De methode doet het niet ! Gastcollege De Haagse Hogeschool - Academie voor ICT & Media Onderdeel Haagse hogeschool Opleiding Bedrijfskundige informatica De methode doet het niet (vrij gebruikt naar Jaap van Rees - 1982) Artikel J. van Rees: 'De methode doet het niet', in Informatie, 1982. http://www.euronet.nl/~jaapvanrees/archief/methodedhn.htm Even de klokken gelijk zetten : Wat is architectuur? De methode / Modelleren Doel modelleren is communiceren Wat is nu eigenlijk de bedoeling met architectuur (veranderen, beslissen)? 15-12-2008 Auteur : Martijn Hunsche

Doel gastcollege Kijkje in de praktijk Hoe pak je zaken aan Hoe word ik effectief Do’s en don’ts Architectuur : methode - middel - doel Boodschap: Het is niet de methode die het doet, maar de persoon die de methode gebruikt; die doet het (of doet het niet). Uitgangspunt/aanname: Veel theorie tot nu toe (TOGAF, Archimate, Zachman, etc) Veel op methode gericht (beeld dat kan ontstaan is dat Architectuur een doel op zich is) Eerste ervaring met de weerbarstige praktijk 2

Agenda Introductie Architectuur Communicatie Praktijk 3 Introductie Wat is het? Waar dient het toe? Communicatie(middel) Modelleren Rol van architect Praktijk Weerstand en misstanden Veranderen a la Caluwé Do’s & don’ts 3

Martijn Hunsche Senior consultant @ VKA 1985 UvA - Natuurkunde 1990 Capgemini 2003 Athlon car lease 2006 Verdonck, Klooster & Associates 7 jaar ervaring in ICT Architectuur COA, DJI, MBO, Kennisnet, SurfNet, EPD, DKD, SBOH, TNT, P-Direkt 4

Wat is (ICT) architectuur? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Wat is (ICT) architectuur? We're not sure, but we know one when we see one. Seriously, it is a difficult concept to make precise. Perhaps this is not too surprising, given that the civil architecture community, with 5000 years or so of practice, has had little more success defining the architecture of a building. Definitie architectuur is lastig. 5

Wat is (ICT) architectuur? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Wat is (ICT) architectuur? ANSI / IEEE1471 - 2000 Stijl – vorm – functie Arche = begin, eerste, principe of norm. Techne of tecton = techniek, kunst van het maken / bouwen “Architectuur is een proces” “Architectuur is een ervaring, een belevenis” ANSI / IEEE1471 - 2000 Architecture: the fundamental organization of a system embodied in its components, their relationships to each other and to the environment and the principles guiding its design and evolution. IEEE1471 is wijdverbreid en herkenbaar voor velen (vooral ICT’ers), maar niet de enige kijk op … 6

Architectuur …. Richtinggevende uitspraken (principes) Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Architectuur …. Richtinggevende uitspraken (principes) Tekeningen ter illustratie van uitspraken (modellen) Raamwerk Doelgroep / stakeholders Proces van creëren Proces van toepassen / gebruik Architectuur is een communicatie middel Korte definitie : Architectuur bestaat uit richtinggevende uitspraken (principes) en modellen ter illustratie van die principes in een bepaalde context Deze definities zijn mechanisch / deterministisch van aard; beschrijvingen van wat architectuur inhoud (waaruit is het opgebouwd). Andere definitie van Architectuur is een beschrijving waarvoor het dient (het doel van architectuur) : COMMUNICATIE ! Inzicht en overzicht, demystificatie Ondersteunend in besluitvorming Ondersteunend in verandertrajecten Vergelijk deterministische beschrijving en teleologische beschrijving 7

Vraag : Waarom modelleren? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Vraag : Waarom modelleren? Omdat de methode het voorschrijft Een beeld zegt meer dan duizend woorden Vereenvoudiging van complexiteit Waarom niet? 8

Opdracht : teken een kip Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Opdracht : teken een kip Modelleer opdracht : teken een kip Met deze opdracht wordt inzichtelijk gemaakt welke verschillende zienswijze er op de wereld zijn en hoe moeilijk het is om een goed model te maken. 9

