Ontwikkeling van de insulineresistente mens

Indeling Obesitas en Insulineresistentie Metabool Syndroom MS in de psychiatrie METSYS onderzoek

Obesitas en Insulineresistentie

Visceraal vet Meting: Bovenrand bekkenkam, na normale expiratie Risico Laag Verhoogd Hoog Inpresentatie dia 21 Mannen Vrouwen < 93 cm 94 – 101 cm > 102 cm < 79 cm 80- 87 cm > 88 cm

Relatie tussen buikomvang en metabole risico factoren 4881 Nederlandse mannen en vrouwen Vrouwen Mannen 30 40 Laag HDL Laag HDL 25 Hoog Cholesterol Hoog Cholesterol 30 20 Hypertensie Hypertensie Prevalentie van risico factoren (%) Prevalentie van risico factoren (%) 15 20 10 10 5 <70 70 74 78 82 88 90 >94 <80 80 84 88 93 102 >104 Buikomvang in cm Buikomvang in cm Han et al., BMJ 1995;311:1401-1405

Obesitas en risico op diabetes type 2 Voor leeftijd gecorrigeerd risico 50 100 25 50 75 1.0 8.1 40 93 <22 31 35 Vrouwen2 10 20 30 40 1.0 2.2 12 42 <23 25 31 35 Mannen1 The relative risk (RR) for the development of diabetes is proportional to the BMI and is dramatically increased with BMI values over 35 kg/m2 , as shown in both the Male Health Professional (Chan et al) and the Nurses’ Health Studies (Colditz et al). Notably, when a ‘normal’ BMI of 25 kg/m2 is compared to an obese BMI of 31 kg/m2 three is an observed 6 fold increase in risk of diabetes for men and a 5 fold increase in women. Over half of the adults in the Canadian population fall within this risk category. Chan et al clearly demonstrated that men with a BMI of 25 kg/m2 are 2.2 times more likely to develop diabetes. The RR for women is 8-fold higher in the highest versus the lowest quintile within the normal BMI range. BMI 1 JM Chan et al. Diabetes Care 2 G Colditz et al. Ann Intern Med 17:961-969, 1994 122:481-486, 1995

Insulineresistentie

Metabool syndroom 1988 Reaven: Syndroom X Clustering cardiovasculaire en metabole risicofactoren  glucose en insuline metabolisme abdominale obesitas atherogene dislipidemie hypertensie 1998 WHO: Metabool syndroom In 1988 werd door Reaven het gegroepeerd voorkomen van een aantal risicofactoren beschreven die verband houden met een verhoogde kans op het ontstaan van cardiovasculaire aandoeningen. Hij noemde de clustering syndroom X en stelde dat insulineresistentie en toegenomen insulineproductie door de pancreas een belanrgijke rol speelde bij deze clustering

Criteria metabool syndroom ATP-III (3 uit 5) IDF (1 + 2 uit 4) Buikomvang (cm) Man >102 Vrouw >88 Man  94 Vrouw  80 Verplicht criterium Bloeddruk 130/90 HDL (mmol/L) Man <1,04 Vrouw <1,29 Triglyceriden (mmol/L) >1,7 Glucose mmol/L) 5,6

Beïnvloedbare risicofactoren Mate van beweging Eetgewoonte Medicatie: Atypische antipsychotica: clozapine, olanzapine Richtlijn 2004 controle op ontstaan metabool syndroom: preventie! Stemmingsstabilisatoren zoals valproinezuur (VPA) en lithium geven gewichtstoename

Samenvattend Metabool syndroom: cluster van samenhangende risicofactoren Verhoogd risico op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit Prevalentie neemt toe

Metabool syndroom in de psychiatrie

Schizofrenie en MS Schizofrene patienten leven gem 15 jaar korter Doodsoorzaak nr 1: cardiovasculaire ziekten Hogere prevalentie metabool syndroom Overige risicofactoren: roken, lage levensstandaard, slechte voeding, beperkter contact met reguliere gezondheidszorg Gebruik Atypische antipsychotica Newcomer, J Clin Psychiatry 2007 Goethe et al, J Clin Psychiatry 2007

