Zijn reclame en verkooppraktijken die dienen om kredietopeningen te verkopen maatschappelijk verantwoord? Juni 2011

Inleiding Doelstellingen – Vaststellen of reclame en verkooppraktijken die dienen om kredietopeningen aan de man te brengen maatschappelijk verantwoord zijn: – Volledige info die gemakkelijk te vergelijken valt op basis van concrete elementen (aangepast krediet) – Capaciteit van de ontvanger om deze rationeel te analyseren zich specifiek richten tot mensen met een klein inkomen. Middelen – Inventaris – Kwantitatieve en kwalitatieve analyse – Aanbevelingen

Inventaris – definitie Kredietovereenkomst van onbepaalde duur Het bedrag kan in één of meerdere keren worden opgenomen Zogauw een deel is terugbetaald kan dat opnieuw worden opgenomen Het enige obstakel voor de ontlener: maandelijks een som terugbetalen (over het algemeen 5 % van het openstaande saldo)

Inventaris – cijfers Groeimarkt Weinig cijfers in België – 19 % van de Belgische gezinnen in schuldbemiddeling hebben schulden bij postorderbedrijven. – In Frankrijk hebben gezinnen die in armoede leven meer hernieuwbare kredieten dan andere. – Gezinnen die in armoede leven schrijven vaker in op kredietopeningen in winkelketens dan bij financiële organismen.

Inventaris – problemen Hoge rentevoet Aankoop losgekoppeld van kredietopening Mogelijkheid om basisgoederen op krediet te kopen (13 tot 19 %!) Slechte indruk van budgetbeheer Geen nulstellingstermijn

Inventaris – wettelijke veplichtingen Oude vs nieuwe wet op het krediet (01/12/2010) Wettelijke vermeldingen – Naam van de bemiddelaar, type krediet… – Als er een cijfer opstaat met betrekking tot de kost van het krediet Vermelding van het JKP (debetrentevoet+ kosten) + representatief voorbeeld – Anders ‘Lenen kost ook geld’ (nieuwe wet) – Prospectus Verboden vermeldingen – Krediethergroepering – Gemakkelijk, snel te verkrijgen – Uitbetaling in contanten…

Inventaris – Voorstelling Beslissing ingegeven door: – Rationele informatie – Denkfouten (maatschappelijke invloed, illusie van controle...) – Voor allen! Europees onderzoek. Kiezen moeilijk omdat: – Moeilijke info – Onzekerheid – Dubbelzinnige informatie – Complex Frans onderzoek CREDOC. Hernieuwbaar krediet bij kwetsbare groepen tegenover andere: – Kennen de rentevoet niet zo goed – Weten minder hoeveel het krediet in totaal zal kosten – Weten minder goed waar kredietopening werkelijk voor staat. Grootwarenhuizen?

Kwantitatieve analyse Verzameld tussen 01/07/2010 en 31/08/ pubs + 5 verkooppraktijken – Rechtstreekse reclame – Onrechtstreekse reclame – Direct marketing – Productenprospectus (kredieten) waaronder webpagina’s – Productcatalogus – Verkooppraktijken

Kwantitatieve analyse Slechts 1/3 = rechtstreekse reclame Media’s waarvan de belangrijkste lezers zijn: personen van boven de 65 jaar met lage scholingsgraad

Kwalitatieve analyse – schema van Jakobson Referentiële functie: welke informatie wordt er gegeven betreffende het krediet? Emotieve functie: wie zegt? Conatieve functie: tegen wie? Poëtische functie: welk beroep op de creativiteit doet men? Fatische functie: welke overtuigingsmiddelen gebruikt men? Metalinguale functie: wat zegt de reclame over zichzelf? Contact Fatische functie Bericht Poëtische functie Code Metalinguale functie Context Referentiële functie Ontvanger Conatieve functie Zender Emotieve functie

Kwalitatieve analyse Over het algemeen in overeenstemming met de wet MAAR – Zelden becijferd voorbeeld – Wanneer becijferd voorbeeld, weinig sprekend Er wordt geargumenteerd met veronderstelde eigenschappen (comfort, oplossing, winst) Verkooppraktijken: weinig of geen bijstand

Kwalitatieve analyse - conclusies Reclame voor kwetsbare groepen ? – Geen vergelijkend onderzoek – Maar veronderstelde eigenschappen (droombeelden) – Maar ingewikkelde info (nog moeilijker voor kansengroepen) – Maar keuze van de media “beperkt inkomen” + “ingewikkelde/onvolledige info” = explosieve cocktail

Aanbevelingen (1) Intrinsiek gevaar van kredietopeningen Informatie in de reclame – Moeilijk om rekening te houden met kosten en risico’s  Waarschuwing op de reclame en alle documentatie – Met concreet voorbeeld van kost en risico

Aanvebelingen (2) Link aankoop/reclame – Argumenten (soepelheid, oplossing…) vs gevaar – Ontkoppeling tussen aankoop en krediet  Verbod tot koppeling krediet aan aankoop, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks Geen vermelding krediet op reclame voor andere goederen of diensten Geen vermelding van mogelijke aankoop op een reclame voor een kredietopening Verbod tot kredietverkoop in winkelketens

Aanvebelingen (3) Sensibilisatie en preventie – Alarmerende kost en risico  Preventiecampagne Reclame (klassieke media) Folders (risico, kost + alternatieven) Workshops  Programma voor strijd tegen overmatige schuldenlast Programma Inventaris Operator

Conclusies Strijd tegen de (overmatige) schuldenlast van de kansengroepen door kredietopening = – De risico’s door positieve connotatie zoveel mogelijk afbouwen – De kans geven om de kosten en de risico’s in te schatten  Niet compatibel met een gebrek aan bijstand  + nood tot financiële educatie op grote schaal en in overeenstemming