‘Voorbij de slogans’ Over de relatie tussen jongeren en G.A.S. Studiedag Gemeentelijke Administratieve Sancties en overlast 28 november 2013 Dr. Diederik Cops

Inhoud G.A.S. en minderjarigen. Voorbij de slogans Jongeren en jongerengedrag. Naar een nieuwe maatschappelijke betekenisgeving De wet op de Gemeentelijke Administratieve Sancties. Concreet symptoom van toenemende maatschappelijke intolerantie? Aanbevelingen en suggesties voor het G.A.S. beleid en –praktijk (t.a.v. minderjarigen) Conclusie.

‘Voorbij de slogans’ Relatie tussen G.A.S. en minderjarigen: lijkt op het eerste zicht zeer hecht Aanpak van ‘boefjes’, Meeste maatschappelijke aandacht en controverse was gericht op de voorziene leeftijdsverlaging van 16 naar 14 jaar en op concrete incidenten met jongeren Gepolariseerd, emotioneel en moraliserende loopgravenstrijd tussen de believers en de non-believers Tussen ‘wondermiddel’ en ‘gevaar voor de democratie’ Omwille van het ontbreken van objectieve gegevens en kennis over de G.A.S.-praktijk Ontbreken van een degelijk inhoudelijk parlementair debat

‘Voorbij de slogans’ Jongeren en G.A.S.: Zijn er cijfers over het aantal jongeren die overlast plegen? Weinig tot geen objectieve kennis over de G.A.S.-praktijk Slechts minimale aanwezigheid van minderjarigen (16-17 jarigen) Stad Antwerpen 2006-2011: 59.985 boetes waarvan 1195 voor minderjarigen. In Vlaams-Brabant hadden er van de 1259 opgemaakte boetes slechts 25 betrekking op minderjarigen

G.A.S.-toepassing voor minderjarigen: ‘gevaar voor de democratie’??? G.A.S. en minderjarigen: potentieel van het instrument? het grondwettelijk recht van lokale overheden om openbare orde en veiligheid te handhaven op hun grondgebied Potentieel van GAS als sluitstuk van een integraal veiligheidsbeleid op lokaal niveau, ingebed in een breder beleid vertrekkend vanuit preventie en zorg in het kader van het lokale veiligheidsbeleid Effectiviteit van sancties en preventief effect ervan: als ‘zeker’ zijn en als ‘kort op de bal spelen’ op concreet problematisch (materieel) gedrag

(Aanzetten tot) verbetering Nieuwe zelfstandige G.A.S.-wet: enkele aanzetten tot verbetering gewaarborgde aanwezigheid van een advocaat en ouders bij de procedure betrokkenheid van instanties met adviesbevoegdheid in jeugdzaken Informatieplicht ten aanzien van minderjarigen en ouders over strafbare inbreuken voordeel van de schaalvergroting: tegengaan van rechtsongelijkheid en -onzekerheid Register met G.A.S.-sancties: mogelijkheid tot (beter) zicht op de G.A.S.-praktijk

Juridische reflecties Keuzes binnen nieuwe G.A.S.-wet: gaan in tegen eerdere wetgevende keuzes ‘Gemeenschapsdienst’: in hervorming Jeugdbeschermingswet (2006) ‘achter’ jeugdrechter geplaatst omwille van ingrijpend karakter, niet langer op parketniveau ‘De zesde staatshervorming’: overdracht van volledige jeugdbescherming naar de gemeenschappen voorzien Quid de ‘verplichte bemiddeling’? Overeenstemming met de geldende principes van ‘bemiddeling’? Neutraal Vrijwillig Herstel van schade centraal (>< geen doelvermelding bij minderjarigen, waardoor geen zicht op ‘falen’) ‘Gemeenschapsdienst’: indien falen of als succes van de bemiddeling?

