Meertaligheid op school SLO Krachtige leeromgevingen – 28/10/2013

Overzicht Opwarmer Situatie in Vlaanderen Meertaligheid Definitie Soorten Thuistaal Taal op school Meertaligheid als steiger én troef

Opwarmer Wat vind jij? Stelling 1 Kinderen spreken op school best overal en met iedereen Nederlands.

Opwarmer Wat vind jij? Stelling 2 Je mag geen seconde verliezen om anderstalige kinderen Nederlands te laten verwerven.

Opwarmer Wat vind jij? Stelling 3 Een leerkracht kan enkel die talen in de klas aan bod laten komen die hij of zij zelf voldoende machtig is.

Situatie in Vlaanderen Sterke groei diversiteit aan talen in Vlaams onderwijs immigratie (bv. Ceuleers, 2008; Van den Branden & Verhelst, 2009) toename gebruik nieuwe media (bv. Kuppens, 2010) MAAR talige diversiteit nauwelijks gevaloriseerd

Situatie in Vlaanderen 16% van de lln in Nederlandstalig basisonderwijs vd Vlaamse gemeenschap wordt opgevoed in andere thuistaal dan Nederlands (Van den Branden, 2010) -> zwakkere prestaties in vergelijking met lln die in Nederlands worden opgevoed Meer schoolachterstand Geen goede doorstroom naar hoger onderwijs Oververtegenwoordigd in buitengewoon onderwijs Sneller doorverwezen naar beroepssecundair onderwijs Vroege schoolverlaters vaak in combinatie met lage SES MR kanttekening: meerderheid van niet-Nederlandstalige lln groeit op in gezin met ‘lage socio-economische status (SES)’ 1. ouders h gn hoog niveau van onderwijsopleiding 2. ouders h laagbetaalde job met ongeschoolde arbeid => aanwijzingen dat het net die lage SES is, eerder dan taalachtergrond van lln, die grootste impact op onderwijssucces h => in onderwijs kloof tss milieus van *hoogopgeleide middenklasse van school en *thuismilieu van lln met lage SES 1. kinderen die in andere taal dan Nederlands w opgevoed MR hoogopgeleide ouders h doen het beter dan kinderen van anderstalige lageropgeleide ouders 2. kinderen van laagopgeleide ouders die in het Nederlands w opgevoed h het ook moeilijk met het begrijpen en produceren van schooltaal en met het goed presteren op school Via thuistaalachtergrond lln die het nt goed doen k identificeren MR taalachtergrond k schoolprestaties van deze lln niet volledig verklaren *niet in het Nederlands opgevoed én *uit laag SES-gezin h twee drempels te overwinnen 1. inburgeren in schoolse milieu met schoolse abstracte gedecontextualiseerde taal = schools taalvaardig w 2. in een taal die nt hun moedertaal is => taal als cruciale toegangspoort nr inhouden van alle andere leergebieden MR tweedetaalverwervers *h 2 jaar nodig om alledaagse informele taalvaardigheid in een nieuwe taal op te bouwen en *h 5 tot 9 jaar nodig om schoolse taalvaardigheid van een nieuwe taal te verwerven (Baker, 2006; Cummins, 2000)

Meertaligheid Definitie Competentie om meer dan één taal te begrijpen en produceren (op verschillende niveaus, dus niet alle talen moeten even sterk verworven zijn) OF Regelmatig gebruikmaken van meerdere talen (Van den Branden, 2010)

Meertaligheid Soorten Simultane meertaligheid = van bij geboorte twee of meer talen verwerven als moedertaal → eerstetaalverwerving Successieve meertaligheid = vanaf 2,5 jaar taal verwerven naast moedertaal → tweedetaalverwerving → beide kunnen leiden tot goede taalbeheersing van twee talen

Meertaligheid Thuistaal Niet ingezet als didactisch kapitaal in Vlaams onderwijs en zelfs vaak uitgesloten → barrière voor succesvolle schoolcarrière in Nederlands (Agirdag, 2010) Kennis en vaardigheden in thuistaal niet kunnen inzetten en versterken voor leren van tweede taal en kennisverwerving in die tweede taal Kans om meertaligheid als troef te benutten?

Meertaligheid Thuistaal Linguistic interdependence hypothesis (Cummins, 1979) = kennis en vaardigheden in moedertaal worden ingezet bij het leren van tweede taal en van kennis en vaardigheden in die tweede taal door gemeenschappelijke basis voor leren van talen → transfer (bv. Appel & Schaufeli, 1990; Verhoeven, 1987) Code-switching Functioneel veeltalig leren (Sierens & Van Avermaet, 2010) De woordenschat van zesjarige Turkse kinderen in Nederland is veel groter in het Turks dan in het Nederlands (Verhoeven 1987). Op achtjarige leeftijd is het verschil veel kleiner, m.a.w. de Nederlandse woordenschat breidt uit. Elf- tot twaalfjarige Turkse kinderen die een relatief uitgebreide woordenschat hebben in het Turks, hebben ook een relatief grote woordenschat in het Nederlands (Appel & Schaufeli, 1990)

Meertaligheid Thuistaal Taalvaardigheid Nederlands en taalvaardigheid Turks

Meertaligheid Taal op school Lezer die 70% van de woorden kent (Hajer & Meestringa, 1995): We moeten…, zei een… uit Singapore tegen… We hebben geen… meer. Singapore is maar een klein… met een sterk…… We … met zo'n …dat we niet anders kunnen. … … ik … een huis met een … aan beide …, het … er … Voor de … mensen is dit nog steeds de … … van wonen, maar dat is een niet meer te … … geworden.