Atypische antipsychotica en MS Generieke naam Merknaam Gewichts-toename Risico op diabetes Verslechtering Lipidenprofiel Aripiprazol Abilify ? Clozapine Leponex +++ ++ Haloperidol Haldol +/- Levomepromazine Nozinan Olanzapine Zyprexa + Risperidon Risperdal Quetiapine Seroquel Zuclopentixol Cisordinol

American Diabetes Association; American Psychiatric Association; American Association of Clinical Endocrinologists; North American Association for the Study of Obesity. J Clin Psychiatry. 2004

Protocol vlg Amerikaanse richtlijn 4 wkn 8 wkn 12 wkn Kwartaal Jaarlijks Elke 5 jr Familie anamnese X Gewicht (BMI) Buikomvang Bloeddruk Glucose (n) Lipiden profiel (n)

(Concept) NL richtlijn 1 mnd 3 mnd 6 mnd Jaarlijks Familie anamnese X Gewicht (BMI) x Buikomvang Bloeddruk Glucose (n) Lipiden profiel (n) Volledig bloedbeeld Na/K Nierfuncties Leverfuncties TSH

METSYS: METabool SYndroom bij Stemmingsstabilisatoren Kim Handoko Ingeborg Wilting Ralph Kupka Ronald Vonk Toine Egberts

Doel Leidt gebruik van stemmingsstabilisatoren (lithium en VPA) bij bipolaire stoornissen tot het optreden van het metabool syndroom?

Eerder onderzoek El-Khatib et al, Seizure 2007 106 Epilepsie patiënten met VPA 1,5 jaar gevolgd Gewichtstoename 56% (v) en 28% (m) Gemiddelde toename 8,8 kg (v) en 7,9 kg (m) Significante toename WH-ratio Toename glucose, triglyceriden, daling HDL Bowden et al, Am J Psychiatry 2006 155 BP patiënten met Li/LTG/Placebo

bij obese patienten werd een significante toename in gewicht Lithium Placebo Lamotrigine bij obese patienten werd een significante toename in gewicht gezien vanaf week 20 Bowden et al, 2006

Eerder onderzoek Chengappa et al, Clin Therap 2002 Gewichtsveranderingen bij psychiatrische patiënten Gemiddelde behandelduur 89 (Li) , 97 (VPA), 131 (TOP) dgn Significante toename in gewicht en BMI bij Li/VPA gebruikers

Inclusie Patiënten met een bipolaire stoornis Starten met VPA of lithium Minimaal 2 jaar niet eerder ditzelfde middel  18 jaar Toestemming tot deelname

Exclusie Pre-existent metabool syndroom Gebruik van statines èn antidiabetica èn antihypertensiva

Aantallen 62 starters met lithium 31 starters met VPA Deelnemende centra: Altrecht Reinier van Arkel PAAZ EZH ?

Methode Prospectief cohort onderzoek Inclusie periode nov-2006 tot nov-2007 Onderzoeksduur 12 maanden na inclusie Start VPA/Lithium 3 maanden 6 maanden 12 maanden

Eindpunten Primair: aanwezigheid metabool syndroom Secundaire eindpunten: Gewicht Buikomvang Bloeddruk Nuchter glucose Nuchter triglyceriden en HDL

Criteria metabool syndroom ATP-III (3 uit 5) IDF (1 + 2 uit 4) Buikomvang (cm) Man >102 Vrouw >88 Man 94 Vrouw 80 Verplicht criterium Bloeddruk 130/90 HDL (mmol/L) Man <1,04 Vrouw <1,29 Triglyceriden (mmol/L) >1,7 Glucose mmol/L) 5,6

Wat te doen? http://www.bincweb.nl/upper/survey/index.php?sid=8 Werkinstructie IC Patiëntinformatie Uitleg patiënt IC tekenen en faxen Metingen en vragen CRF invullen

Metingen en Vragen

Bedankt voor de aandacht. k. b. handoko@uu. nl r. vonk@rvagroep. nl i Bedankt voor de aandacht! k.b.handoko@uu.nl r.vonk@rvagroep.nl i.wilting@uu.nl