Lezing: (H)erken de psychosomatische klacht. jjj Lezing: (H)erken de psychosomatische klacht. door: Ans Bosch. datum: maandag 7 juni 2010 plaats: Bathmen

Opzet vanavond Inleiding Screening/anamnese Mate van complexiteit jjj Opzet vanavond Inleiding Screening/anamnese Mate van complexiteit Bespreken van casus 2

Biopsychosociaal model Samen/alleen? jjj Biopsychosociaal model Samen/alleen? Lichamelijke oorzaak? IMMUUNSYSTEEM? Trauma? Over/onderbelasting? Psyche? Werk? Lichamelijke reacties op stress? Verlies? Ouderdom? Wie heeft er gelijk? Allemaal tegelijk!!!!! 3

jjj Factoren die meespelen bij het ontstaan van de psychosomatische klacht. 1. Stressreacties Immunologische stressoren: virussen,bacteriën,schimmels Eenvoudige externe stressoren: kortdurende stress Moderne, complexe vormen van stress: b.v. geluidsoverlast,stress op het werk. ( oncontroleerbaar,lang aanhoudend, vluchten/vechten lost niets op. Aanpassingsmechanismen bij niet ontladen van stress. Alarmfase Compensatiefase Decompensatiefase 5

jjj 2. 4 domeinen van pijn Nociceptie Pijngewaarwording Pijnbeleving Pijngedrag Sensitisatie het verklaringsmodel voor het blijven bestaan van klachten onder invloed van somatische, psychologische en sociale factoren. Perifeer = primaire hyperalgesie Centrale sensitisatie = secundaire hyperalgesie 6

De emotionele as van het c.z.s.: jjj De emotionele as van het c.z.s.: Formatio reticularis Hypothalamus Amygdala Limbisch systeem Vanuit deze as kunnen alle andere hersenstructuren en alle lichaams- functies beïnvloed worden. Grijs: de gebieden in het c.z.s. die de brug slaan tussen somatische en psychische functies. 7

Psychosomatische klachten Uit onderzoek blijkt verband met: Perfectionisme Veel en vaak negatieve emoties. Neiging tot angstig reageren Laag zelfbeeld Traumatische gebeurtenis in verleden. Overbelasting / onderbelasting Druppels die emmer doet overlopen: Infecties,operaties,ongeluk Scheiding, verlies van werk,overlijden van dierbare etc.

Psychosomatische klachten jjj Psychosomatische klachten Ademhalingsklachten, hyperventilatie Spier(spannings)klachten Orgaanklachten zoals hoofdpijn,maag- en darmklachten Hart- en vaatziekten Pijnklachten waarbij pijngedrag domineert Klachten m.b.t. lichaamsbeleving Burnout, post-traumatische stressstoornissen 9

Onderzoek bij psychosomatische klachten Niet inzoomen op een ontregeling maar juist uitzoomen om het groter geheel te zien. Systeemdenken “Met een loep zie je veel geknakte grassprietjes in een gezond grasveld”. Uit “De dokter kan niets vinden” van Jan Houtveen

Onderzoek psychosomatische klacht. Screening Korte anamnese Rode vlaggen scan Gele vlaggen scan ( onderzoek Mieke van Wijk) - Vaststellen van stress-symptomen. - Afwijkend ziektegedrag/afwijkende ziekteperceptie. - Meer dan 6 maanden klachten - Veel zorgen maken/niet meer kunnen genieten. - Recidief FT binnen 18 maanden. - Prikkelbaar/ sombere stemming - Veel verschillende lichamelijke klachten -Aanwezigheid van een infectie in het verleden. Bij 1 of meer van deze punten keer dient 4 DKL afgenomen te worden.

SCEGS Specifieke Anamnese Somatische klachten/ klachtverleden jjj Specifieke Anamnese SCEGS Somatische klachten/ klachtverleden Cognities Emoties Gedragsmatig Sociale omstandigheden Levenslijn 13

Vragenlijsten 4 DKL MBI klachtenlijst Nijmeegse hyperventilatielijst Tampaschaal voor kinesiofobie IPQ ziekteperceptie

Mate van complexiteit. 1. Ongecompliceerd - klacht bij stabiel persoon - voldoende mate van zelfregulatie 2. Licht gecompliceerd. - enkele disfunctionele ziekteopvattingen - emoties kunnen een rol spelen rondom de aandoening - bovenstaande punten zijn eenvoudig met voorlichting te verhelpen. - de cliënt is psychisch stabiel en heeft een betekenisvol leven. Op deze 2 niveaus zal de algemeen fysiotherapeut het zelfmanagement van de cliënt aanspreken.

3. Matig gecompliceerd - meerdere disfunctionele ziekteopvattingen of gedragingen. - niet door eenvoudige voorlichting te corrigeren. - impact van de klacht manifesteert zich in meerdere levensgebieden. - ongunstige persoonskenmerken. - overige levensproblematiek: werk/ financiën Voorlichting als enige interventie volstaat niet meer. Zelfregulatie bevorderen door interventies gericht op biomedische componenten en psychologische of psychosociale componenten. . Dit is het domein van de psychosomatische fysiotherapeut.

4. Ernstig gecompliceerd. - duidelijk disfunctionele ziekteopvattingen,gedragingen en emoties. - ongunstige persoonskenmerken - matig tot ernstige psychopathologie Zo adequaat mogelijk omgaan met deze herstelbelemmerende factoren om de fysiotherapeutische zorg zo goed mogelijk uit te voeren. In een multidisciplinaire setting kan een psychosomatisch fysiotherapeut de andere zorgverleners aanvullen en ondersteunen.

CASUS: Vrouw 32 jaar Werkzaam in jeugdzorg 8 jaar steeds toenemende lichamelijke klachten Scala van life events Herstel blijft uit. Ze is momenteel in ziektewet

SCEGS Somatische klachten: rug- en nekklachten,vaak hoofdpijn,gejaagdheid,regelmatig maag van streek. Beperkt in bewegen. Cognities: Mensen nemen de klachten niet serieus, ik weet niet wat ik moet doen om de klachten te verminderen. Emoties: Boos op de omgeving om onbegrip, verdrietig dat alles anders loopt dan zij zich heeft voorgesteld. Angst voor pijn. Gedrag: Trekt zich terug, maakt vaak ruzie met de omgeving. Verkrampt in houding en beweging. Sociale omgeving: Getrouwd, in de ziektewet, 1 goede vriendin, moeder is geopereerd aan de knie, zij helpt haar nu thuis. Moeder heeft een verleden met veel depressiviteit. Hobby’s heeft ze de laatste jaren opgegeven.

SCORES VRAGENLIJSTEN 4 DKL: Distress: 28 , Depressie 2 , Angststoornis 8, Somatisatie 17. MBI: Burn out: Uitputting 25, Distantie 9, Competentie 9. Hyperventilatielijst: subtotalen 1, 3, 16, 6, 8. totaal 33 Tampaschaal voor kinesiofobie : 46