Sociaal kapitaal, levenslang leren en werk Analyses op de SONAR databank Studiedag: 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?' Heidi Knipprath, HIVA - KU Leuven, 23 mei 2012

Context “Het menselijk kapitaal is Europa's grootste troef … en levenslang leren is als beleidsdoelstelling van essentieel belang voor de ontwikkeling van burgerschap, sociale cohesie en werkgelegenheid.” Commissie van de Europese Gemeenschappen. (2000). Een memorandum over levenslang leren. “Social capital makes us smarter, healthier, safer, richer and better able to govern a just and stable democracy.” Putnam, R. D. (2000). Bowling alone. New York: Simon & Schuster Paperbacks ‘It’s not what you know, but who you know’ Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Levenslang leren Alle leeractiviteiten van wieg tot graf vanuit Wat? Alle leeractiviteiten van wieg tot graf vanuit persoonlijk burgerlijk sociaal en werkgelegenheidsperspectief Determinanten / Types Opleiding, leeftijd en werksituatie Dispositionele, institutionele en situationele barrières Formeel, non-formeel, informeel Effecten Inkomen Tewerkstellings-kansen Welzijn Risico op selectie-vertekening Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Sociaal kapitaal Wat? Netwerken Hulpbronnen Normen en waarden Maatschappelijke betrokkenheid Vertrouwen en wederkerigheid Sociale vaardigheden Bronnen / types Familie Buurt Vrienden School Werk Organisaties Overheid Bonding, bridging, linking Effecten Welzijn Statusverwerving Tewerkstelling Leren Etc. Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Hoofdvraag Wat is het effect van levenslang leren op werkgerelateerde uitkomsten en welke rol speelt sociaal kapitaal in deze relatie? Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Analytisch model Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Onderzoeksopzet SONAR, geboortecohorte van 1976: enkel die respondenten die aan alle drie bevragingen tot 29 jaar hebben deelgenomen (attritie 45%) 2 padmodellen, MPLUS met ordinale, nominale en continue afhankelijke en onafhankelijke variabelen Werkgerelateerde uitkomsten: zoektijd 1ste job, tewerkstelling 29 jaar, nettoloon, jobtevredenheid, overeenstemming job en opleiding, type contract Indicatoren sociaal kapitaal: lidmaatschap verenigingen, socio-econ. positie partner, informatiebronnen & zoekkanalen eerste job, 2 attitudes ten opzichte van werken Indicatoren levenslang leren: opleidingen binnen en buiten het kader van de job Overige variabelen: socio-demografische kenmerken, schoolloopbaan, aanvang arbeidsloopbaan Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Participatie levenslang leren Tabel 1. Aantal respondenten die een opleiding binnen of buiten het kader van de job gevolgd hebben na het verlaten van het initieel onderwijs voor de eerste keer tot aanvang van de laatste uitgeoefende job/functie tussen 26- en 29-jarige leeftijd N % Terugkeer secundair of hoger onderwijs 191 12,1% Onderwijs voor sociale promotie 139 8,8% VDAB 129 8,2% Andere opleidingen buiten het kader van de job 244 15,5% (Non-)formeel binnen het kader van de job 874 55,4% Informeel binnen het kader van de job 890 56,4% Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Diverse leeractiviteiten,diverse profielen Tabel 2. Odds ratio’s voor het directe effect van de verklarende factoren op participatie aan opleidingen buiten het kader van de job Terugkeer onderwijs Onderwijs voor sociale promotie VDAB Andere opleidingen Man 0.964 0.934 0.803 1.023 Soc.eco. afkomst 1.191 1.096 0.911 1.076 Autochtoon 0.982 0.644 0.976 1.150 Diploma 0.698 0.926 0.571 1.209 Schoolse achterstand 0.871 0.847 1.270 0.958 Waterval SO 0.628 1.242 1.200 0.729 Lidmaatschap & vrijw. 1.221 1.363 0.946 1.026 Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Diverse leeractiviteiten,diverse profielen Tabel 3. Odds ratio’s voor het directe effect van de verklarende factoren op participatie aan opleidingen binnen het kader van de job (Non-)formele opleidingen Informele opleidingen Man 1.201 1.381 Soc.eco. afkomst 1.273 0.988 Autochtoon 1.243 0.712 Diploma 1.166 1.056 Schoolse achterstand 0.911 1.070 Waterval SO 0.876 0.922 Lidmaatschap & vrijw. 