Kenmerken van een model Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Kenmerken van een model Een doel Gezichtspunt / kijkrichting Scope Focus Modelleringsprincipes Groeperingscriteria “Things should be made as simple as possible, but not any simpler.” Einstein, Albert Een doel – wat wil ik met dit model bereiken ? Gezichtspunt / kijkrichting – wie is mijn publiek ? Scope – wat modelleer ik wel en wat vooral niet? Focus – waar richt ik me met mijn model vooral op? Modelleringsprincipes – bijvoorbeeld : Generalisatie, weglating en vervorming Groeperingscriteria – bv minimale koppeling, maximale samenhang 10

Blik op de wereld : # mensen per land 11

Blik op de wereld : leeftijd 100+ 12

Blik op de wereld: € patenten & licenties 13

Vraag : Wanneer is je architectuur tekening af? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Vraag : Wanneer is je architectuur tekening af? Als de opdrachtgever hem uit je handen grist (en  wegloopt) Als je collega architecten geen opmerkingen meer hebben Als je alle zaken volgens het boekje correct hebt gemodelleerd Nooit Groepsvraag – wanneer is je architectuur tekening af? Antwoord A neigt naar juist Als de opdrachtgever hem uit je handen grist (en  wegloopt) Een tevreden klant die met je tekening aan de haal gaat is een genietmomentje. Maar, begrijpt ie hem nu wel echt? Leek dat lachje niet ironisch? Lachte hij eigenlijk wel? Ben je nu werkelijk klaar?? …. Kortom twijfels, twijfels, twijfels, …… start communicating and you will know! Als je collega architecten geen opmerkingen meer hebben De betere reviews zijn peerreviews. Zeker als het conculega’s zijn met een stevige eigen mening (niets menselijk is architecten vreemd). Don’t try this at home ! Niet voor tere kinderzieltjes! Als er geen opmerkingen meer komen van je conculega’s, kan dat twee dingen betekenen: Zijn zij nou zo stom of ben jij nou geniaal? Ze zijn druk met veeeeel belangrijkere zaken dan jouw morsige vlekkenplaatje…. Maar wat is nu de bedoeling van die plaat? Moet ie perfect volgens de collega’s of moet de klant er mee verder kunnen?? Als je alle zaken volgens het boekje correct hebt gemodelleerd Natuurlijk moet je kennis van de theoretische in orde zijn om de methode te kunnen volgen. Echter zorg niet dat je een oplossing maakt waarvoor een probleem gezocht (of gemaakt) moet worden. In vrijwel alle gevallen is de methode ondergeschikt aan het uiteindelijke doel. Punt! Nooit Nee, da’s waar. Je tekening is nooit af. Maar dat laat onverlet dat ie ook onaf goed bruikbaar kan zijn op het moment dat dat nodig is. Als je dat moment laat schieten (timing is all) dan kun je je misschien beter met geschiedschrijving bezig houden en lekker verder werken aan je (bijna) perfecte modelletje. BTW perfect volgens wie? Juist ja, de klant! Hierrrrrrrrr die tekening, niet verlegen zijn, gewoon geven en start communicating …. 14

Pauze … 15

Introductie Architectuur Communicatie Praktijk De ideale architect "Een architect moet ingenieus, en vlug zijn in het verkrijgen van kennis. Ontoereikend in welke ook van deze kwaliteiten, hij kan niet een perfecte meester zijn. Hij moet een goede schrijver zijn, een bekwaam tekenaar, bedreven in de meetkunde en optiek, expert in de wiskunde, bekend met de geschiedenis, onderlegd in de grondbeginsels van de filosofie, iets hebben van een musicus, bekend zijn met de wetenschap van de rechtspraak en het menselijk lichaam evenals de sterrenkunde en astronomie." Vitruvius 25 B.C. 16

Rol van architect Staf / extern Adviserend vs beslissend Vaak ICT Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Rol van architect Staf / extern Adviserend vs beslissend Vaak ICT Kennisintensief / informatiebron Opleidingen 17

