Presentatie: Peter Elgersma Bloed. Presentatie: Peter Elgersma

Inhoud workshop Inleiding op onderwerp (bloed en lymfestelsel) Onderzoek en Diagnostiek Ziekten die verband houden met bloed

1. Inleiding De ontwikkeling van bloedcellen vanuit stamcellen in het beenmerg

Principe bloedaanmaak Stamcel is de voorloper op de bloedcel Houdt zich op peil door te delen De voorraad is klein Jonge cellen  Blasten Rijpe cellen  Cyten Megacaryocyt  deelt niet  valt uiteen

Samenstelling van bloed

Erythrocyt

Leukocyt

Trombocyt

Monocyt Lymfocyt

Granulocyt: Eosinofielen, basofielen en neutrofielen

De bloedcellen en hun functie Erytrocyten (rode bloedcellen)  transport van zuurstof Leukocyten (witte bloedcellen)  afweer tegen infecties onderverdeling in Granulocyten en Monocyten  sluit bacterie in en ruimt dan op = fagocytose Trombocyten (bloedplaatjes)  bloedstelping stelping  interactie bloedvatwand en stollingsfactoren + trombocyten Lymfocyten  individueel gericht tegen bepaalde bacteriën/virussen  er zijn B, T en K cellen

Bloedcellen; leverancier, levensduur en aantal

2. Onderzoek en Diagnostiek Bloedtesten (Hematologisch) Bloedbeeld Serumbepaling (is plasma zonder fibrinogeen) Bloedstelpingsonderzoek Beenmergpunctie en biopsie Echo/CT scan

1. Bloedbeeld Veneus bloed in buisje (EDTA = stollingswerend middel) Men bepaalt aantal cellen per liter bloed Naar aard/kenmerk bloedcel  door uitstijk op glaasje – onder microscoop diff = differentiëren van de leukocyten

Normaalwaarden bloed Hb = ijzerhoudende kleurstof Ht = dikte van het bloed MCH = hoeveelheid Hb per ery MCHC = Hb concentratie per ery MCV = grootte van de ery Reticulocyten = voorlopers op rijpe ery

2. Serumbepaling 3. Bloedstelping Stoffen meten in serum voor opbouw erytrocyten + Hb: -serumijzergehalte -ijzerbinding -vit B12 gehalte + foliumzuur (tekort  Anemie) 3. Bloedstelping Bloedingstijd: door kras op arm (3-6 min) Stollingstijd (5-8 min) door stof aan bloed te voegen  meting stolling  ontbreken stollingsfactor PTT (omzettingstijd van protrombine in trombine = N 12 sec)

4. Beenmerg Echo  geluidsgolven  uit borstbeen  uit bekkenkam Sternumpunctie  uit borstbeen  beenmerg opzuigen  microscoop bepaling Cristapunctie en biopsie  uit bekkenkam  pijpje beenmerg Echo  geluidsgolven  vergroting zichtbaar maken CT  betrouwbaarder

Beenmerg

3. Ziekten van het bloed Behandeld worden: Rode bloed  Anemie algemeen, hypochrome microcytaire en/of macrocytaire anemie, normochrome monocytaire anemie en polyglobulie Witte bloed  Leukemie Lymfeklieren  ziekte van Kahler Trombocytopenie (pathie)

Rode bloed Anemie  bloedarmoede  aantal erytrocyten en of Hb concentratie in perifeer bloed is lager dan normaal voor leeftijd en geslacht Oorzaak  1. Gestoorde aanmaak erytrocyten (beenmergafwijking = aplastisch, immunologisch of deficiëntie ijzer – foliumzuur of vit B12 = pernicieuze, erytropoetine)  2. Verhoogde afbraak erytrocyten (intracellulair = sikkelcel = is Hb afwezig, extracellulair door infecties/antistof of bloeding)

 Daling 02 (vermoeidheid, duizelig, lusteloos, hoofdpijn) Diagnostiek Symptomen  Daling 02 (vermoeidheid, duizelig, lusteloos, hoofdpijn)  Daling 02 transport (tachycardie)  Ischemie (prikkeling handen en voeten, AP klachten en eventueel daling RR Diagnostiek  lichaam + anamnese  lab: Hb, MCV  iom arts: vit B12 – FE binding en foliumzuur bepaling  fecesbenzedine  microscopie bloed/diff  beenmerg/Sternumpunctie  coombs test

Behandeling Naar oorzaak + Complicaties  hypoxie van de weefsels  Activiteiten minderen  bedrust  O2 op geleiding saturatie  infuus, NaCl 0,9% of plasma  Transfusie? Complicaties  hypoxie van de weefsels  transfusiereactie

Verpleegkundige gebieden Anamnese  kortademigheid?  rust overdag?  hartkloppingen?  bloed bij ontlasting  bloed bij urine  gezond eten?  vegetarisch?  ontsteking slijmvliezen in de mond? Vpk Interventies  activiteiten verdelen op de dag, bouw rust in  nachtkastje binnen bereik  comfortabele houding  mondhygiëne  ijzerrijke voeding  iom arts: med toedienen en of 02  infuustherapie  let op orale intake  iom arts transfusie

Vervolg ziekten rode bloed Hypochrome  microcytaire Anemie * ijzerdaling door chronisch bloedverlies, alcohol, maag/darm bloedverlies, zwangerschap of ouderdom * ijzerbouwstoornis (geen inbouw in Hb) te zien bij reuma – maligniteiten Behandeling: oorzaak en ijzertherapie (ferrofumaraat 3x 200 mg)  macrocytair *vitB12 deficiëntie door vegetarisme of ziekten (auto antistoffen) – voorraad  Foliumzuur tekort door slecht groente eten – voorraad in lichaam klein obs: icterus, trombocyten , leukocyten  behandeling: vitB12 IM levenslang en of foliumzuur dieet.

Normochrome normocytaire Anemie Oorzaak: acute bloeding of afbraak erytrocyten door aanmaakstoornis in beenmerg of bestraling of cytostatica behandeling Polyglobulinie Hb  en Ht  oorzaak: dehydratie, hoge productie van erytrocyten of beenmergziekte Obs: roodzien – trombose?