Literatuuronderwijs en het Belang van Verhalen Geert.Vandermeersche@UGent.be Universiteit Gent – Onderzoeksgroep Cultuur & Educatie www.cultureeducation.ugent.be

CRISIS

"We bevinden ons midden in een crisis van enorme omvang "We bevinden ons midden in een crisis van enorme omvang ... die grotendeels onopgemerkt voortwoekert, net als bij kanker; een crisis die op lange termijn veel schadelijker kan zijn voor de toekomst van het democratische zelfbestuur: een wereldwijde crisis in het onderwijs." (1-2) - Niet voor de winst

Vele Grondoorzaken, Vele Verhalen Financieel/Politiek: Hervormingen, Besparing Economisch: Neoliberaal kapitalisme Institutioneel: benoemingen (tenure) Sociaal : Verminderd belang van humanoria Ideologisch: Schuld van postmodernisme, Cultureel relativisme Technologisch: Internet, Nieuwe Media Generatie: “De jeugd van vandaag ….”

Analyse van Argumenten

1. Onderwijs en Maatschappij

“Enclave” of dialoog? “the more society invests and expects of education, the less that schools and universities demand of students" (ix) "Education needs to be saved from those who want to turn it into an all-purpose institution for solving the problems of society" (6) "all social institutions exist in some state of symbiosis with the society of which they are a part" (xii). "these periods of critical reexamination of the university's role and the nature of its educational and scholarly agenda have been key to its social survival and evolution" (xiii).

Literature across the curriculum Leraren vanuit hun expertise, spreken over andere onderwerpen: bv. Harvard University Course – A Literature of Social Reflection “how literature can help us reflect on a broad range of social issues” (p. xxiii)

2. Literatuur & Nieuwe Media

Competitie tussen Media “We can think of the matter in terms of gains and losses” (Birkets, p. 27) Verwacht wordt dat het zal leiden tot een verlies van (culturele) geletterdheid en (humane) competenties

‘Einde van de literatuur’-publicaties

"shouldn't we have a better idea of what books do to and for us "shouldn't we have a better idea of what books do to and for us? ... Having decided what we want to protect, how do we make sure it survives the movement from book to screen?" (p. 99)

van Boek naar Scherm(en) “print narratives migrate far beyond the original place and time in which they were produced” Nick Montfort, The Cambridge Companion to Narrative “Perhaps, indeed, we are the witnessess –and the artisans- of a certain death, that of the art of telling stories, from which proceeds the art of narrating in all its forms,. Perhaps the novel too is in the process of dying as a form of narration. And yet … and yet … believe that new narrative forms, which we do not yet know how to name, are already being born, which will bear witness to the fact that the narrative function can still be metamorphosed, but not so as to die. For we have no idea of what a culture would be where no one any longer knew what it meant to narrative things” Paul Ricoeur, Time and Narrative, Vol. 2, p. 28 (1984)

3. De vele gebruiken van Lezen

Culturele Geletterdheid Leesplezier Culturele Geletterdheid Empathie Prestige Taalvaardigheid Wijsheid

“it calls on us to engage seriously with ordinary motives for reading – such as the desire for knowledge or the longing for escape – that are either overlooked or undervalued in literary scholarship.” (p. 14) Tegen enkelvoudig doel voor het lezen van literatuur: esthetisch, leesplezier, canon, … “There is a dawning sense among literary and cultural critics that a shape of thought has grown old. We know only too well the well- oiled machine of ideology critique, the x-ray gaze of symptomatic reading, the smoothly rehearsed moves that add up to a hermeneutics of suspicion. […] More and more critics are venturing to ask what is lost when a dialogue with literature gives way to a permanent diagnosis, when the remedial reading of texts loses all sight of why we are drawn to such texts in the first place.” (p. 1)

“many readers in the United States today treat novels less as a source of aesthetic satisfaction than as a practical dispenser of advice or a form of therapy. They choose books that will offer strategies for confronting, understanding, and managing their personal problems.” (p. 1) Analysis of reading groups, Oprah book club. I am a reading group host myself. Monday discussion on Harry Mulisch’ The Assault turned into a talk on parents who were in concentration camps, turned into alcholics, etc. So a totally different way of ‘using’ literature

