Ont-smetten Karin Corsten Nurse practitioner   Ont-smetten Karin Corsten Nurse practitioner Dr. Eygenraamstraat 3, Postbus 1173, 5004 BD Tilburg, T 013-4644100, F 013-4683650  info@dewever.nl  www.dewever.nl

Doelstelling Smetten Preventie Behandeling Vochtletsel/smetletsel

Definitie Intertrigo Onduidelijke definities in medische literatuur. LPZ:huidirritatie of -defect die zich voordoet in de grote huidplooien. LEVV:roodheid en verweking, al of niet geïnfecteerd, van de huidplooien. Smetten= intertrigo smetten is ontsteking van huidplooien. Met name in liezen, oksels, bilnaad en onder borsten. LEVV heeft in 2003 een onderzoeksproject gestart samen met Nivel en NVDVV. In 2004 is er vanuit dit project een landelijke richtlijn smetten ontwikkeld waarin verpleegkundige interventies beschreven zijn. Waarom het onderwerp smetten: voor de patient is het een hinderlijke en pijnlijke huidafwijking. Preventieve maatregelen zijn effectief en kunnen hierdoor het onstaan beperken. De rol van vpk. En verzorgende is hierbij belangrijk, denk aan het inzetten van adequate interventies maar ook het informeren van de pat/mantelzorger

Pathofysiologie Exacte pathofysiologie onbekend(1) Algemeen aangenomen(2,3,4) Huid-op-huid contact Huidlagen wrijven tegen elkaar = oppervlakkige beschadiging Warmte, vocht, ↓luchtcirculatie = negatief Huid verliest natuurlijke afweer= schimmel/bacteriële infectie 1 Burkhart, Mulholland, & Burnham, 1981 2 Bazex J., Intertrigo. Orientation diagnostique, Reveu Pratique, 42 (13):1689-92, 1992 3 Watkins J., Dermatology differential diagnoses: Intertrigo, Practice Nursing 15(3): 136-9, 2004 4 Selden D., Intertrigo, eMedicine Journal http://www.emedicine.com/derm/topic198.html Smetten ontstaat door huid op huid contact,doordat huidlagen tegen elkaar bewegen ontstaan oppervlakkige beschadigigen. Warmte en vocht en gebrek aan luchtcirculatie zijn factoren die negatief invloed hebben op ontstaan. Huid gaat verweken= beschadiging van hoornlaag. Door de beschadiging verliest de huid zijn natuurlijke afweer, en kan er een bacteriele of schimmelinfectie ontstaan. Vooral gelocaliseerd in liezen, oksels, bilnaad en onderborsten

Objectieve Symptomen (1) Erytheem (roodheid) Natten (vochtig) Dunne/glanzende huid Fissuur (scherpe rode wondlijn in het midden van de plooi) Spiegelvorming Huidbeschadiging: erosie/ontvelling/schaafwondjes Maceratie (verweking) 1 LEVV landelijke richtlijn smetten De LEVV is samen met NIVEL(nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) en NVDVV initiatief nemer geweest voor het ontwikkelen van een landelijke richtlijn smetten. Deze presentatie is op deze richtlijn gebaseerd. Ernst van symptomen is afhankelijk van fase van smetten. Smetten is onderverdeeld in 4 fasen. Daarover zo direct meer.

Subjectieve symptomen (1) Pijn Jeuk Schrijnend/brandend gevoel Onaangename geur 1 LEVV landelijke richtlijn smetten Op basis van de objectieve en subjectieve symptomen kan een verzorgende of verpleegkundige zelfstandig de diagnose smetten stellen. Waarna er gestart kan worden met intensivering preventieve maatregelen en/of behandeling. Bij twijfel of fase ¾ van smetten is een consult van een meer deskundige noodzakelijk. Binnen de wever is dit een medicus.

