1 Informatie & Communicatie John Nerbonne, Informatiekunde Inleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen 6 okt. 2008

2 Dit praatje Waarom horen informatie (I) & communicatie (C) samen? De visies in Groningen: –CIW: taalkundig, organisatiegericht –IK: taalkundig, communicatiegericht Kijkje in de keuken bij Informatiekunde

3 Waarom horen C & I samen? KNAW Verkenning (p.23): –Studenten die communicatieve processen bestuderen, kunnen nauwelijks meer zonder kennis van de technologie die de structuur van deze […] processen bepaalt. –Samenspel in samenhang: Onderwijs en onderzoek in communicatie, media en informatie, KNAW Verkenningscommissie Media en Communicatiestudies, Amsterdam 2007Samenspel in samenhang: Onderwijs en onderzoek in communicatie, media en informatie

4 Waarom horen C & I samen? - “[…] werkgevers van afgestudeerden eisen dat ze op de hoogte zijn van […] zowel de technologische als de sociaal-culturele (gebruiks)kanten van cmi- objecten.” p.24 - “Studenten die alles weten over de technologie, maar niets over de gebruikers ervan, of studenten die gespecialiseerd zijn in communicatieprocessen maar geen besef hebben van multimediale technieken, zullen niet in staat zijn de cmi-objecten van de toekomst op waarde te schatten en kritisch te blijven vervolgen.” p.24-25

5 Voorbeelden van thema’s waar C & I samen nodig zijn Digitale media (radio & televisie) Digitalisering en toegankelijk maken van –Cultureel erfgoed –Archief materiaal, incl. medisch mat. De rol van zoekmachines en/of digitale games in de sociale leefwereld Gespecialiseerde communicatiemiddelen bijv. voor samenwerking

6 Enkele cursussen Computercommunicatie (Welling, Egg) Web Design (Welling) Semantic Web (Bouma) Diagrammatische comm. (Bosveld) Discourse & Pragmatiek (ReMA, Egg, Redeker, Maezeland) Projectcursussen (b.v. 2008): –I. Gevalstudie digitale communcatie bij een overheidsinstelling (Bosveld) –II. Webinterface Dialectwoordenboek (Tjong Kim Sang) –II. Interface Digitaliseringsproject (Welling)

7 Nut van IK in Communicatie Soms gaat het om de overdracht van informatie –Ondanks de kritiek dat communicatie meer is dan alleen de overdracht van informatie –Voorbeeld: men will informatie aan medeleden van club beschikbaar maken, b.v. om contact makkelijk te maken

8 Kijkje in de keuken Hoe gaan informatiekundigen met informatie om? –IK: effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie vooral d.m.v. ICT –Informatieprocessen bij individuen en organisaties –Uit cognitief, sociaal, en bedrijfskundige perspectief bezien Welke IK onderdelen zijn nuttig voor communicatieprocessen?

9 Korte historische opmerking –IK: effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie vooral d.m.v. ICT Vroeger (tot ca. 1990) was er sprake van ‘IT’, zonder ‘C’ –Toen al besefte men dat communicatie één van de belangrijkste toepassing überhaupt is

10 Voorbeeld: Communicatie over Clubleden Naam, adres, , tel. (thuis en mobiel), website, lidmaatschapsdatum, sectie van club?, geboortedatum, werkgever, … Partnerinformatie? –Naam, adres, , tel. (thuis en mobiel), website, geboortedatum, … Informatie over ouders –Naam, adres, , tel. (thuis en mobiel), website, …

11 Hoe krijgt men de informatie? Webformulier! –Altijd toegankelijk –Digitaal opgeslagen, dus doorzoekbaar Resultaat: “platte” Notepad-bestand –Naam: Jan Jansen –Lid-sinds: – –Tel: +31 (0) … –Straat-&-Nr: Turfsingel 46 … –Clubfuntie: webmaster 2007, 2008

12 Opmerking ter zijde Focus: IK Maar een formulier is ook een communicatieobject –Snappen mensen wat van hun wordt gevraagd? –Kunnen ze de informatie effectief, dus compleet, correct en doelmatig leveren? –Evaluatie Dus CIW inbreng essentieel!