1 Essential Questions: Relevantie “The most powerful way we have found to demonstrate the why of what we’re teaching is to embed our instruction in inquiry units that focus on essential questions. Essential questions are the big and enduring questions that organize disciplinary conversations” Questions for planning lessons Where am I going? (Learning Objectives) Who am I going there with? (Selecting/Sequencing) How will I get there? (Selecting/Sequencing & Immersing/Facilitating) How will I show them where to go? (Modeling/Scaffolding & Orienting/Socializing) How will I know I have arrived? (Reflecting)

2 Multitextured Teaching: Organizing the Literature Curriculum in an Age of Multiliteracies It means using all the texts at your disposal: print literature (fiction, non-fiction), the texts of popular culture (magazines, television shows, videos, graphic texts), and electronic texts (web searches, fan sites, blogs, wikis, author pages). It means using these texts to help adolescents to critically “read” the texts of their own lives as teenagers in contemporary society.

Discussies over het verlies van status van de literaire canon, over de taalvakken (het dominante debat op opinie-pagina's vorig jaar), of over de introductie van tabletcomputers (die de fakkel als hot topic overneemt) zijn enkel symptomen van een dieper debat. Namelijk: wat zijn de doelen, relevantie en functies van literatuur- en taalonderwijs vandaag? Het is een vraag die we centraal plaatsen in onze lerarenopleiding.

“Wat werkt” versus “Waarom” Overzicht van empirisch vakdidactisch onderzoek Bonset en Braaksma geven aan dat er van 1997 tot 2007 "geen onderzoek verricht [is] naar doelstellingen van het literatuuronderwijs" (2008: 16). Vraagtekens bij zgn. ‘evidence-based education” “Goed (Literatuur)Onderwijs” Dialoog over implementaties

http://www.worldcat.org/profiles/Geert_VDM/lists/2560861 (+200 items) Nog nooit zoveel gepraat over literatuur? http://www.worldcat.org/profiles/Geert_VDM/lists/2560861 (+200 items)

Representatie van Literaire Cultuur Representatie van de functies en nut Mythes / “narratives of transformation” http://storiesofhigherlearning.wordpress.com/ Lespraktijk: opleiding taalleerkrachten (oprichten en reageren op internetfora, productie wiki’s, …)

Belang van verhalen

& Q: Hoe A: Narratief … beschrijven we de werkelijkheid? … beschrijven we ons leven ? … rechtvaardigen we onze handelingen en begrijpen we het gedrag van anderen? … denken en herinneren we? … communiceren we? … worden we gevormd? … kunnen we leren? … kunnen we lesgeven? & A: Narratief

“ Modes of Thought ” Jerome Bruner. Actual Minds, Possible Worlds

“ ” Turn against theory & towards narrative That is why the novel, the movie, and the TV program have, gradually but steadily, replaced the sermon and the treatise as the principal vehicles of moral change and progress. … Richard Rorty. Contigency, Irony and Solidarity

“ the narrative imagination ”

“ ” Story-telling animal Alasdair MacIntyre. After Virtue. A Study in Moral Theory.

Verhaal analyse Narratologie Van structuuranalyse naar betekenisconstructie door de lezer Verhalen als tools Hoe maken, denken en begrijpen ‘echte’ lezers verhalen

A. De Schoolfilm & de Graphic Novel: Veranderingen in Literaire Media

Verhalen In Verschillende Media 2 Verhalen In Verschillende Media In het onderwijs worden leerkrachten geconfronteerd met de verschillende vormen en media waar(in) verhalen vandaag terug te vinden zijn, naast het traditionele boek: bv. film-adaptaties van romans, de populariteit van (literaire) blogs en internet-fora, en nieuwe formats zoals e-books en apps.

