Naar een didactiek voor excellentie - een licht kritische blik - Erik Jan van Rossum (UTwente) Rebecca Hamer (Platform Bèta Techniek) 23 september 2010, Sirius conferentie

Opbouw Excellentie Leer- en onderwijsconcepties In het onderwijs in de plannen Doelstellingen van Harvard+ Leer- en onderwijsconcepties Data Model en voorbeelden Vergelijking model-plannen-criteria In het onderwijs Conclusies Discussie

Kenmerken (1) van studenten? Zelf(standig) denken; helder verwoorden Analytisch en kritisch Reflectie en verdieping; Integratieve kennis Complexiteit aankunnen Onderzoekgericht (reële vragen; beroepspraktijk; in de praktijk) Internationale oriëntatie Probleemoplossend (innovatief en initiatiefrijk ) Leren denken als een professional/onderzoeker

Kenmerken (2) En persoonskenmerken Intrinsieke motivatie, gedrevenheid; persoonlijke kwaliteiten Open attitude; sociaal competent SOMS genoemd: Maatschappelijke bewustzijn / relevantie / impact Persoonlijke keuzes kunnen maken; identiteitsontwikkeling Ondernemerschap Leiderschapskwaliteiten Authenticiteit NIET genoemd Wijsheid; zelfvertrouwen;

Doelen van Harvard (Perry, 1970) Learning to think: being able to argue and use evidence to come to an informed conclusion or decision Recognizing relativism and context: comparing perspectives within oneself or between people, cultures, etc. Taking a personal stand: defining your position, with respect for others and their choices Not make impulsive, mindless or destructive decisions … think rightly, soundly and justly on behalf of their communities (Sternberg, 2003; Csikzentmihalyi, 1993) Harvard expects that the scholarship and collegiality it fosters in its students will lead them in their later lives to advance knowledge, to promote understanding, and to serve society (Harvard mission statement 1997)

Randvoorwaarden in plannen Scouting en selectie van talenten Criteria? Meestal extra Excellente docenten Begeleiding / rolmodellen / mentoren Kleinschaligheid; intensief en “zelfgestuurd” Twee richtingsverkeer Inter- of multidisciplinariteit; naar de grenzen van het weten; in perspectief plaatsen Learning community; ontmoetingsplaats Betrokkenheid “echte wereld”/externen Cultuur van de opleiding, management en organisatie

Opbouw Excellentie Leer- en onderwijsconcepties In het onderwijs in de plannen Doelstellingen van Harvard+ Leer- en onderwijsconcepties Data Model en voorbeelden Vergelijking model-plannen-criteria In het onderwijs Conclusies Discussie

Leer- en onderwijsconcepties 30 jaar onderzoek; ruim 600 studenten; 43 docenten; hbo en univ Geschreven korte essays/email Wat betekent leren voor jou? Wat is volgens jou goed onderwijs? Andere woorden die onderzocht zijn: intelligentie, toepassen, begrijpen, inzicht, een goede toets etc. The Meaning of Learning and Knowing (www.sensepublishers.com; 45 Euro, borrel)

Leer en onderwijsconcepties 1: Toename van kennis 2: Memoriseren synoniemen en voorbeelden veel weten alleen juiste en onjuiste antwoorden luisteren, opschrijven en onthouden (gehoorzaamheid) experts weten alles/de waarheid begrijpen = alles weten, elk woord, elke zin weten toepassen = vergelijken met de werkelijkheid goed onderwijs = duidelijk, goede uitleg, heldere structuur, zonder verstoringen hoofd en bijzaken (docent geeft aan) veel weten (selectief onthouden) Juiste, onjuiste en nog onbekende antwoorden Luisteren, onthouden, wat vragen stellen en reproduceren op toets experts weten veel = waarheid begrijpen = hoofd- en bijzaken weten en kunnen reproduceren op toets toepassen = kennis reproductie op toets goed onderwijs = heldere structuur, goede uitleg, een beetje gezelligheid maar niet te veel, soms vragen stellen: wat moet je weten voor de toets

Leer- en onderwijsconceptie 2

van LCTC 3 naar LCTC 4: de grote overgang kwantiteit -> kwaliteit kennis reproductie -> kennis constructie eindniveau ~ dublin bachelor

Leer en onderwijsconcepties 3: Toepassen (later) 4: Manier van denken leren wat (b)lijkt belangrijk voor later bekende vraagstukken oplossen antwoorden zijn feiten of meningen, die zijn persoonlijk Luisteren, onthouden, toepassen en discussie = uitwisselen meningen experts weten niet meer dan ik begrijpen = toepassen toepassen = bekende regels en kennis algoritmisch toepassen Goed onderwijs = veel oefenen, cases, praktisch, interactie en discussie (uitwisseling meningen) een manier van denken/werken ongestructureerde vraagstukken kunnen oplossen antwoorden moeten door ‘feiten’ onderbouwd worden zelf nadenken, meningen onderbouwen, analyse en criteria expert word je zelf begrijpen = verbanden leggen toepassen = een manier van denken kunnen gebruiken, flexibel/heuristisch regels en kennis toepassen Goed onderwijs = uitdagen tot zelf nadenken, zelf begrijp ontwikkelen, niet te veel sturen maar wel begeleiden

Leer- en onderwijsconceptie 3

Leer- en onderwijsconceptie 4

Harvard’s Learning for Understanding (gericht op docenten van K12) Knowledge, skill, and understanding are the stock in trade of education. .. Knowledge is information on tap. We feel assured a student has knowledge when the student can reproduce it when asked… .. skills are routine performances on tap .. understanding is the ability to think and act flexibly with what one knows. To put it another way, an understanding of a topic is a "flexible performance capability" with emphasis on the flexible. In keeping with this, learning for understanding is like learning a flexible performance LC2 LC3 LC4

de focus verschuift opnieuw kennis -> zijn (epistemologie -> ontologie…) Harvard eindniveau = excellent in Nederland?