13 Opmerking ter zijde (2) Evaluatie van ICT Niet alleen slim ontwerpen, incl. ook gebruikers polsen, maar ook registreren en analysere wat gebruikers doen –ICT deskundigen zijn sceptisch over enquetes als basis voor ontwerp: Wat ze doen, niet wat ze zeggen ( ze doen, niet wat ze zeggenhttp:// Let op: dit geeft onderzoek in communicatie grote, nieuwe kansen –Niet alleen enquetes over wat men denkt te willen, maar ook wat ze daadwerkelijk in de praktijk doen

14 “Platte” bestanden “Platte” bestand: tekstbestand zonder formatering –b.v. Notepad-bestand –zoals een Wordbestand, maar dan zonder formatering (behalve regels), dus geen cursief, fontverschillen, bijzondere grafieken, tabellen, …

15 Verder communiceren We gaan ervan uit, u heeft de informatie, maar wat gaat u communceren, en hoe? Alles op de web zetten, mensen laten zoeken? Voor- en nadelen? –Alleen in samenhang met behoeften en wensen te bepalen!

16 Gebruik van de informatie …had al vanaf het begin centraal moeten staan! ;--( Waarom? Voorbeelden voor gebruik –Adresstikkers voor enveloppen – lijst onderhouden –Vragen beantwoorden

17 Gebruiksvoorbeelden: Vragen over leden Voorbeelden –Hoe lang is Jansen al lid? –Heeft Jansen een website? Wat is de url? … –Hoeveel leden hebben websites? –Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij? Vergelijk “managementinformatie” in bedrijfscommunicatie, informatie over groepen van klanten, processen en dgl.

18 Platte tekst? Hoe voldoet men aan deze informatie behoeften met behulp van platte tekst? –Hoe lang is Jansen al lid? –Heeft Jansen een website? Wat is de url? … Zoeken en zelf berekenen –Hoeveel leden hebben websites? –Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij? Hoe aggrereert de gebruiker informatie?

19 Databases in een notendop Databases werden (’60-’70) ontwikkeld om aan verschillende behoeften te voldoen –Flexibele toegang tot informatie –Consistentie van gegevens –Compleet aanbieden van informatie We illustreren deze behoeften in de volgende presentatie

20 Abstractie We stellen ons de data als waren ze in tabellen georganiseerd Rijen zijn entiteiten, colommen zijn relaties naambeginStraat+nr Tel.functie… J.Jansen Turfsngl …webmstr…

21 Abstractie Soms wil men bepaalde entiteiten selecteren: –Lid J.Jansen –Alle leden Soms wil men deelrelaties projecteren: –Voor Jansen, de website en begindatum –Voor alle leden, straat+nr, stad, postcode, enz. Selectie/projectie biedt flexibiliteit

22 Onderhoud Informatie heeft onderhoud nodig --- net zoals fietsen, PC’s, en dgl. Voorbeeld: Jansen verhuist –Hoe ga je daarmee om (in platte tekst, met behulp van het formulier)? –Stel dat hij alles nog een keer moet invullen? Wat zijn de risico’s?

23 Redundantie Redundantie verhoogt de kans op fouten, maar ook inconsistentie Voorbeeld: partner veld in DB Misschien wil men attenties voor partners soms versturen naambeginStrt+nr…partnerPrtnr-strt+nr… J.Jansen Turfsngl 46…M.SmitCoehoorn 8…

24 Gevaar van redundantie Stel dat partners soms leden zijn … Hoe ziet dan een adreswijzingen uit? naambeginStrt+nr…partnerPrtnr-strt+nr… J.Jansen Turfsngl 46…M.SmitCoehoorn 8… M.Smit2-7-04Coehoorn 8…J.JansenTurfsngl 46

25 Gevaar van redundantie Redundantievrije representatie We veronderstellen dat namen eenmalig zijn. Om te kijken welke leden partners in de club hebben, selecteren we leden en partners (en kijken naar de intersectie). naambeginStrt+nr…partnerTel.… J.Jansen Turfsngl 46…M.Smit … M.Smit2-7-04Coehoorn 8…J.Jansen …

26 Combinatie van tabellen Let op dat werkgever-informatie ook tot redundantie zou kunnen leiden Daarom moet het in een apart tabel staan Maar dan moeten we tabellen kunnen joinen naambeginwerkgvr… J.Jansen NAM… werkgvrstadStraat+nr… NAMAssenOlieveld 3…

27 Relationele DB’s DB theorie laat zien dat relationele databases de eigenschappen hebben: –Redundantievrij,dus consistent –Volledig m.b.t. impliciete informatie mits de operaties select, project en join Daarom zijn DB’s zo populaire in ICT

28 Taaltechnologie Fokus binnen IK in Groningen Ook aanwezig in CIW (Egg) Taalkundig geïnspireerd Veelbelovend potentiaal Toekomstgerichte aspect van CIW/IK

29 Language Technology Wat is taaltechnologie (language technology, LT)? Wat zijn toepassingen van LT? Zullen stemmen beeldschermen vervangen? Hoe kan LT goed toepassen? Opportunities voor klantencontact

30 Bekende LT toepassingen Spellcheckers –Goed/fout, dichtst-bijzijend woord, varianten Werktuigen voor vertalingen (AltaVista Babelfish, Google) Aandelenprijzen via telefoon (Postbank), Dicteermachines “Intelligente” zoekmachines –zoek: Kennedy’s daughter –vind: the daughter of J.F.Kennedy, Kennedy’s children, etc.