Vraag : Wat zal je een goed architect nooit zien doen? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Vraag : Wat zal je een goed architect nooit zien doen? De lekbak van de koffieautomaat leeggieten Stiekem een euro uit de droppot halen voor een A0 versie van zijn architectuurplaat Een praatje maken met de systeembeheerder Een “stilte” ruimte opzoeken om lekker door te kunnen werken Groepsvraag : Wat zal je een goed architect nooit zien doen? Antwoord : geen van allen is het goede antwoord, een goed architect voert indien nodig alle handelingen uit. De lekbak bij de koffieautomaat leeggieten Hoe langer je bij de koffieautomaat kan rondhangen hoe beter. Dus, waarom maak je jezelf niet meteen nuttig?. Je ontmoet nieuwe mensen en hoort vaak informeel veel info. Tip : probeer ook eens een andere verdieping! Stiekem een euro uit de droppot halen voor een A0 versie van zijn architectuurplaat Als het stiekem genoeg is zal je het überhaupt niet zien (flauw). Een goed architect zal vroeg of laat die ene goede architectuur poster kamerbreed aan de wand willen hebben. Niet slechts voor de eer en glorie maar als vertrekpunt voor nieuwe discussie en toegang tot nog meer interessante info. Een praatje maken met de systeembeheerder Systeembeheerders weten de ins-en-outs van systemen en hebben toegang tot veel informatie. Ook vervullen ze vaak een spilfunctie in met name de ICT organisatie. Altijd handig! Een “stilte” ruimte opzoeken om lekker door te kunnen werken Niet te vaak maar soms wil je even doorwerken. Niet te lang want anders neemt het “ivoren toren” gehalte van je document teveel de overhand. Maar, blijf communiceren met de buitenwereld! 18

