Wil de echte witteboordencrimineel opstaan? Over criminele disposities en criminogene factoren

Is dat een rare vraag: kun je criminelen herkennen. Zijn die anders Is dat een rare vraag: kun je criminelen herkennen? Zijn die anders? Kent u een bekende criminoloog?

Cesare Lombroso,1876 l’Uomo Delinquente

Criminologie begonnen met wetenschappelijke dwaling. Of toch niet Criminologie begonnen met wetenschappelijke dwaling. Of toch niet? Steeds meer aandacht voor persoon van de daders: stoornissen, hormonen en dna. Gaat dan vaak over geweld. Geldt dat ook voor vermogenscriminaliteit en witteboordencriminaliteit?

White-collar offenders are psychologically normal White-collar crime Crime committed by a person of respectability and a high social status in the course of his occupation (Edwin Sutherland, 1949) White-collar offenders are psychologically normal (James W. Coleman, 1995)

Stelling 1 Witteboordencriminaliteit wordt vooral veroorzaakt door omgevingsfactoren (Zoals de bedrijfscultuur, de mores in de branche, conjunctuur, etc.)

Stelling 2 Witteboordencriminelen verschillen van ‘gewone’ criminelen (Ze wijken af wat betreft sociaaleconomisch profiel en criminele carrière)

Profiel van witteboordencriminelen Leeftijd: ouder Geslacht: (nog) meer mannen Etnicity/race: meer wit Sociale klasse: hoger Opleiding: hoger SES: beter Maar toch… ‘Crimes of the middle classes’

Criminele carrieres Duur Frequentie Specialisatie Trajecten Age of onset: 35 Age of desistance: 43 Frequentie Laag Specialisatie Verschilt Trajecten Low rate offenders Crisis responders Opportunity takers Medium rate offenders (opportunity seekers) High rate offenders (stereotypcial criminals)

Stelling 3 Witteboordencriminelen zijn ‘normaal’ (Ze wijken wat betreft persoonlijkheid en biologie niet af van wetsgetrouwe burgers)

Zonnekoning Narcisme (Cees Cools, 2005)

Criminele persoonlijkheid? Gebrek aan zelfcontrole of controlesurplus? Narcisme Superioriteit en zelfoverschatting Egocentrisme, gebrek empathie en schuldgevoel Competitiviteit Hedonisme Integriteit als persoonlijkheidskenmerk Persoonlijkheidsstoornis? Integriteit: neiging om eerlijk te zijn, jezelf niet te verrijken ten koste van anderen, ongeïnterresseerd voor status, bescheiden.

Witteboorden-Psychopaten? Meetinstrument: Binnenkort in DSM V 3% mannen. Hogere concentratie op hoge posities bedrijfsleven (meer dan onder criminelen). Overeenkomsten psychopatische eigenschappen bedrijfsleiders en criminelen Functionele en dysfunctionele psychopathie

Jerome Kerviel Societé Generale Nick Leeson Barings Bank Kweku Adoboli USB Bank

Criminele biologie? Risicogevoeligheid, Hormonen De ‘kick’ en verslaving

Stelling 4 Vrouwen zijn minder geneigd witteboordencriminaliteit te plegen

Vrouwelijke witteboordencriminelen? Liliane Bettencourt Leona Helmsley Martha Stewart

Vrouwen en witteboordencriminaliteit Gender gap Situationele hypothese Blootstelling aan risicofactoren Witteboordencriminologie Feministische criminologie Gender-verschil hypothese Gevoeligheid voor risicofactoren Masculiene & feminiene leiderschapstijlen Ethische besluitvorming Gender bias Eén studie (Sally Simpson)

Sociale norm en differentiele associatie

Stelling 5 Witteboordencriminaliteit wordt veroorzaakt door bedrijfscultuur (Culturen waarin de nadruk ligt op het behalen van targets en men het niet zo nauw neemt met de regels)

organisatiecultuur Criminogene organisatieculturen? Post hoc attributie Organisatiecultuur meten? Corporate ethical virtues Model Muel Kaptein 2008 Helderheid Normen en waarden concreet en helder Congruentie Gedrag managers Uitvoerbaarheid Tijd, geld, middelen Ondersteuning Stimulatie ethisch gedrag Transparantie Zichtbaarheid consequenties Bespreekbaarheid Ethiek bediscussieerd Sanctionering Bestraffen en belonen

Ethische bedrijfscultuur en compliance Ethische cultuur niet binnen alle bedrijven coherent Ethische bedrijfscultuur van invloed op naleefintenties Bij medewerkers vooral bespreekbaarheid Bij directie vooral uitvoerbaarheid Perceptie ethische bedrijfscultuur directie van invloed op de nalevingsintenties medewerkers Tone at the top Nationale bedrijfsculturen gerelateerd aan (gepercipieerde) corruptie

Stelling 6 Economische crisis leidt tot meer witteboordencriminaliteit

‘We merken dat bedrijven door de crisis steeds meer te maken krijgen met fraude.’ Richard Franken, directeur Hoffmann bedrijfsrecherche

Economische crisis en criminaliteit Strain-theorie en fear of falling Rationalisatie achteraf Geen eenduidig bewijs Op niveau van bedrijfstakken Op niveau van bedrijven Op niveau van personen

Oorzaken witteboordencriminaliteit Witteboordencriminelen zijn niet ‘gewoon’ Wisselwerking persoon en omgeving: nature & nurture Vragen, ideeën & onderzoeksopdrachten: w.huisman@vu.nl