Risicogroep Iedereen die lichamelijke verzorging krijgt binnen een verpleegkundige en/of verzorgende hulpverlenerrelatie. Bron: landelijke richtlijn smetten LEVV Geen specifieke risico groep te benoemen. Cl

Risicofactoren Obesitas Verminderde mobiliteit Verhoogde lichaamstemperatuur Vochtige huid ten gevolge van transpireren of incontinentie Oudere patiënten/cliënten (64+ jaar) Vrouwen Bron: C Mistiaen et al. (2003/ LEVV landelijke richtlijn) Uit de lpz meting blijkt dat patienten met diabetes mellitus ook een verhoogd risico lopen. Minder persoonlijke hygiene. Adl afhankelijke personen

Prevalentie Prevalentie 2009: LPZ meting: 11,6% Chronische zorg: 14 % Alg. zhs.: 6% Thuiszorg gemeten in 2008: 20% Prevalentie is de afgelopen jaren nagenoeg onveranderd. Prevalentie bij vrouwen (15,7%) hoger dan bij mannen (9%) Bij vrouwen vaak in liezen en onder de borsten Bij mannen het meest in de lies. Ook leeftijd lijkt een rol te spelen, vanaf 64 jaar neemt de prevalentie toe. .

Wanneer preventie Iedereen die lichamelijke verzorging krijgt binnen een verpleegkundige en/of verzorgende hulpverlenerrelatie Personen met verhoogd risico Dagelijkse evaluatie In de literatuur worden veel adviezen gegeven voor de preventie en behandeling van smetten. In een inventarisatie van richtlijnen smetten in nederlandse instellingen werden diverse interventies gevonden; wassen, fohnen, zinkolie, talkpoeder. De landelijke richtlijn smetten heeft op basis van literatuur onderzoek gezocht naar werkzame interventies welke de verpleegkundige kan starten. Het is van belang om bij aanvang van het zorgproces te starten met observatie, interventies en informeren/adviseren. Bij ieder verzorgingsmoment bestaat er de mogelijkheid tot observatie en evaluatie van preventieve maatregelen. Preventieve en behandeling is gericht op het ontstaan van smetten.

Preventieve interventie Voorkomen huid-op-huid: Scheurlinnen, Engels pluksel (ruwe kant op huid) Het dragen van ondersteunende kleding *Goedsluitend, niet knellend ondergoed *Katoenen bh; bij voorkeur eerst een katoenen hemd/t-shirt aantrekken dan bh. *Suspensoir De geruwde zijde van engels pluksel is absorberend, vocht opname. Ondergoed: bij voorkeur met pijpen, dus liever geen string. Suspensoir= balzakdrager. Katoenen pyama broek ipv. nachtjapon

Preventieve interventie Voorkom overmatig transpireren door Ademende kleding, sokken en schoeisel Verlagen omgevingstemperatuur

Preventieve interventie Houd de huidplooien droog: Toepassing van één lokaal middel: *Zinkoxide FNA (zinkolie); DUN aanbrengen (huid blijft zichtbaar) *Barrièrespray of – crème (bv. Cavilon) Maak GEEN gebruik van poeders, pasta, föhn Naast het toepassen van deze lokale middelen is het ook noodzakelijk om gebruik te maken van scheurlinnen, en absorberende kleding. Poeders, pasta geven kans op klontering Fohn: kans op verbranding, uitdroging van de huid en verspreiding micro organisme

Preventieve interventie Pas dagelijkse huidzorg toe: Dagelijks wassen en (deppend) drogen huidplooien. Géén of een pH-neutrale zeep. Dagelijks observatie huidplooien. Incontinentie: verschonen, wassen, drogen. Naast genoemde interventies is het van belang om aan client/mantelzorger informatie en advies te geven over smetten en mogelijke preventieve handelingen. De preventieve maatregelen worden dagelijks geevalueerd op basis van het al dan niet optreden van symptomen.