Archetypen architecten Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Archetypen architecten The PowerPoint Architect The Matrix Architect The Embedded Architect The Hardware Vendor Architect The Auditor Architect The Gartner Architect The ERP Vendor Architect The UML Architect The Beta Architect Simon Munro: http://dotnet.org.za/delphiza/ If you are considering a career as an IT Architect you need to pause for a moment and wonder if you want to label yourself as an 'Architect'. While there is a general trend at the moment to clarify the term more carefully and formally, most of the people you run into will have there own preconception of what an architect is. Lots of people run around IT giving themselves the architect title and, whether doing architecture or not, have given all aspiring architects a bad name. So when positioning yourself as an architect, consider that the following types of architects have already set the perceptions of what an architect is. The PowerPoint Architect By far the most common type of architect is The PowerPoint Architect, these kinds of architects produce the best looking architectures on paper... I mean PowerPoint. Great colours, no crossing lines and reasonably straightforward to implement... apparently. The problem with PowerPoint architects is that they are so far removed from real implementation that architectures that they propose simply won't work. The PowerPoint Architect is generally a consultant who, just before implementation is about to start, picks up their slides and moves to the next project - leaving everyone else to implement their pretty diagrams. The PowerPoint Architect believes that software development is similar to doing animations in PowerPoint and infrastructure is about how to get your notebook connected to a data projector. How to spot The PowerPoint Architect The PowerPoint Architect gives him/herself away by scheduling presentations in meeting rooms and having so many slides that there is no time to go into the detail. If the meeting has more business and project representatives than technical staff, it was probably organized by The PowerPoint Architect so that technical questions seem out of place and should be 'taken off-line'. The PowerPoint Architect has also been known to use Visio. The Matrix Architect Named after 'The Architect' in the Matrix movie series, The Matrix Architect has been there so long that he/she doesn't know any other way. Matrix Architects leaves no room for improvement, discussion or negotiation as the architecture was written by them eons ago and has worked fine, thank you very much. Much like the scene in The Matrix Reloaded, The Matrix Architect has a personalised, well defended office and if you manage to get in, you simply have to leave by one of two doors - without getting a chance to explain yourself. How to spot The Matrix Architect The Matrix Architect normally has their own office and is well settled. Technical books on CORBA, Betamax and other has-been technologies are proudly displayed on the shelves. The Matrix Architect can also be spotted by their uncanny ability to work their way into meetings and throw curveball comments like "That's just like the SGML interface that we used on DECT and in my day..." The Embedded Architect The Embedded Architect creates architectures that are so huge and complex that removing them is similar to taking out your own liver. Most of the time they do this for career stability or, if they come from an external organization are there to milk as much future profit out of projects as possible. How to spot The Embedded Architect The Embedded Architect is very difficult so spot during the embryonic stage when they are infecting the existing architecture and often once spotted it is too late. The Embedded Architect often has a team of disciples that as a group understand the entire architecture, but individually know very little. A requirement that new team members go on an induction course on the architecture is a sign that there may be an Embedded Architect somewhere within the organization. The Hardware Vendor Architect The Hardware Vendor Architect is actually a salesman with a reworked title. The Hardware Architect's role is to point out the flaws in everyone else's architecture so that they can justify why the extra hardware expense is not their fault. At Hardware Architect School, The Hardware Architect is trained in creating proprietary hardware platforms that create vendor lock-in. How to spot The Hardware Vendor Architect The Hardware Vendor Architect normally has a car full of pens, mouse mats and notepads emblazoned with some well-known brand which they use to assimilate the weak. They also have huge expense accounts where they can take the entire data centre to lunch occasionally. They are often heard saying things like 'You need a 24x7 99.999999% disaster recovery site' The Auditor Architect We are not sure of the origins of The Auditor Architect, because they are supposed to be auditing things, not creating architectures. The Auditor Architect will always propose an architecture that uses spreadsheets for every possible system interface that requires each user to be a CA so that they can review the transactions before they are submitted (not to be confused with The Auditor Project Manager who uses spreadsheets for all documentation). Since most organizations don't have that many CA's, The Auditor Architect represents a firm that can provide as many CA's as may be necessary. How to spot The Auditor Architect The Auditor Architect always wears a black suit, white shirt and an expensive tie in the latest fashionable colour and style. The Auditor Architect will often go to great lengths to express that they are unbiased and just want to make sure that things are done correctly. Most emails received from The Auditor Architect have spreadsheet attachments. The Gartner Architect The Gartner Architect has knows all the buzzwords and has all the supporting documentation. They never actually put together a workable architecture but run ongoing workshops on the likelihood of the architecture looking a particular way at some point in the next six months to five years. As soon as an architecture is established, The Gartner Architect uncovers some 'new research' that requires a suspension of the project while the architecture is re-evaluated. Incidentally, sometimes The Gartner Architect is known as The Meta Architect. How to spot The Gartner Architect The Gartner Architect always does presentations with references to some research noted on every slide and the true test of The Gartner Architect is asking for the document that is being referred to - it won't materialize. The Gartner Architect is often accompanied by a harem of PowerPoint Architects eager to get their hands on the material. The Gartner Architect is often entertained by The Hardware Architect, provided that they represent products that are in 'The Magic Quadrant'. The ERP Vendor Architect True Architects for ERP systems do exist - but they hang out somewhere else, like in Germany, and not on your particular project. There is no need for an architect on a system that if changed, self destructs within thirty seconds. The ERP Vendor Architect is actually an implementation project assistant that is billed at a high rate. How to spot The ERP Vendor Architect The ERP Vendor Architect almost always has a branded leather folder of some really fun training conference that they went to in some exotic location with thousands of other ERP Vendor Architects. A dead giveaway is if The ERP Vendor Architect and The Hardware Architect are exchanging corporate gift goodies - a sure sign that they are colluding do blame legacy systems for the poor performance. The UML Architect The UML Architect is not interested in any architecture that cannot be depicted using UML diagrams and spend a considerable amount of effort making sure that this happens. The UML Architect lives in an object bubble and has no consideration that their intended audience never learned SmallTalk. How to spot The UML Architect The UML Architect is easy to spot from the documents that they produce. All documents have a lot of stick-men, hang-men and and cartoon characters pointing at bubbles. The UML Architect will always be able to describe the architecture by <<stereotyping>> it as something that you will understand. The Beta Architect The Beta Architect insists that the current version of whatever software you are using is going to be ridiculously out of date by the time the system goes live. For that reason it is important that the development be done with the beta framework, operating system or development environment and not to worry, the product will be probably released before the system needs to go into production. How to spot The Beta Architect The Beta Architect normally wears a golf short with a large software vendors logo embroidered on the front and walks around with a conference bag suitably branded. The Beta Architect normally comes from an external organization that has a partnership with a large vendor indicated by some metal, but always gold or platinum - bronze and silver partners are not worthy. Van Simon Munro: http://dotnet.org.za/delphiza/ 19

