband: ADSL, Kabel (-/+) E-commerce (-/+) UMTS (?) Vanuit een economisch perspectief is het essentieel te weten/voorspellen hoe een nieuwe technologie/functionaliteit door de consumenten zal worden geaccepteerd en zal worden gebruikt. Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Falen van nieuwe media Domesticatie Aanbodsmentaliteit Geen gebruikersparticipatie bij technisch ontwerp Acceptatie is geen technische, maar een sociaal culturele zaak (context) Toegevoegde waarde moet duidelijk zijn Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Verwachtingen Werkelijk gebruik verschilt vaak van het verwachte gebruik. Voorbeelden: Telefoon Minitel Mobiele telefonie Internet+WWW Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Gebruikerskloof De vraag wordt steeds meer divers. Individualisering en personalisering De aanbieders kunnen deze vraag niet altijd vervullen. Kloof tussen informatie-armen en informatie-rijken Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Wat is de theorie? Schaalverkeining en schaalvergroting gaan hand in hand 2e controle revolutie Doorstroomeconomie Verticale en horizentale integratie aan de productiekant Achterblijvende vraag door tecnology push en gebrek aan sociaal-culturele context Sociale Aspecten van IK

Sociale Aspecten van IK Vragen Wat is de doorstroomeconomie? Wat zijn de lessen voor TA? Sociale Aspecten van IK