Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv 3.4 Systeem aarde het natuurlijk systeem bestaat o.a. uit • biosfeer → leven op aarde • hydrosfeer → water op aarde • cryosfeer → bevroren gebieden Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv koolstofkringloop • veel koolstof in de atmosfeer komt als gas uit vulkanen (CO2) • koolstof wordt opgeslagen in planten en dieren - fossiele brandstoffen • hoeveelheid CO2 daalt - opname in water - opname door planten - chemische verwering hoeveelheid CO2 neemt toe door - verbranding - verteren dode planten Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv steenkool • Carboon → Europa lag in de tropen - tropische begroeiing - veel planten kwamen na afsterven in een zuurstofarm milieu - ontstaan steenkool • sinds Industriële Revolutie: veel steenkool verbrand - meer CO2 in atmosfeer - broeikaseffect wordt versterkt • dit heeft gevolgen voor de waterkringloop en de gesteentekringloop Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv andere kringlopen • waterkringloop = hydrologische kringloop vorm → waterdamp, water,ijs processen o.a. → sublimatie, transpiratie • gesteentekringloop - stollingsgesteente - sedimentgesteente - metamrofgesteente • de kringlopen functioneren door aardwarmte en/of zonne-energie Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

alle kringlopen beïnvloeden elkaar • voorbeeld: klimaatverandering werkt door in atmosfeer, biosfeer, cryosfeer, hydrosfeer, lithosfeer • door opwarming: - stijging zeeniveau - stroomsnelheid rivieren daalt - sedimentatie neemt toe - andere planten en dieren • Holoceen → huidige warme tijd - interglaciaal - tussen twee glacialen in Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv De koolstofkringloop Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv koolstof komt overal voor Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv de kringloop van het water Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv de kringloop van gesteente Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv

Terra Tweede Fase vwo © Wolters-Noordhoff bv