Een antwoord van christenen op de crisis Enkele aanzetten tot discussie Forum 3 oktober 2009

De ‘christenen en de crisis’. Standpunt van de Belgische bisschoppen 1981 “Kunnen wij thans nog spreken met elkaar over de vernieuwing van de samenleving. Wat betekent morele weerbaarheid als de gevestigde structuren dreigen te begeven…” “Kunnen wij thans nog spreken met elkaar over de vernieuwing van de samenleving. Wat betekent morele weerbaarheid als de gevestigde structuren dreigen te begeven…” “De crisis is meer dan een economische crisis” “De crisis is meer dan een economische crisis”

Stellingen De economische crisis staat niet op zichzelf: het is een element van een crisis in het complexe sociale systeem dat de samenleving is. De economische crisis staat niet op zichzelf: het is een element van een crisis in het complexe sociale systeem dat de samenleving is. Hoe complexer alles is, hoe meer mensen zich machteloos voelen om er iets aan te doen + mensen koesteren argwaan tegenover oude mentaliteiten en structuren Hoe complexer alles is, hoe meer mensen zich machteloos voelen om er iets aan te doen + mensen koesteren argwaan tegenover oude mentaliteiten en structuren Geen eensgezindheid over grondwaarden Geen eensgezindheid over grondwaarden

Positief Wij zijn niet machteloos en er zijn tekenen van hoop Wij zijn niet machteloos en er zijn tekenen van hoop Geloof kan bijdragen tot een nieuwe oriëntatie Geloof kan bijdragen tot een nieuwe oriëntatie

Probleemvelden Geruisloze versplintering Geruisloze versplintering Welvaart en welzijn Welvaart en welzijn Werkloosheid Werkloosheid Sociale zekerheid Sociale zekerheid

Analyse vandaag Niet neutraal: de kerk is ‘verbonden met de mensheid en haar geschiedenis door de diepste banden’. Niet neutraal: de kerk is ‘verbonden met de mensheid en haar geschiedenis door de diepste banden’. Positieve en destructieve evoluties Positieve en destructieve evoluties De positieve tendensen bevestigen als tekens van het Rijk Gods De positieve tendensen bevestigen als tekens van het Rijk Gods Destructieve tendensen onder kritiek plaatsen. Destructieve tendensen onder kritiek plaatsen.

Aanleiding De subprime crisis in de VS De subprime crisis in de VS Faillissementen van banken Faillissementen van banken Invloed op de reële economie: bedrijven kunnen moeilijker kapitaal vinden Invloed op de reële economie: bedrijven kunnen moeilijker kapitaal vinden Werkloosheid Werkloosheid

Fundamentele oorzaken Globalisering Globalisering Algemene cultuurcrisis Algemene cultuurcrisis Crisis van het leiderschap Crisis van het leiderschap

Globalisering Verwevenheid van de wereldeconomie Verwevenheid van de wereldeconomie Document van de bischoppelijke commissie Gaudium et spes (nu samen met Diakonie geïntegreerd in ‘Kerk als dienst aan de wereld’): “De economische, culturele en sociale gevolgen van globalisering: een evangelisch-ethische benadering” Document van de bischoppelijke commissie Gaudium et spes (nu samen met Diakonie geïntegreerd in ‘Kerk als dienst aan de wereld’): “De economische, culturele en sociale gevolgen van globalisering: een evangelisch-ethische benadering” De armen zijn de eerste slachtoffers De armen zijn de eerste slachtoffers

Globale cultuurcrisis Geen consensus over waarden + emotivisme Geen consensus over waarden + emotivisme Toynbee: sociale schisma’s gaan gepaard met een ‘schisma van de ziel’ Toynbee: sociale schisma’s gaan gepaard met een ‘schisma van de ziel’

Crisis van het leiderschap Eenzijdige vorming en advies (“op een niets ontziende wijze financieel gewin nastreven”) Eenzijdige vorming en advies (“op een niets ontziende wijze financieel gewin nastreven”) Taalspel van nut, berekening, controle (“primaire kennis”) leidt tot een eenzijdige kijk op mens en organisatie Taalspel van nut, berekening, controle (“primaire kennis”) leidt tot een eenzijdige kijk op mens en organisatie Disciplinering van mensen in het systeem Disciplinering van mensen in het systeem