31 LT Taken Herkennen, analyseren woorden, frasen Teksten doorzoeken, sorteren, indiceren, organiseren, opslaan Terminologie, persoon/plaats-namen bepalen Vertalingen, correspondenties op elkaar relateren (alignment) Documentatie organiseren voor onderhoud, versie-beheer, multilinguaal gebruik

32 Potentiele Toepassingen

33 Problemen met LT Taal: ambigu, volatiel (labiel), sequentieel –`Niet ophouden!’ vs. `Niet!’ ‘Ophouden!’ –Wreck a Nice Beach vs. Recognize Speech –Gesproken taal snel weg, vergeten –Lange lijsten: OK visueel, niet auditief LT is jong –OVIS: 83% gesprekken succesvol

34 Investeer in vliegtuigen! Of, waarom face-to-face blijft Hoge bandwidth Sociale (vs. informationele) factoren: –Gedeelde ervaring, ruimte –Lichamelijke nabijheid –“Bonding” –Commitment tonen

35 LT Toepassingen Vergelijk LT vs. mens Gebruiken waar fouten rampzalig zijn Vermijd –Eenmalige behoeften –“Algemene intelligentie” –Onbeperkt taalgebruik Kosten/baten analyse Gebruiken met back-up Geschikt domein –Betrouwbaar informatiebehoefte –Simpele informatie –Beperkte taalkundige expertise nodig Do ’sDon’t ’s

36 Opportunities Verre van de PC –Mobieltjes, SMS Complexe PC navigatie –Gebruikers willen geen menu’s t/m 10 diep navigeren,.. “Hands-busy” situaties –Rijden, medische controle, fabrieken Hulp voor gehandicapten

37 Emerging Topics Flexibele Levering –spraak, SMS, of full-screen –via XML Steun voor menselijke communicatie

38 Hoe moet men ontwikkelen? Nieuwe technologieën niet makkelijk –Streepjes-code (15-jaar invoering) –Videoband/DVD lezers (1 competente gebruiker/familie) –Bankmachines (90%) –Kachels, wasmachines, wasdrogers, vaatwassers, antwoordmachines,... Suchman’s studie voor Xerox –Het groene knopje

39 Sprookjes van Interface Ontwerp Interfaces should allow max. functionality -- “anything goes” –text editors that allow letters Wysiwyg is (always) superior –“What you see is what you get” –Problem: documents, graphics for diff. media? “Do what I mean, not what I say.” –example problem: overeager spell-checkers off line

40 Glosser Hulp met Frans –Flectieuitgangen (grammatica) –Woordenboektoegang –Voorbeelden –Uitspraak webversie –Glosser DemoGlosser Demo

41 Vroege Glosser Interface Algemene muis controle –Gebruikers probeerden woorddelen na te kijken Oplossing: muis sensibel maken voor woorden Overgebruik niet ontmoedigd –Sommige woorden worden vaak nagekeken –Oplossing: herinnering Gebruiker schreven alles op! –Vonden de marges van pagina’s niet meer waarin ze konden schrijven. –Oplossing: mogelijk maken dat ze “tussen de regels notulen konden inzetten

42 Vroege informatiesystemen met taal (pre-OVIS) Competitie met grafische interfaces –Windows Excel vs. LT –Oplossing: bij PC toegeven, op andere modi (telefoon) concentreren “Correcte” grammatica was basis –Wanneer komt de trein naar Zwolle, ah Meppen? –Oplossing: grammatic op echte gesprekken gebaseerd

43 Veel kansen voor leuke IK/CIW projecten: voorbeelden Gespecialiseerde communicatiemiddelen voor samenwerkingen, bijzondere groepen Bijzondere aandacht voor taal –Wat willen de gebruikers van het Drentse woordenboek? Wat kan men meer bieden dan woord-betekenis paren?

44 Dit praatje Waarom horen informatie (I) & communicatie (C) samen? De visies in Groningen: –CIW: taalkundig, organisatiegericht –IK: taalkundig, communicatiegericht Kijkje in de keuken bij Informatiekunde