Strip Videogame Film Soundtrack Boek

Denk maar aan de vele gedaantes waarin we de verhaalstructuren van Robinson Crusoe, of de Pygmalion-mythe herkennen (zonder expliciete verwijzing naar het originele literaire werk). Het idee van het curriculum als een contact-zone http://docs.lib.purdue.edu/clcweb/vol14/iss3/9/

Verhalen over/in Onderwijs In onze lerarenopleiding, bestuderen we samen met onze studenten de 'mythes' die er bestaan over onderwijs (bv. in films als Dead Poets Society of The History Boys), en hun vele gedaanteverwisselingen in de populaire cultuur. Verhalen over/in Onderwijs

… novels taught me how a proper professor should speak, behave, dress, think, write, love, succeed, or, fail. - Elaine Showalter “ ”

Vs. Vaardigheden Kennis Gevoel Ratio Bildung Management Leraar Schoolhoofd

Irwin Teaching to the test Hector Algemene vorming “teaching what will work”

“ ” Door het masker van fictie kun je uiteindelijk eerlijker zijn. - Tobias Wolff

Verzameling bildungsromans, schoolromans, campus novels Reflectie op doelen van onderwijs, literatuur, en andere discipline storiesofhigherlearning.wordpress.com

Literatuur & de idee van Bildung Zelf-reflectie in een verhaal: op onderwijs en op de lezer Opvoeden door verbeelding, geletterdheid Wordt men een beter mens door het lezen van literatuur?

"what does the transformation of certain forms of literary reading into popular culture suggest about popular literacy, specifically in terms of what readers are now lead to believe they need to know in order to be culturally literate” Ironisch genoeg, biedt populaire cultuur dus de mogelijkheid om te reflecteren over wat het (nog) betekent om 'geletterd' te zijn. We proberen zo de bredere vraag die Jim Collins voorop stelt, te beantwoorden:

De Graphic Novel Het nieuwe genre van de graphic novel confronteert onze studenten in de lerarenopleiding eveneens met de vraag wat het betekent literair geletterd te zijn.

we are in the midst of a cognitive shift and reading today has become a hybrid textual-visual experience, as witnessed by the inescapable presence of the Internet, Powerpoint, cell phone screens, and the numerous full-color illustrations and photographs now found in newspapers. - Stephen Tabachnick, 2009 ”

Woord vs. Beeld, of Woorden & Beelden Scott McCloud, Understanding Comics, p. 140

Scott McCloud, Understanding Comics, p. 140

“Mooi is dat!” hoogtepunten van de Nederlandstalige literatuur verbeeld - Gert Jan Pos http://www.youtube.com/watch?v=l2Ne0NqqLIE

http://graphiclearning.wordpress.com/

Lesgeven als een Verhaal

“ ” Roger C. Shank – The Story-Centered Curriculum A good curriculum should tell a story. That story should be one in which the student plays one or more roles. Those roles should be roles that normally come up in such a story. … The roles should be ones that the graduate of such a program might actually do in real life or might actually need to know about … The central argument here is that good education requires good stories, not solely stories that one is told, however. A good education relies upon the creation of stories that a student can participate in and feel deeply about. ”

“ ” Elaine Showalter – Teaching Literature We are not only the authors but also the classroom narrators of our courses. Just as teaching drama is reinforce by the theatrical space of the classroom, and teaching poetry is enabled by the oral and communal aspects of recitation, so too teaching fiction provides an opportunity to play with the teacher’s narrative role and perspective ”

Basiskenmerken begin, midden en einde ‘vastgrijpen’, spanning, ‘voldoening’ Leraar als verteller / Lln. als personages (of vice versa) Coherent opeenvolging van relevantie gebeurtenissen en activiteiten Selectie < Begrijpbaar > Geheel Relevantie –voor het verhaal: ritme – voor de lezer: reconstructie Begintoestand ≠ eindtoestand

Kieran Egan 1 Belang: What is most important about this topic? / Why should it matter to children?

