Sociale vitaliteit in de dorpen Wie trekken de dorpen de toekomst in? Lotte Vermeij en Anja Steenbekkers Sociaal en Cultureel Planbureau

Actieve bewoners belangrijk voor leefbaarheid Vinden veel bewoners  Gemeenschapszin hoort bij rurale idylle  Moderne burger wil zelf bepalen

Actieve bewoners belangrijk voor leefbaarheid Vindt de overheid  Plattelandsontwikkeling (AVP, 2004)  In actie met burgers! (BZK & VNG)  Wmo

Opdracht tot verandering Autonome dorpen ‘topdorpen’ ‘leukste’ dorpenmuseumdorpen zorgdorpen duurzame dorpen toeristische dorpen forensendorpen

Kritische geluiden  Overheid nog niet toegerust voor burgerinitiatief (oa Nationale Ombudsman, WRR)  Burger misschien wel tot minder enthousiast dan gedacht (oa WRR, SCP)

Vragen 1.Van wie komt de traditionele en vernieuwende sociale vitaliteit? 2.Is er wel voldoende sociale vitaliteit in de dorpen die dit het meeste nodig hebben?

Bronnen van sociale vitaliteit (NOP’09) Traditionele vitaliteit Vernieuwende vitaliteit ReligieCulturele tradities Verenigingsleven OpleidingVrijwilligerswerk WoonduurVertrouwen politiek Openheid tov nieuwkomers Sociale cohesieOpenheid tov migranten

Religie Culturele tradities Verenigingsleven OpleidingVrijwilligerswerk WoonduurVertrouwen politiek Openheid tov nieuwkomers Sociale cohesieOpenheid tov migranten

Opleiding ReligieCulturele tradities Verenigingsleven OpleidingVrijwilligerswerk WoonduurVertrouwen politiek Openheid tov nieuwkomers Sociale cohesieOpenheid tov migranten

Woonduur ReligieCulturele tradities Verenigingsleven OpleidingVrijwilligerswerk WoonduurVertrouwen politiek Openheid tov nieuwkomers Sociale cohesieOpenheid tov migranten

Sociale cohesie ReligieCulturele tradities Verenigingsleven OpleidingVrijwilligerswerk WoonduurVertrouwen politiek Openheid tov nieuwkomers Sociale cohesieOpenheid tov migranten

Leefbaarheidsinitiatieven (SVP’11) Net en schoon dorp21%Wandel- of fietspad7% Veilige verkeerssituatie20% Gemeenschapshuis6% Activiteiten in dorp19%Buslijn/vervoersdienst6% Natuur of landschap11%Nieuwe woningen6% Ontmoetingsplek jongeren11%Activiteiten buitengebied5% Ontmoetingsplek ouderen9%Overlast buitengebied5% Dorpsschool8%Ondernemersklimaat4% Dorpswinkel8%Kunst in het dorp4% Historische gebouwen8%Voorkomen van sloop3%

Gelovigen meer actief Net en schoon dorpWandel- of fietspad Veilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorpBuslijn/vervoersdienst Natuur of landschapNieuwe woningen Ontmoetingsplek jongerenActiviteiten buitengebied Ontmoetingsplek ouderenOverlast buitengebied DorpsschoolOndernemersklimaat DorpswinkelKunst in het dorp Historische gebouwenVoorkomen van sloop

Hoger opgeleiden meer actief Net en schoon dorpWandel- of fietspad Veilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorpBuslijn/vervoersdienst Natuur of landschapNieuwe woningen Ontmoetingsplek jongerenActiviteiten buitengebied Ontmoetingsplek ouderenOverlast buitengebied DorpsschoolOndernemersklimaat DorpswinkelKunst in het dorp Historische gebouwenVoorkomen van sloop

Langer in het dorp = meer actief Net en schoon dorpWandel- of fietspad Veilige verkeerssituatie Gemeenschapshuis Activiteiten in dorpBuslijn/vervoersdienst Natuur of landschapNieuwe woningen Ontmoetingsplek jongerenActiviteiten buitengebied Ontmoetingsplek ouderenOverlast buitengebied DorpsschoolOndernemersklimaat DorpswinkelKunst in het dorp Historische gebouwenVoorkomen van sloop

Verschillende rollen Kartrekkers  Nemen initiatief  Brugfunctie binnen het dorp  Brugfunctie buiten het dorp Waterdragers  Handen uit de mouwen  Praktisch werk  Afgebakend werk  Sociale cohesie

Hebben elkaar nodig “Het plan voor het gemeenschapshuis is door de mensen zelf ontwikkeld. Toen de kogel door de kerk was dat we er aan gingen werken, hebben zich dezelfde avond 150 mensen aangemeld die wilden helpen” (voorzitter dorpsoverleg Beringe)

Operationalisatie ‘Kartrekkers’ (10%) U trok de kar (alleen of met anderen) (bijv. het maken van plannen, overleggen met instanties, praten met dorpsbewoners, organiseren van bijeenkomsten) ‘Waterdragers’ (16%) U verleende hand- en spandiensten (bijv. praktische klussen, onderhoudswerk, verzorgen van eten en koffie, verspreiden van pamfletten, verzamelen van handtekeningen)

Sekse

Leeftijd

Kerkgang

Opleiding

Woonduur

Dorpen: hoe kleiner hoe meer initiatief

Dorpen: meer leefbaarheid, meer initiatief

Andere kant van eigen verantwoordelijkheid Voorzitter Dorpsoverleg Grashoek: “Als er niemand komt dan is er kennelijk geen behoefte, en als er geen behoefte is, waarom zouden we het nog doen? Wie zijn wij om geforceerd aan een dood paard te blijven trekken?”

Conclusies  Religie en opleiding zijn belangrijke bronnen van vitaliteit in de dorpen  Gelovigen (en bewoners die lang in het dorp wonen) dragen overwegend bij aan traditionele vormen van sociale vitaliteit, waaronder voorzieningen voor sociaal kwetsbaren  Hoger opgeleiden zetten zich veel in voor initiatieven die het dorp mooier maken.  Daarbij zijn het vaak de hoger opgeleiden (van buiten) die initiatieven trekken.  In minder leefbare dorpen is minder sociale vitaliteit

Bedankt voor uw aandacht! Meer lezen? Sociale Staat van het Platteland (begin 2013) Sociaal Vitaal Platteland (eind 2013)