Meertaligheid Taal op school Oplossing: We moeten omhoog, zei een architect uit Singapore tegen me. We hebben geen keuze meer. Singapore is maar een klein eiland met een sterk groeiende bevolking. We kampen met zo’n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. Vanzelfsprekend gun ik iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst eromheen. Voor de meeste mensen is dit nog steeds de ideale wijze van wonen, maar dat is een niet meer te verwezenlijken droom geworden. → lezer moet minstens 90% van de woorden kennen om een tekst redelijk goed te begrijpen

Meertaligheid Taal op school De afstand van een punt tot een rechte is de afstand tussen het punt en het voetpunt van de loodlijn uit dit punt op de rechte. Als eerste voorboden voor een warmtefront gelden cirrus, cirrocumulus en cirrostatus. Het verschil tussen twee natuurlijke getallen is het getal dat bij het tweede opgeteld, het eerste als som oplevert. Na de Perzische oorlogen zaaide de Atheense machtsontplooiing onrust in Hellas. De andere Griekse poleis zagen de economische, militaire en politieke overmacht van Athene als een bedreiging voor hun zelfstandigheid. Vooral Sparta wantrouwde de Atheners. Het vreesde een militaire overrompeling.

Meertaligheid Taal op school Aangeven, bepalen, beredeneren, beschrijven, bestaan (= opgebouwd zijn uit), bestuderen, bevatten, blijken, conclusie, eigenschap, effect, functie, gedeelte, gemiddeld, inhouden, (= omvatten), kenmerk, liggen aan (oorzaak), lijn, maat (= grootte, meetinstrument of ritme), maatregel, middel, minstens, mogelijkheid, nauwkeurig, omschrijven, onderwerp, ontbreken, ontstaan, opgaan (=kloppen), oplossen, opmaken (van een conclusie), optreden, reden, relatie, samenvatting, stelling, symbool, tegengesteld, tegenovergesteld, toenemen, toelichten, trekken (van een conclusie in plaats van een streep of aan een touw), type (persoon, soort), uitdrukking, uitleggen, uitzoeken (= sorteren, te weten komen of uitkiezen), vanzelfsprekend, verband, verklaren, verwerken, voorkomen, voorwaarde, weergeven, zelfstandig, zogenaamd (Hajer & Meestringa, 1995)

Meertaligheid Taal op school Schooltaal = abstracte taal met focus op begrijpen van concepten en analyse, organisatie, synthese en evaluatie van informatie zonder veel contextuele ondersteuning (Van den Branden, 2010) Schoolse taalvaardigheid Nederlands OOK vorm van meertaligheid Barrière voor lln met thuistaal Nederlands en (vaak) lage SES Dubbele barrière voor lln met andere thuistaal dan Nederlands Van contextgebonden, eenvoudige, alledaagse taal (2 j.) Naar gedecontextualiseerde, complexe, schoolse taal (5-8 j.)

Meertaligheid Taal op school BICS (basic interpersonal communicative skills) en CALP (cognitive academic language proficiency) (Cummins, 2003) Lage cognitieve eisen BICS bv. gesprek op speelplaats BICS bv. telefoongesprek ‘basic interpersonal communicative skills’ (BICS) = focus op sociaal gebruik van taal in dagdagelijkse activiteiten, zoals gesprekken ‘cognitive academic language proficiency’ (CALP) = gedecontextualiseerde schooltaal -> complexere taalvariant, die cognitief veeleisend is, een hoge mate van abstractie vraagt en zaken beschrijft zonder veel contextuele ondersteuning. Veel context Weinig context CALP bv. chemische proefjes CALP bv. les beweging aarde rond zon Hoge cognitieve eisen

Meertaligheid als steiger én troef “To reject a child’s language in the school is to reject the child. When the message, implicit or explicit, communicated to children in the school is “Leave your language and culture at the schoolhouse door”, children also leave a central part of who they are – their identitites – at the schoolhouse door. When they feel this rejection, they are much less likely to participate actively and confidently in classroom instruction” (Cummins, 2001) => functioneel veeltalig leren (Sierens & Van Avermaet, 2010)

Meertaligheid als steiger én troef Thuistaalproject Gent Inzetten op thuistaal gaat niet ten koste van taalvaardigheid Nederlands Kinderen voelen zich beter Basisvoorwaarden: Meertalig onderwijs is alleen effectief wanneer het structureel is ingebed in een schoolbeleid dat kiest voor een meertalige visie Krachtige leeromgevingen creëren is een fundamentele conditie

Meertaligheid als steiger én troef Validiv E-Validiv 4de-5de lj Validiv Bagage Lkr kleuter en lager School-beleidsgids School-team World Factbook Beleid Validiv Valorizing Linguistic Diversity in Multiple Contexts of Primary Education 67 scholen in Brussel, Gent en Limburg Doel: De aanwezige meertaligheid in het Vlaamse basisonderwijs als een troef benutten binnen een krachtige leeromgeving die ook het Nederlands ten goede komt.

Meertaligheid op school SLO Krachtige leeromgevingen – 28/10/2013 Bedankt voor jullie aandacht!