Leer en onderwijsconcepties 5: Andere perspectieven 6: Zelf definitie andere systemen/perspectieven persoonlijke ontwikkeling antwoorden hangen af van je perspectief / de context / de cultuur: relativisme dialoog en wisselende perspectieven experts zien allemaal iets anders; samen optrekken begrijpen = eigen argumenten opzetten toepassen = vanuit verschillende systemen/ disciplines vragen benaderen Goed onderwijs = dialoog zelf wijzer worden op zoek naar wie je voelt te zijn keuzes maken duidelijk wie je bent (ambitie, partner- en werkkeuzes etc.; maatschappelijk vaak onconventioneel) authenticiteit en respect cognitie en gevoel begrijpen = dieper inzicht, eigenaarschap toepassen = kennis en systemen inzetten voor het algemeen belang Goed onderwijs = als docent authentiek is, is techniek van onderwijs onbelangrijk

Leer- en onderwijsconceptie 5

Leer- en onderwijsconceptie 6

Randvoorwaarden Kenmerken persoonskenmerken Intrinsieke motivatie, gedrevenheid; persoonlijke kwaliteiten Open attitude; sociaal competent SOMS genoemd: Maatschappelijke bewustzijn / relevantie / impact Persoonlijke keuzes kunnen maken; identiteitsontwikkeling Ondernemerschap Leiderschapskwaliteiten Authenticiteit NIET genoemd Wijsheid; zelfvertrouwen Excellente docenten Begeleiding / rolmodellen / mentoren Kleinschaligheid; intensief en “zelfgestuurd” Twee richtingsverkeer Inter- of multidisciplinariteit; naar de grenzen van het weten; in perspectief plaatsen Learning community; ontmoetingsplaats Betrokkenheid “echte wereld”/externen Cultuur van de opleiding, management en organisatie

Docenten hbo

Opbouw Excellentie Leer- en onderwijsconcepties In het onderwijs in de plannen Doelstellingen van Harvard+ Leer- en onderwijsconcepties Data Model en voorbeelden Vergelijking model-plannen-criteria In het onderwijs Conclusies Discussie

In het onderwijs (1) Motivatie Werkhouding Student-vragen Docent-vragen Gehoorzaam-heid Iets krijgen of vermijden/ toets Succes later Professionele identiteit Verbreding horizon, weten om te weten Identiteit Doen Doen en onthouden Oefenen en toepassen Zelf aanpak bedenken Multidiscipli-naire aanpak Wat past bij mij? Feiten Wat weten voor de toets Welke aanpak Welke argumenten Kan ik er anders te-genaan kijken Wil ik dit weten? Invuloefening en feiten Quizzing : feiten en sommen Cases en oefeningen Redenering opzetten Bekijk het eens anders Wat vind jij echt?

Docent en lesmateriaal Volgt het boek dat op school gewoon is Slaat soms dingen over waardoor er meer tijd voor onderwerpen uit de eindtermen is Ziet toepassen als een goed manier om vaste formules en oplossingen te leren Gericht op alles uit het boek te behandelen en dat te onthouden Toets bepaalt het curriculum; practicum is voor motivatie Zet practicum in om vaardigheden te leren, niet begrip; veel oefenen en leerlingen actief laten zijn Kiest en voegt materiaal toe om begrip van het onderwerp/vak /de discipline te vergroten Weet dat leerlingen eigen (naieve) ideeën hebben en voegt stof toe, past materiaal aan om deze te bespreken Verbanden tussen vakken en onderwerpen laten zien en laten ontdekken, in practicum laten ontdekken hoe het werkt Practicum en materiaal om te verwonderen, anders tegen dingen aan te kijken.

Inzet van werkvormen

Opbouw Excellentie Leer- en onderwijsconcepties In het onderwijs in de plannen Doelstellingen van Harvard+ Leer- en onderwijsconcepties Data Model en voorbeelden Vergelijking model-plannen-criteria In het onderwijs Conclusies Discussie

Conclusies (1) Dezelfde woorden betekenen iets anders Mensen denken te snel dat zoals zijzelf denken de enige manier is Wat je denkt bepaalt wat je doet: er zijn geen constructivistische methoden, alleen constructivistische docenten Het gaat niet om zelfstandig leren: studenten hebben een voorbeeld / een goede mentor nodig (mentored learning)

Conclusies (2) Docenten leiden alleen op tot hun eigen niveau Eindniveau vo is nu meestal 2, bij Dalton en Montessori soms 3; sommige gymnasia leveren incidenteel een 4 Hoger onderwijs vereist docenten en onderwijs op ten minste niveau 4 Internationaal erkende Excellentie vereist niveau 5 of hoger

Discussie criteria en meten van excellentie alleen extra? selectie vs. kweek ontwikkelingsgericht curriculum criteria en meten van excellentie traditioneel vs. epistemologie alleen extra? excellente docenten criteria docentprofessionalisering cultuur van excellentie opleiding, management en organisatie onderwijsevaluatie

contact vanrossum.hamer@12move.nl e.j.vanrossum@utwente.nl Vragen? contact vanrossum.hamer@12move.nl e.j.vanrossum@utwente.nl