Praktijk cases UWV DKD – ketenarchitectuur – beeldvorming Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Praktijk cases UWV DKD – ketenarchitectuur – beeldvorming TNT – ICT architectuur - teambuilding NICTIZ – ICT architectuur – blauwdruk ontwerp SBOH – architectuur - informatieplanning Kennisnet – applicatiearchitectuur – blauwdruk ontwerp Surfnet – applicatiearchitectuur – beeldvorming MBO instelling – architectuur - blauwdruk Opdrachtgever – speelveld/taak – uitvoering rol/resultaat 20

Vraag : hoe herken je weerstand? Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Vraag : hoe herken je weerstand? Afspraak wordt voor de zoveelste keer verzet Geen informatie krijgen Verkeerde informatie krijgen Overvoerd worden met informatie Stroperig houding Achter zaken aan moeten jagen "We weten wel hoe het werkt" Jouw opdracht betwijfelen Vraag : Hoe herken je weerstand? Antwoord : dit is een niet limitatieve opsomming Dit is iets wat je gaat leren in de praktijk. Veel hangt af van je mensenkennis. Soms zie je aan iemand zijn neus hoe de vlag erbij staat (bij wijze van spreken) Feit is, weerstand is lastig. Idealiter werkt iedereen mee en geeft je op het juiste moment de juiste informatie en is iedereen het altijd perfect met jou eens …. Bleeeeéh, dat zou knap saai worden na een dag … BTW waarom hebben ze eigenlijk nodig, kunnen ze dat niet zelf…?? Bekende eufemisme om dit weerstand te herkennen en te duiden zijn: Zonder weerstand geen glans. Rome en Parijs zijn ook niet op een dag gebouwd 21

Misstanden uit de praktijk Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Misstanden uit de praktijk Business heeft uitgesproken voorkeur voor technologie/applicatie Technologie push Grand schema’s vs systeempje Architectuur is iets voor ICT Architectuur werkt mij tegen Blauwdruk denken Quick fix Rode vlaggen - signalen die wijzen op misstanden, andere denkbeelden, eventueel (komende) weerstand 22