0.915 Zoektijd 1ste job 0.989 0.995 Horizontale match 1ste job 1.007 Verticale match 1ste job 0.730 0.826 Loon 1ste job 1.283 1.148 Contract 1ste job 0.980 1.323 Tabel 2. Odds ratio’s voor het directe effect van de verklarende factoren op participatie aan opleidingen buiten het kader van de job Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Diverse leeractiviteiten, diverse effecten Tabel 4. Odds ratio’s voor het directe effect van levenslang leren op tewerkstelling op 29-jarige leeftijd en op kansen op een vast contract tussen 26- en 29-jarige leeftijd en parameterschattingen voor het effect op het maandelijkse nettoloon tussen 26- en 29-jarige leeftijd Tewerk-stellings-kansen Vast contract Nettoloon Terugkeer secundair of hoger onderwijs 1.213 0.661 22.381 Onderwijs voor sociale promotie 0.706 0.590 69.488 VDAB 0.603 0.556 -37.340 Andere opleidingen buiten het kader van de job 1.124 1.032 42.930 (Non-)formeel binnen het kader van de job 2.350 1.964 39.601 Informeel binnen het kader van de job 0.660 1.590 76.221 Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Diverse leeractiviteiten, diverse effecten Tabel 5. Odds ratio’s voor het directe effect van levenslang leren op kansen op een job dat overeenstemt met opleiding en op jobtevredenheid tussen 26- en 29-jarige leeftijd Horizontale match Verticale match Tevreden-heid Terugkeer secundair of hoger onderwijs 1.147 1.397 0.990 Onderwijs voor sociale promotie 0.872 0.584 0.891 VDAB 0.653 0.955 0.780 Andere opleidingen buiten het kader van de job 0.883 0.718 1.239 (Non-)formeel binnen het kader van de job 1.081 1.308 1.028 Informeel binnen het kader van de job 0.798 0.736 0.757 Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Eerste conclusies Meer participatie aan opleidingen binnen het kader van de job dan aan opleidingen buiten het kader van de job Terwijl vooral laaggeschoolden deelnemen aan de meeste (non-)formele opleidingen buiten het kader van de job, nemen vooral hooggeschoolden deel aan (non-)formele opleidingen binnen het kader van de job Minder ongelijkheid in participatie aan informele opleidingen dan in participatie aan (non-)formele opleidingen in het kader van de job Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Eerste conclusies Aanvang arbeidsloopbaan bepaalt sterk opleidingskansen in het kader van de job tijdens de verdere arbeidsloopbaan Opleidingen binnen het kader van de job leiden tot betere arbeidsmarktpositie, terwijl sommige opleidingen buiten het kader van de job leiden tot minder kansen op een vast contract Informele opleidingen op de werkvloer zorgen voor minder overeenstemming tussen job en opleiding en lagere jobtevredenheid Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Doet sociaal kapitaal er toe? Tabel 6. Odds ratio’s en parameterschattingen voor het directe effect van sociaal kapitaal op arbeidsmarktpositie tussen 26- en 29-jarige leeftijd Tewerkstellings-kansen Loon Contract Lidmaatschap & vrijw. 0.799 6.721 0.781 Soc.eco. positie partner 2.296 33.581 1.001 Werken is zinvol 1.350 -5.165 1.378 Werken voor geld 2.558 -30.721 2.038 Horizontale match Verticale match Jobtevredenheid 0.944 1.035 0.935 1.113 0.953 1.360 1.559 1.279 2.161 0.631 0.844 0.864 Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Doet sociaal kapitaal er toe? Tabel 7. Odds ratio’s voor het directe effect van sociaal kapitaal op de arbeidsmarktpositie bij aanvang van de arbeidsloopbaan Zoektijd Loon Contract Lidmaatschap & vrijw. -0.176 1.240 0.691 Informatie sollicitatie -0.508 1.051 1.034 Persoonlijke relaties 1.006 0.866 Zoekkanalen 0.936 0.752 Horizontale match Verticale match Jobtevrenheid 1.179 0.914 1.199 1.149 1.029 0.930 0.997 0.989 0.769 0.836 0.879 Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Bijkomende conclusies De houding ten opzichte van werken speelt een belangrijke rol (in het nemen van beslissingen) tijdens de arbeidsloopbaan Informatie over solliciteren leidt tot efficiënter zoeken, terwijl zoekkanalen worden ingezet wanneer het lang duurt om een eerste job te vinden en vaker leiden tot een ‘minder gunstige’ job Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

Discussiepunten Opleidingen binnen het kader van de job en ‘arbeidsmarktsucces’: een vicieuze cirkel? Opleidingen buiten het kader van de job door laaggeschoolden, maar renderen ze wel? Is het vooral wat je kent en niet wie je kent? Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'

en vragen? The scientific mind does not so much provide the right answers as ask the right questions. [Claude Lévi-Strauss (b. 1908), French anthropologist. "Overture," sct. 1, The Raw and the Cooked (1964).] Studiedag 'Levenslang leren: tweede kans of extra kans?'