Spirometrie; wat is het en wat heb je eraan? Barend van Duin, kaderhuisarts astma/COPD jaar 1 dec.2010

Spirometrie: de basisinfo Spirometrie geeft informatie over: de inhoud van de longen (ernst van) belemmering bij uitademing Eerst de anamnese dan de longfunctie! Voor beleid is de anamnese richtinggevend! Spirometrie is niet meer dan een hulpmiddel, vooral om diagnose COPD te kunnen stellen; voor vervolgbeleid veel minder zinvol Soorten longfunctieonderzoek: Piekstroommeting alleen astma Geen betrouwbare normaalwaarden Spirometrie: Voor astma en COPD Nodig voor diagnose Indicaties voor spirometrie: - Diagnostiek longlijden; -verdenking astma; verdenking COPD -recidiverende luchtwegklachten; -roken en luchtweg klachten >40 jr. -frequente bronchitis - Monitoring Longfunctie Spirometrie is geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar en ouder Onder de 6 jaar zijn er geen normaalwaardes en is het sterk afhankelijk van het kind of hij/zij in staat is een goede flow volume curve te blazen.

Onderscheid Astma & COPD Roker of ex-roker >90% Mogelijk Symptomen onder 35 jr Zeldzaam Vaak Chron. productieve hoest Gewoonlijk Zelden Kortademigheid Continu en progressief Wisselend; klachtenvrije periodes! s’Nachts wakker kortademig Gebruikelijk Wisselende verschijnselen gedurende dag/etmaal

Parameters, een “opfrisser” Flow De luchtstroom in liters/sec. Volume FEV-1 Forced Expiratory Volume in de eerste seconde (na maximaal in) FVC Forced Vital capacity (maximale geforceerde uitademing ma maximaal in) FER Forced Expiratory rate FEV-1/(F)VC (percentage FEV-1van de FVC) In de praktijk spreken we vaak over Tiffeneau waar we FER bedoelen. Het verschil is dat de Tiffeneau berekend wordt op basis van de VC (relaxed) waar de FER berekend wordt op basis van de FVC (geforceerd) Overige begrippen en parameters: VC Vitale capaciteit RS Residuaal volume TLC totale long capaciteit (VC+RS) MEF 25-50-75 Mid Expiratory Flow FEF 75-50-25 Forced Expiratory Flow De MEF en de FEF is hetzelfde maar andersom. Waar de een het heeft over de flow als er 25% is uitgeademd heeft de ander het op datzelfde punt over de flow maar moet er nog 75% worden uitgeademd.

Longvolumina FEV1 Totale Long Capaciteit FVC RES. VOL. TLC: totale long capaciteit. Een optelling van FVC + RV RV: residuale volume. Het volume die achter blijft in de luchtwegen na een volledige uitademing; ook wel dode ruimte of restvolume genoemd. (Normaal: eigen lichaamslengte in ml) NB: dit zijn ziekenhuis bepalingen FEV1 Totale Long Capaciteit FVC RES. VOL.

FLOW PF FEV1 FVC RES. VOL. VOL FLOW-VOLUMECURVE

Technische fouten “opfrissen” Let op inzet van de patiënt Stijgsnelheid opgaande deel Langzame start Top: spits of rond Te vroeg gestopt (abrupt einde) / Geen plotse val naar x-as Extra inademing Gladde curve / Hoesten Tong ervoor / karton fijn gebeten Verkeerde houding Controle inademing tot Y as? / Niet volledig ingeademd Reproduceerbaarheid Deze dia is een samenvatting van fouten die we net gezien hebben.

Technische Interpretatie. Minimaal 3 acceptabele curves (uit maximaal 8 pogingen) - de twee hoogste FEV1-waarden en FVC-waarden mogen onderling niet meer dan 150 ml verschillen Neem de beste FVC en de beste FEV1 uit de pogingen Vergelijk met voorspelde waardes en ook met eerder geblazen curves/waardes Kijk Altijd naar de afzonderlijke waardes. sommige spirometrie programma’s berekenen het verschil tussen de verschillende geblazen curves en geven aan hoeveel % wordt afgeweken van de best geblazen curve) Soms kan het berekende verschil o% zijn omdat een FVC veel hoger uitvalt tov de vorige maar een FEV1 veel lager. De som van de waardes is dan gelijk terwijl ze onderling toch (te) veel verschillen!