Behandeling Richt zich op ‘veroorzakende’ factoren Informeren/adviseren Dagelijkse huidzorg Herstellen van de huid Behandelen van infectie De behandeling bestaat uit het verminderen van oorzakelijke factoren: voorkomen huid-ophuid contact, -drooghouden van huidplooien, - verminderen van transpiratie. Adviseren en informeren van client/patient/mantelzorger Herstel van de huid Behandeling van infectie, uit systematic rewiews blijkt behandeling met econazol effectief Richtlijn geeft aan dat bij tekenen van infectie deze in 1ste instantie behandeld dient te worden als een schimmelinfect

Fase 1 & 2 Intacte huid Licht- tot felrode huid met glanzend aspect Jeuk (niet altijd) Schrijnend/brandend gevoel (niet altijd) ( foto: LEVV richtlijn) Bij donkere huidtypen is fase 1 moeilijk te herkeen, ga op klachten van patient af.

Behandeling fase 1 & 2 Eén of meerdere preventieve maatregelen Fase 2 altijd zinkoxide FNA (zinkolie) of barrièrecrème / barrièrespray. Resten zinkolie z.n. eerst verwijderen met olie. Naast de preventieve maatregelen is het van belang om in ieder geval zinkolie of barriere creme te gebruiken. Belangrijk: verwijderen van resten zinkolie.

Fase 3 Kapotte huid Felrode huid Nattende huid Ontvelling Verweking van de huid Scherpe rode wondlijn/fissuur breuklijn Jeuk (niet altijd) Schrijnend/brandend gevoel (niet altijd) (foto: LEVV richtlijn)

Behandeling fase 3 Intensiveer preventieve maatregelen Geen barrièrecrème of barrièrespray Altijd zinkoxide FNA (zinkolie) Z.n. antischimmelpreparaat Zinkoxide en antischimmelpreparaat (opeenvolgend of gemengd) altijd dun! Geen gebruik barriere creme/spray: wordt alleen toegepast op intacte/droge huid. Hecht niet aan een kapotte huid, en sluit daarnaast de huid in deze fase te veel af. Breng bij verdenking op schimmelinfectie een anti schimmelpreparaat aan (econazol)

Fase 4 Kapotte huid Witte, gele of groene verkleuring (bacteriële infectie) Pijnklachten Onaangename geur (niet altijd) Verhevenheid/zwelling Eilandjes voor de kust (candida infectie) (foto: LEVV richtlijn/Siep Noorman UMCG) Naast kenmerken uit fase 3, is hier een kapotte huid zichtbaar met een wit beslag of geel/groen exsudaat (afhankelijk van micro organisme). Pijnklachten staan meer voorop dan jeuk. Samenstellers van de richtlijn gaan ervan uit dat smetten beperkt blijft tot oppervlakkige huidontstekingen en een symptoom als koorts wordt niet waargenomen.

Behandeling fase 4 Intensiveer preventieve maatregelen Geen barrièrecrème of barrièrespray Altijd zinkolie Altijd (lokaal) antischimmelpreparaat Consulteer een meer deskundige zinkolie en antischimmelpreparaat opeenvolgend of gemengd DUN aanbrengen Continueer de behandeling in alle fasen minimaal 2 weken. Bij vermoeden bacteriele infectie: consulteer medicus, behandeling: daktacort (corticosteroid) of anti bacterieel (fusidinzuur)

Behandeling Minimaal 14 dagen continueren Bij twijfel + fase 4: overleg arts Lokale behandeling effectief voor objectieve & subjectieve symptomen Evalueer dag 3 - 7 - 14 Dag 14: geen verbetering, overweeg microbiologische kweek Evaluatie van de behandeling vindt plaats op basis van afname van objectieve en subjectieve symptomen.. In geval de klachten verergeren of voortduren na start van de behandeling: stel opnieuw de fase vast en continueer de behandeling overeenkomstig de fase. Schakel een meer deskundige in.

Incontinentieletsel vs. smetten Incontinentieletsel= inwerking urine Smetten= combi urine en wrijving in huidplooien

Dank voor uw aandacht. Voor meer informatie: LEVV: landelijke richtlijn smetten www.levv.nl www.nvdvv.nl www.nivel.nl