Antwoord van de Kerk Geen privatisering van het geloof, maar actieve betrokkenheid op de samenleving: José Casanova Geen privatisering van het geloof, maar actieve betrokkenheid op de samenleving: José Casanova Interpreteren van de crisis in het licht van het evangelie Interpreteren van de crisis in het licht van het evangelie

1. Oefenscholen van burgerdeugden Als antwoord op de waardecrisis: opnieuw gemeenschappen ontwikkelen waarin mensen leren om hun eigenbelang te overstijgen Als antwoord op de waardecrisis: opnieuw gemeenschappen ontwikkelen waarin mensen leren om hun eigenbelang te overstijgen Sociale deugden: caritas, solidariteit, rechtvaardigheid Sociale deugden: caritas, solidariteit, rechtvaardigheid

2. Vorming tot moedig leiderschap Aanleren van een inspirerende taal, van wijsheid en nieuwe metaforen Aanleren van een inspirerende taal, van wijsheid en nieuwe metaforen Contemplatie als betrokkenheid op de werkelijkheid van mensen Contemplatie als betrokkenheid op de werkelijkheid van mensen Gebed en meditatie: geen navelstaarderij, maar mogelijkheidsvoorwaarden tot moedig leiderschap: - Doen wat moet gedaan worden - Verbondenheid/betrokkenheid (geen buitenstaanders) - Vertrouwen in mensen als remedie tegen de cultuur van het geïnstitutionaliseerde wantrouwen Gebed en meditatie: geen navelstaarderij, maar mogelijkheidsvoorwaarden tot moedig leiderschap: - Doen wat moet gedaan worden - Verbondenheid/betrokkenheid (geen buitenstaanders) - Vertrouwen in mensen als remedie tegen de cultuur van het geïnstitutionaliseerde wantrouwen

3. Solidariteit en een nieuwe kijk op mensenrechten Geen claims van individuen die anderen uitsluiten, geen inflatie van rechten Geen claims van individuen die anderen uitsluiten, geen inflatie van rechten Voorwaarden tot sociale rechtvaardigheid en participatie Voorwaarden tot sociale rechtvaardigheid en participatie Meer dan belangen: algemeen welzijn en steeds rekening houden met het effect van beleidsmaatregelen op de armen Meer dan belangen: algemeen welzijn en steeds rekening houden met het effect van beleidsmaatregelen op de armen

4. Anders omgaan met geld en goederen Van beleggingsclubs tot leerscholen voor kritisch en ethisch investeren: geen financiële winst zonder sociale winst. Van beleggingsclubs tot leerscholen voor kritisch en ethisch investeren: geen financiële winst zonder sociale winst. Rekening houden met de draagkracht van het milieu: niet onze verhouding tot de schaarse goederen is het probleem, maar onze onderlinge verhouding in de omgang met schaarse goederen Rekening houden met de draagkracht van het milieu: niet onze verhouding tot de schaarse goederen is het probleem, maar onze onderlinge verhouding in de omgang met schaarse goederen

5. Bijdragen tot het maatschappelijk debat Mobiliseren van universiteiten en hogescholen Mobiliseren van universiteiten en hogescholen Oprichting van een christelijke denktank over de crisis? Hoe teveel belangenconflicten overstijgen Oprichting van een christelijke denktank over de crisis? Hoe teveel belangenconflicten overstijgen

6. Een ‘company of critics’ Kijken naar de samenleving in het perspectief van het kruis: de samenleving heeft het gelaat van haar slachtoffers. Kijken naar de samenleving in het perspectief van het kruis: de samenleving heeft het gelaat van haar slachtoffers.

Besluit Voorbij de angst: vreest niet. Elke crisis is een uitdaging tot nieuw leven. Voorbij de angst: vreest niet. Elke crisis is een uitdaging tot nieuw leven. Leven vanuit de volheid van het leven. Leven vanuit de volheid van het leven. Geen lijdzaam toezien: wij zijn de tijden. Geen lijdzaam toezien: wij zijn de tijden. Vertrouwen op een toekomst die ons geschonken wordt (Romero) Vertrouwen op een toekomst die ons geschonken wordt (Romero)