Spirometrie interpretatie. p.m. Bij astma spirometrie doorgaans normaal!!!!! Normaal: Fev1 >80% van voorspeld Fvc >80% van voorspeld FER >70% absoluut. Reversibiliteit (nieuw): Toename van 12% tov de baseline meting! ROER Restrictie? FVC<80% van pred Obstructie? FER<0,7 (70%) Let op bij ouderen! Ernst obstructie? FEV1 t.o.v. pred: mate van obstructie (GOLD) Reversibiliteit? Post FEV-1 >12% verbeterd tov ‘pre’waarde + minimaal 200 ml verbeterd! Reversibiliteit op bronchusverwijder Bij voorkeur via voorzetkamer: -10-15 min na salbutamol 400ug -45 min na 80ug ipratropiumbromide Spirometer geeft vaak reversibilteit als absolute toename. Toename PEF 15% van uitgangswaarde, gemeten met PEF meter

Curve 1.     We zien op het linker plaatje de beste waarde voor broncho dilatatie in het groen (base) en na broncho dilatatie in het rood (post BD1) Op het rechter plaatje zien we een samenvatting van alle op dat moment geblazen test (in die sessie) waardoor we duidelijk zien dat de curve reproduceerbaar (en dus betrouwbaar) is.

Uitslagen curve 1 Base Post BD Fev1 2.34 73% 2.44 76% 4% Fvc 4.65 115% % van voorspeld Post BD Fev1 2.34 73% 2.44 76% 4% Fvc 4.65 115% 4.79 119% 3% Pef 8.20 100% 8.67 106% 6% FER Fev1% 50 66 51 67 Deze curve mogen we beoordelen als obstructief en niet reversibel Reversibiliteit is 4% Tiffeneau is 50% en post BD 51% We mogen nog niet spreken van COPD want we kennen geen anamnese!

Curve 2. Voorbeeld van een restrictieve curve. Ook hier zien we groen en rood praktisch over elkaar liggen, er lijkt dus geen sprake van reversibiliteit. De curve valt duidelijk binnen/onder de lichtgrijze lijn (= voorspelde waarde)

Uitslagen curve 2 Base Post BD Fev1 2.19 65% 2.31 68% 5% Fvc 2.80 64% % van voorspeld Post BD Fev1 2.19 65% 2.31 68% 5% Fvc 2.80 64% 2.89 66% 3% Pef 10.84 128% 12.51 148% 15% FER Fev1% 78 103 80 106 Deze curve mogen we beoordelen als restrictief en niet reversibel Reversibiliteit is 3% FVC en FEV1 zijn beide kleiner dan 80% van voorspeld maar de FER/Tiffeneau is zowel base als post BD >70% absoluut.

Restrictieve stoornis. Een abnormale afname van het longvolume: FVC verlaagd <80% van voorspeld ⇒ vermoeden TLC verlaagd (<80% van voorspeld) ⇒ bewijs FEV1/FVC ratio normaal (>70%) Pleura fibrose, carcinoom Alveolus Interstitieel Neuromusculair Thorax / abdomen kyfoscoliose, Bechterew, obesitas, ascites

Beoordelen uitslag spirometrie Optisch: Techniek (betrouwbaar, correct, reproduceerbaar) Vorm (voorspeld gebied, obstructie, restrictie) Stappen in volgorde: ROER Restrictie? FVC<80% van pred Obstructie? FER<0,7 (70%) Let op bij ouderen! Ernst obstructie? FEV1 t.o.v. pred: mate van obstructie (GOLD) Reversibiliteit? Post FEV-1>12% verbeterd tov ‘pre’waarde + minimaal 200 ml verbeterd! Reversibiliteit: niet partieel Ten dele maar blijft obstructief) volledig Reactie op farmaca. Een post broncho dilatoire meting (post BD) wordt uitgevoerd met salbutamol 400 mcg of 80 mcg atrovent. Combivent kan ook maar heeft geen meerwaarde. Bovendien moet je dan 2 x post BD meten om de afzonderlijke componenten te kunnen beoordelen op reversibiliteit!

COPD GOLD criteria GOLD FER FEv1 1 <70% >80% 2 50-80% 3 30-50% 4 <30% Vroeger bestond ook GOLD 0 “at risk”, deze is Vervallen ( FER>70% en FEV1 >80%)