mm-dd-yy | 1 › Dirk Strijker › Mansholt leerstoel RuG – Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Veranderende markten en platteland Dag van LTO Noord provincie Fryslân 26 november 2008

mm-dd-yy | 2 Die akelige omgeving ›Marktbeleid Bescherming neemt af; prijzen worden instabieler. Health check werkt verder in die richting ›Consument Is niet consequent, veel verschillende typen ›Milieuwetgeving Is niet praktisch, wordt nog scherper ›Dierwelzijn Zorgen zijn breder dan enkel van Grachtengordelfiguren ›Verbreding/niches Marktomvang ontwikkelt zich traag

mm-dd-yy | 3 ›Post-productivisme Vanwege onze hoge inkomens achten we andere dingen dan voedselproductie belangrijk Schoon milieu Mooi uitzicht Liefde voor dieren etc.

mm-dd-yy | 4 Die akelige omgeving ›Boeren hebben de neiging hun omgeving aan het bedrijf te willen aanpassen ›Andere ondernemers neigen er meer toe zich aan te passen aan de omgeving, en dat is wel zo slim

mm-dd-yy | 5 Die akelige omgeving ›De technische mogelijkheden en de economische redenen voor verdere productiviteitsverhoging zijn er nog steeds ›Ze botsen echter meer en meer met de wensen en ideeën van burgers

mm-dd-yy | 6 Twee richtingen ›Verdere opschaling en productiviteitsverhoging ›Verbreding en vermaatschappelijking ›En beide komen nog steeds voor en beide bieden perspectief, afhankelijk van persoon, omstandigheden en plaats

mm-dd-yy | 7 Wat feiten over de Friese landbouw

mm-dd-yy | 8 Landbouw in Fryslân ›Aantal landbouwbedrijven is tussen 1992 en 2007 met eenderde gedaald

mm-dd-yy | 9

mm-dd-yy | 10 Aantal bedrijven naar oppervlakte (ha)

mm-dd-yy | 11 Bedrijven naar aantal melkkoeien

mm-dd-yy | 12 Grote bedrijven naar aantal melkkoeien

mm-dd-yy | 13 Opschaling ›Wat we zien is snelle opschaling ›Met afschaffen quotering gaat dat nog wel een poosje door ›De categorie >100 melkkoeien wordt leidend ›Bij opschaling neemt het aantal koeien per werkende nauwelijks toe als loonwerk en andere uitbesteding wordt meegerekend Winst zit in specialisatie

mm-dd-yy | 14 Akkerbouw gaat minder hard

mm-dd-yy | 15 Opschalen … ›Past het gebouw in het landschap? Meestal wel, ook al vindt de overheid van niet ›Is grootschaligheid mogelijk in kleinschalig landschap? Het leidt tot extra kosten, te compenseren via natuur- en landschapsbeheer ›Hoe zit het met dierwelzijn? Valt doorgaans wel mee, maar gooi rotte appels snel uit de mand

mm-dd-yy | 16 … of verbreden? ›Wat we ook zien is dat bedrijven meerdere inkomensbronnen proberen te krijgen (verbreding, buitenshuis werken etc.). ›Heeft met vermindering van zekerheden èn met het opkomen van nieuwe markten te maken ›Biedt mogelijkheden afhankelijk van plaats, persoon en omstandigheden

mm-dd-yy | 17 Verbreding ›Ongeveer 20% doet aan agrarisch natuurbeheer Bij de meeste bedrijven gaat het om < € 5000 Agrarisch natuurbeheer zit vooral op de grote bedrijven 4% doet aan verblijfsrecreatie 4% doet aan huisverkoop ›Er zit daarnaast meer ‘verbreding’ bij burgers dan bij boeren (80/20, excl. natuurbeheer)

mm-dd-yy | 18 Platteland ›Landbouw levert landschappelijk een grote bijdrage aan het aangezicht van het platteland ›Economisch (inkomen en arbeid) echter veel minder ›Fryslân totaal arbeidsvolume (2006): Landbouw 6% Agribusiness 3% ›Kleinste dorpen : <15% ›Verreweg het meeste inkomen komt uit pendel naar vooral grotere plaatsen ›Daarnaast ook uitkeringen, pensioenen etc.

mm-dd-yy | 19 En wat nu? ›Binnen de maatschappelijke mogelijkheden is zowel opschaling als verbreding een mogelijkheid ›Binnen de verwachting van grotere prijsfluctuaties is verwerven van meerdere inkomensbronnen een logische ontwikkeling ›Staat op gespannen voet met vergaande specialisatie ›En toch gaat de opschaling nog wel een poos door

mm-dd-yy | 20 Dank voor uw aandacht