De Caluwé Macht SMART Leren Mens Panta rei Introductie Architectuur Communicatie Praktijk De Caluwé Macht SMART Leren Mens Verandermanagement – De Caluwé kleuren denken: Blauwdruk denken Geeldruk denken Witdruk denken Rooddruk denken Groendruk denken Geeldrukdenken Continue bezig met macht, zonder woord zelf te gebruiken Politieke omgevingen Gebruikte eufemisme zijn draagvlak en sleutelfiguren (stakeholders) Gelijk krijgen is belangrijker dan gelijk hebben Vergaderingen zijn een ritueel, de uitslag is van tevoren al bekend Afspraken zwart-op-wit vastleggen Wordt door anderen gezien als opportunistisch, draaikont, manipulerend Veranderingen worden in gang gezet door bang maken (sense-of-urgency benadrukken) Blauwdrukdenken Het resultaat is belangrijk en conform SMART Vooraf de route definiëren (van IST naar SOLL) Analytisch en rationeel met de pretentie van objectiviteit Op zoek naar het beste en altijd bezig met vaststellen wat beter is dan het andere Geloof in experts/deskundige Scheiden van denken en doen (eerst denken dan doen) Door anderen gezien als : bureaucraat, rigide, inflexibel/star Veranderingen worden in gang gezet door uitoefenen van druk en/of het aanwakkeren van competitie Rooddrukdenker Hekel aan moeten (zeker door een ander opgelegd) Mensen moeten worden verleid (verlokken) Op zoek naar beste fit personen met organisatie (HRM denken) Sociale activiteiten heel belangrijk Prive en werk kunnen het beste versmelten Lijfspreuk : “Goed communiceren is zo dicht mogelijk langs elkaar heen praten” Saamhorigheid is de driver Door andere gezien als : softie, geitenwolsokken Veranderingen worden in gang gezet door een wortel/worst voor te houden Groendrukdenken Leren en veranderen zijn synoniem Ideaal van de lerende organisatie Levenscyclus denken in organisatie ontwikkeling Collectief leren/reflectie Ook belerend in (de wijze waarop) het leren door anderen Empathisch en reflectief Denken en doen zijn verbonden/vervlecht met elkaar Veiligheid / open en kwetsbaar opstellen is de driver Witdrukdenken Verandering gebeurt altijd / verandering is constant Lijfspreuk : Panta rei (zie Heraclitus) Transformatie theorie, chaos theorie De scheppende mensen, co-creatie Ondernemerschap op intuïtie Maakbaarheid (anders dan blauwdrukdenken) : - ruimte scheppen i.t.t. ruimte beperken/scoping (blauw) - acceptatie van onzekerheden i.t.t. onzekerheidreductie (blauw) dader denken i.t.t. slachtoffer denken Deze kleuren kunnen worden toegepast op het gebied van: (1) Organisaties - Belangrijk is een balans in kleuren - Teveel van één kleur is catastrofaal (2) Veranderingen - Type verandering door de relevante kleur persoon (vb groene verandering begeleiden door een groen persoon) (3) Jezelf - Ontdekken van je eigen kleur (4) Onderlinge communicatie - Welke kleur hebben mijn gesprekspartners De kleuren geel en blauw verschillen qua paradigma van rood, groen en wit. Geel en blauw volgen een oorlogsparadigma. Winnen heeft de voorkeur, desnoods met een verliezer. Rood, groen en wit volgen een vredesparadigma. Als er al spraken is van winnen dan wint iedereen. Ook in een organisatie (of een veranderingstraject) waarin alle kleuren evenredig zijn vertegenwoordigd, zullen geel en blauw expliciet de ruimte moeten geven aan de andere kleuren, willen ze niet dominant worden (winnen). Kleurentest : http://www.quaestio.com/tg5/quaestio.php?showpage&subsession=8eb198b1517ecf159061b0e3dcea40e5&8eb198b1517ecf159061b0e3dcea40e5=0bc7f09f1683e98bc33029612d09fc74 Panta rei 23

Do’s Zorg voor mandaat bij Management Signaleer misstanden Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Do’s Zorg voor mandaat bij Management Signaleer misstanden Communiceer je helemaal suf (bv Workshops) Archiveer / structureer informatie Goed is goed genoeg Plan naar resultaat Stem regelmatig af Zoek quick wins Stakeholder analyse 24

Don’ts Vasthouden aan de methode Introductie Architectuur Communicatie Praktijk Don’ts Vasthouden aan de methode Architectuur bij naam noemen bij de business Iets op de mouw laten spelden Oordelen (te snel) Verbergen Wegloop met een halve opdracht 25

Architectuur als brug De brug als beeldspraak voor architectuur; architectuur als middel niet als doel Fundering , de pijlers = theorie = modellen, frameworks, Archimate, TOGAF = het op de juiste wijze maken van de modellen Brugdelen, de weg = het toepassen van architectuur in de praktijk = het maken van de juiste modellen De brug als geheel = een overspanning van oever naar oever = een middel om van A naar B te gaan = 26

Einde Het is niet de methode die het doet, maar de persoon die de methode gebruikt; die doet het (of doet het niet). 27