Juridische reflecties (2) ‘Ouderlijke betrokkenheid’: wegvallen sanctie ‘indien tevreden over de educatieve maatregelen’ ~ sanctionerend ambtenaar als ‘opvoedingsbeoordelaar’ ‘Tevredenheid’? Gevaar voor persoonsgebonden evaluatie & willekeur ‘gemengde inbreuken’ en -14 jarigen: non-discriminatiebeginsel (cf. art 5 G.A.S.-wet) Nog mogelijk om -14 jarigen met een strafsanctie te bestraffen indien een administratieve sanctie voor +14-jarigen voorzien is?? Plaatsverbod: geen G.A.S.-sanctie en onduidelijkheid troef Quid rechtswaarborgen (zoals betrokkenheid ouders en aanwezigheid advocaat)? Quid toepassing op minderjarigen? Quid beroepsmogelijkheden?

Over ‘early intervention’ (en de gevaren ervan) G.A.S.: van sluitstuk van het lokaal veiligheidsbeleid naar hefboom en ‘stok-achter-de-deur’ Voorbeeld 1 “In het geval van minderjarigen worden GAS-boetes dus niet gebruikt als stok, maar als stok achter de deur. Die boetes zijn geen doel op zich maar een middel om te voorkomen dat jongeren verder ontsporen.” (Patrick Janssens, 24/01/2012, De Morgen) Voorbeeld 2 “(…)En daar heeft de GAS ons flink geholpen. Dan zeggen wij tegen de hulpverlening: ‘Nee, wij als overheid definiëren dat daar wel een probleem is’, en er is wel een vraag, niet van de cliënt misschien maar van ons en wij stellen die vraag in plaats van de cliënt, dus wij zijn voor veel meer drang en dwang in de hulpverlening, voor veel bemoeizorg” (respondent n°4, in Devroe, 2012, p. 415).

Over ‘early intervention’ (en de gevaren ervan) (2) Early intervention: over ‘vals-positieven’ en ‘vals-negatieven’ overlast veroorzakend gedrag gezien als risicofactor voor later meer ernstig delinquent gedrag Op het eerste zicht ‘onschuldig’, experimenteel gedrag van jongeren geïnterpreteerd als symptoom van toekomstig meer ernstig delinquent gedrag Ervaren noodzaak om zo snel en vroeg mogelijk in te grijpen, op basis van algemene risicofactoren en het omdraaien van de oorzakelijke relatie (~ ‘stepping stone’ theorie) Ontbreken van definiëring van het centrale concept ‘overlast’ Ruimte voor sterke discretionaire bevoegdheid op alle niveaus Gevaar voor sterke subjectivering en een persoonsgebonden systeem

Over ‘early intervention’ (en de gevaren ervan) (3) Over het ‘samen zetten van de sociale en repressieve kant’, dat zowel ‘briljant’ als gevaarlijk is: “De dag dat de burgemeester niet meer op zijn stoel zit en de directeur Samen Leven niet meer op de zijne, is die combinatie levensgevaarlijk” (respondent 41, in Devroe, 2012, p. 404).

Suggesties voor het G.A.S. beleid en -praktijk Nood aan een sterker normatief (federaal) raamwerk Duidelijke en heldere definiëring van het centrale concept Focus op effectief problematisch gedrag en vormen van materiële overlast (en niet op morele overlast) Exhaustieve lijst van als overlast te definiëren feiten ‘gemengde inbreuken’ niet voor minderjarigen Betere regeling van ‘bemiddeling’ vanuit de aanvaarde principes Plaatsverbod: geen plaats als administratieve sanctie Te sterk ingrijpen op de persoonlijke vrijheid Enorme vaagheid in de huidige definiëring Als sluitstuk van een breder lokaal beleid, ná preventie en zorg

Conclusie. Voorbij de slogans… Sterke polarisering in een moralistisch, ideologisch & sterk emotioneel debat Ontbreken van objectieve kennis over de huidige G.A.S.-praktijk Aanpassingen aan de verzelfstandigde G.A.S-wet: enkele verbeteringen en basis in ‘goede bedoelingen’ Maar… Vaagheid en onduidelijkheid troef (op alle vlakken) Gevaar voor te vroeg ingrijpen en creatie van een ‘self-fulfilling prophecy’ Gevaar voor een persoonsgebonden benadering