2 Hoe werkt Storify nu juist? Wat maakt het zo speciaal? Wel, Storify laat je toe om van een immense stroom aan informatie op Twitter, Facebook en andere media een samenhangend verhaal te maken. Vele types media kunnen hierbij gebruikt worden om in je verhaal in te voegen. Denk bijvoorbeeld aan blogartikels, tweets, video’s, foto’s, enz … Op die manier kan het handig zijn om bijvoorbeeld een verslag van een event te maken dat je georganiseerd hebt … Grotere newsconcerns, zoals The New York Times en Al Jazeera, gebruikten zo Storify in hun berichtgeving omtrent de Arabische Lente en de tsunami in Japan. De dienst liet hen toe om een overzichtelijk verhaal te maken van de stroom aan berichten op de sociale media.

4 Ways to use Storify in the Classroom http://www.knewton.com/blog/edtech/2011/07/13/4-ways-to-use-storify-in-the-classroom/

http://storify.com/tkielemo/brave-new-world-by-aldous-huxley

http://storify.com/karen/narratieve-lesvoorbereiding

http://storify.com/JeroenSmolders/new-story

Voor meer over Storify: Delphine Laire – “Sociale media in schrijfonderwijs” – A106 (zaterdag – 10u30) Voor meer over presentatie-technieken: - Bart Devos & Jordi Casteleyn – “Werken aan presentatietechnieken van leerlingen via nieuwe media” – A106 (zaterdag - 9u30) Voor meer over taalonderwijs: - Valerie Van Vooren - “Grammaticaonderwijs: het oude zeer” – A104 (zaterdag – 13u)

b. The Company We Keep: lezers en hun leesmotivaties

& Literatuur en verhalen bieden… gereedschap (‘equipment for living’, Kenneth Burke) & gezelschap (‘the company we keep’, Wayne Booth) … in diverse situaties en omgevingen

“U hebt me boeken gegeven…” Fragment Il Postino (1994) “Poëzie is niet van de dichter, maar van wie haar nodig heeft”

… can be described as equipment for living that size up situations in various ways and refer to corresponding attitudes. Kenneth Burke

Verhalen als Gezelschap The Company We Keep “all stories [can be viewed] as companions, friends” Goede of slechte vrienden? studiegenoten? Co-ductie: samen-begrijpen Literaire ontwikkeling: opnemen van rollen Wayne C. Booth Het is een inzicht dat we al terug vinden bij Wayne C. Booth in zijn The Company We Keep (1988). Niet enkel stelt hij voor om terug te keren naar de idee dat “all stories [can be viewed] as companions, friends” (1988: 175), maar ook shuift hij de term "co-duction" naar voren. De interpretatie van literatuur moet begrepen worden als een pluralistisch gesprek over verhalen; een dialoog tussen leerlingen en leerkrachten, met wat we vroeger lazen, en met de "onzichtbare" auteurs, vertellers en personages. Literatuuronderwijs steunt dus op dit diepe comperatieve begrip dat we literatuur begrijpen “by experiencing [stories] in an immeasurably rich context of others that are both like and unlike them” (70).

In onze lessen zijn we niet blind voor het feit dat ook de lezer verandert: de solitaire lezer blijkt zich vandaag steeds meer sociaal te profileren. Daarom brengen we verhalen en de interpretaties van onze leraren-in-opleiding in dialoog met hun eigen persoonlijke verhalen of zelf-gevonden voorbeelden uit films en romans.

Leesgroepen Little Children (2006)

Leesredenen We moeten in onderwijs en onderzoek vasthouden aan de idee dat "any account of why people read must operate on several different fronts, that we should relinquish, once and for all, the pursuit of a master concept" (15).

Literatuur is vooreerst een verzameling van verhalen die we opnemen als een gereedschapskist: het bevat vele tools die we op verschillende manieren gebruiken, en waarmee we de wereld en onszelf proberen te begrijpen en aan onszelf kunnen sleutelen. De vraag waarop we stuiten in onze lessen is dus: dient het literatuuronderwijs niet het verhaal centraal te plaatsen en aan alle functies van lezen ruimte te geven?